Jakie będą skutki zwolnienia dyscyplinarnego uchodźcy z Ukrainy, którego zatrudnienie zostało dofinansowane? Czy ekwiwalent za używanie prywatnego telefonu do celów służbowych będzie oskładkowany? Dlaczego nie można odpracować zadłużenia wobec ZUS?

Nasza spółka podpisała z powiatowym urzędem pracy umowę na refundację przez rok części kosztów ponoszonych na wynagrodzenia oraz składki ZUS – za bezrobotnych do 30. roku życia. Są to uchodźcy z Ukrainy. Niestety jeden z nich nie sprawdził się jako pracownik i zwolniono go dyscyplinarnie. Co w tej sytuacji z dofinansowaniem?
Uchodźcy z Ukrainy mają możliwość uzyskania statusu osoby bezrobotnej, na co pozwala art. 22 ust. 6 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Zgodnie z tym przepisem obywatel Ukrainy może zarejestrować się oraz zostać uznany jako osoba bezrobotna albo poszukująca pracy, o której mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 albo 22 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Ma to istotne znaczenie dla pracodawców, bo wspomniana wyżej ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy uzależnia przyznanie wielu form wsparcia dla pracodawców od posiadania przez pracownika statusu osoby bezrobotnej. Na uwagę w tym zakresie zasługuje art. 150f tej ustawy. Wynika z niego, że starosta może zawrzeć umowę, na podstawie której refunduje pracodawcy lub przedsiębiorcy przez 12 miesięcy część kosztów poniesionych na wynagrodzenia, nagrody oraz składki na ubezpieczenia społeczne skierowanych bezrobotnych do 30. roku życia. Wysokość tej refundacji jest uzgadniana między stronami, ale nie może przekroczyć iloczynu liczby zatrudnionych skierowanych bezrobotnych w miesiącu oraz kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującej w ostatnim dniu zatrudnienia każdego rozliczanego miesiąca i składek na ubezpieczenia społeczne od refundowanego wynagrodzenia. Starosta nie może zawrzeć umowy z pracodawcą, u którego w okresie ostatnich sześciu miesięcy przed złożeniem wniosku nastąpiło zmniejszenie zatrudnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Ponadto pracodawca lub przedsiębiorca są obowiązani, stosownie do zawartej umowy, do utrzymania w zatrudnieniu w pełnym wymiarze czasu pracy skierowanego bezrobotnego przez okres, za który dokonywana jest refundacja, oraz przez 12 miesięcy po zakończeniu tej refundacji.
W przypadku rozwiązania umowy o pracę przez skierowanego bezrobotnego, rozwiązania z nim umowy o pracę na podstawie art. 52 kodeks pracy (rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika) lub wygaśnięcia stosunku pracy skierowanego bezrobotnego w trakcie okresu objętego refundacją albo przed upływem okresu 12 miesięcy, o którym mowa w ust. 3, starosta kieruje na zwolnione stanowisko pracy innego bezrobotnego.
Należy dodać, że w przypadku odmowy przyjęcia skierowanego bezrobotnego na zwolnione stanowisko pracy pracodawca lub przedsiębiorca zwracają uzyskaną pomoc w kwocie proporcjonalnej do okresu, w którym nie utrzymano zatrudnienia skierowanej osoby, wraz z odsetkami ustawowymi naliczonymi od dnia otrzymania pierwszej refundacji, w terminie 30 dni od dnia doręczenia wezwania starosty. W przypadku braku możliwości skierowania bezrobotnego przez urząd pracy na zwolnione stanowisko pracodawca lub przedsiębiorca nie zwracają uzyskanej pomocy za okres, w którym uprzednio skierowany bezrobotny pozostawał w zatrudnieniu.
W opisywanej sytuacji urząd pracy zapewne skieruje do spółki kolejnego bezrobotnego pracownika na zwolnione miejsce pracy. W przypadku gdy spółka odmówi przyjęcia nowej osoby ze skierowania, urząd pracy wezwie spółkę do zwrotu pomocy finansowej w wysokości proporcjonalnej do okresu, w którym pracownik nie pracował. Nie ma więc różnicy, czy pracodawca odmówi przyjęcia uchodźcy z Ukrainy czy jakiejkolwiek innej skierowanej osoby.
Podstawa prawna
• art. 150f ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1100; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 830)
• art. 22 ust. 6 ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. poz. 583; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1002)
• art. 52 ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
Mój pracownik wykorzystuje swój telefon komórkowy w wykonywaniu obowiązków służbowych. Czy ekwiwalent, który mu wypłacam z tego tytułu, powinien być oskładkowany?
W praktyce pracownicy mogą wykorzystywać np. prywatne pojazdy lub urządzenia. Kodeks pracy nie zabrania wykorzystywać mienia prywatnego pracownika w trakcie wykonywania obowiązków w ramach stosunku pracy.
Z tytułu takich działań pracownik może, a w zasadzie powinien uzyskać ekwiwalent od pracodawcy. Jest to więc realna finansowa korzyść dla pracownika, która powinna podlegać ocenie również pod względem obciążeń składkowych. Wymaga to odniesienia się do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) oraz rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (dalej: rozporządzenie). We wspomnianej ustawie na uwagę zasługują art. 18 ust. 1 i 2 w zw. z art. 4 pkt 9. Z ich treści wynika, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych osiągany z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z wyłączeniem wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków z ubezpieczeń społecznych.
Jednocześnie należy zauważyć, że do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników nie zalicza się przychodów określonych we wspomnianym wyżej rozporządzeniu. W par. 1 rozporządzenia postanowiono zaś, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy systemowej oraz par. 2 rozporządzenia. Właśnie w par. 2 ust. 1 pkt 9 rozporządzenia postanowiono, że podstawy wymiaru składek nie stanowią ekwiwalenty pieniężne za użyte przy wykonywaniu pracy narzędzia, materiały lub sprzęt, będące własnością pracownika.
Warto odnotować stanowisko zawarte w poradniku ZUS „Zasady ustalania podstawy wymiaru składek pracowników” (stan prawny na 1 marca 2022 r.). Wskazano w nim, że płatnik nie odprowadza składek ZUS, pod warunkiem że narzędzia, materiały lub sprzęt:
  • były faktycznie własnością pracownika,
  • rzeczywiście wykorzystywano je do pracy na rzecz pracodawcy.
W poradniku podkreślono, że wysokość ekwiwalentu powinna opierać się na szczegółowej kalkulacji płatnika, która potwierdza związek kwoty ekwiwalentu z wartością użyczenia (liczba roboczogodzin, wartość jednej takiej godziny używania sprzętu, rynkowe ceny wynajmu danego sprzętu, normy zużycia itp.). Wypłacony ryczałt, który nie odzwierciedla kosztów, które faktycznie poniósł pracownik, stanowi zaś podstawę wymiaru składek.
Odpowiadając na zadane pytanie, należy więc uznać, że ekwiwalent za używanie telefonu komórkowego przez pracownika w zadaniach służbowych na potrzeby pracodawcy co do zasady nie będzie stanowił podstawy wymiaru składek, o ile telefon będzie własnością pracownika i będzie wykorzystywany w pracy na rzecz pracodawcy.
Podstawa prawna
•art. 4 pkt 9, art. 18 ust. 1 i 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009)
•par. 1 i 2 ust. 1 pkt 9 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 449)
•art. 300 ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
Mam długi składkowe w wysokości prawie 30 tys. zł wobec ZUS. Nie mam możliwości ich spłaty, a ZUS odmówił umorzenia. Czy możliwe jest odpracowanie długu na takiej samej zasadzie jak np. czynszu najmu wobec miasta?
Podstawa działania ZUS wynika z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Ustawodawca uregulował różne formy ulg, które są możliwe do zastosowania wobec podmiotów mających problem ze składkami. Świadczą o tym przepisy zgrupowane w art. 28 i 29. W tym pierwszym artykule m.in. postanowiono, że należności z tytułu składek mogą być umarzane w całości lub w części przez ZUS. Należności z tytułu składek mogą być umarzane tylko w przypadku ich całkowitej nieściągalności, z zastrzeżeniem ust. 3a. Nawet spełnienie tego warunku i złożenie wniosku przez przedsiębiorcę nie oznacza jeszcze, że ZUS taką ulgę przyzna. Daje to jedynie możliwość umorzenia tych należności, a nie nakłada na ZUS obowiązku w tym zakresie. Ta instytucja jest bowiem zastrzeżona dla sytuacji szczególnych, gdy z uwagi np. na wiek, stan zdrowia, sytuację rodzinną, inne względy społeczne oraz znikome źródło przychodów nie jest realnie możliwe wywiązanie z ciążącego na zobowiązanym obowiązku wobec ZUS.
Ponadto ze względów gospodarczych lub innych przyczyn zasługujących na uwzględnienie ZUS może na wniosek dłużnika odroczyć termin płatności należności z tytułu składek oraz rozłożyć należność na raty, uwzględniając możliwości płatnicze dłużnika oraz stan finansów ubezpieczeń społecznych. Odroczenie terminu płatności należności z tytułu składek oraz rozłożenie należności na raty następuje w formie umowy. Od składek, które rozłożono na raty, nie nalicza się odsetek za zwłokę, począwszy od następnego dnia po dniu wpływu wniosku o udzielenie tych ulg.
Co jednak istotne, ustawodawca we wskazanej ustawie nie przewidział żadnych innych dodatkowych form prawnych umożliwiających spłatę zadłużenia. W tym miejscu warto dodać, że spłata długu poprzez świadczenie zamienne jest możliwa wobec niektórych wierzycieli publicznoprawnych, lecz tylko w określonych stanach faktycznych. Takie mechanizmy odpracowania wprowadzają m.in. jednostki samorządu terytorialnego (np. gminy). Celem tych programów jest umożliwienie spłaty zadłużenia właśnie poprzez wykonywanie różnych prac na rzecz samorządu. Dotyczy to np. możliwości odpracowania zadłużenia z tytułu czynszu najmu. Natomiast uzasadnienie normatywne wspomnianych programów ma swoje źródło w regulacjach prawnych art. 453 w zw. z art. 659 kodeksu cywilnego. Z pierwszego z przepisów wynika, że jeżeli dłużnik w celu zwolnienia się z zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie, to zobowiązanie wygasa. Jednakże gdy przedmiot świadczenia ma wady, dłużnik obowiązany jest do rękojmi według przepisów o rękojmi przy sprzedaży. Z kolei w drugiej regulacji postanowiono, że przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Ponadto czynsz może być oznaczony w pieniądzach lub w świadczeniach innego rodzaju.
Jednak, jak wspomniano wcześniej, ustawodawca nie przewidział możliwości odpracowania zadłużenia składkowego. ZUS nie może stosować rozwiązań, które nie są dopuszczalne przez przepisy prawne. Obecnie w zasadzie jedynymi możliwościami ulg w spłacie zadłużeń składkowych są te określone w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, tj. umorzenie składek, odroczenie ich płatności oraz rozłożenie ich na raty.
Podstawa prawna
•art. 28 i 29 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009)
•art. 453 i 659 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. ‒ Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2320)
Zapraszamy do zadawania pytań
uis@gazetaprawna.pl