Pracownik (40 lat) jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem 4600 zł miesięcznie. Od 1 grudnia 2021 r. do 31 marca 2022 r. otrzymywał również dodatek specjalny za tymczasowe zwiększenie obowiązków – 400 zł. Oprócz umowy o pracę ma także zawartą dodatkową umowę zlecenia trwającą od 1 stycznia 2022 r. do 30 kwietnia 2022 r., z wynagrodzeniem 1655 zł/m-c oraz stałym dodatkiem 200 zł za uciążliwość pracy w terenie. Dodatek nie jest zmniejszany za okresy niewykonywania prac zleconych, np. z powodu choroby. Jak ustalić podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego dla tego pracownika? Rozliczenie całego zwolnienia lekarskiego nastąpi w kwietniu.

Do podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego przysługującego za cały wskazany okres choroby należy przyjąć – obok wynagrodzenia za pracę na etacie – również wynagrodzenie ze zlecenia wypłacone za okres od stycznia do lutego 2022 r. wraz z dodatkiem 200 zł. Natomiast podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego należnego za okres od 1 do 8 kwietnia trzeba przeliczyć, tzn. wyłączyć z niej dodatek specjalny.
33 albo 14 dni
Wynagrodzenie chorobowe jest związane wyłącznie ze stosunkiem pracowniczym. Przysługuje pracownikowi na podstawie art. 92 kodeksu pracy za okresy orzeczonej niezdolności do pracy trwającej łącznie do 33 dni w roku kalendarzowym. Przez krótszy okres, tj. łącznie 14 dni, wynagrodzenie to pobierają pracownicy, którzy ukończyli 50. rok życia. Za czas niewydolności zdrowotnej trwającej łącznie dłużej niż 33 dni (14 dni) w ciągu roku kalendarzowego pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy z ubezpieczenia społecznego. Obowiązują wspólne zasady ustalania podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego oraz zasiłku – zostały określone w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa).
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego (a więc i wynagrodzenia chorobowego) przysługującego ubezpieczonemu pracownikowi stanowi uśrednione miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. W opisanym przypadku jest to więc wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres od marca 2021 r. do lutego 2022 r., po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne (łącznie 13,71 proc. podstawy wymiaru). W opisanym przypadku choroba objęła przełom marca i kwietnia. W miesiącu powstania niezdolności przysługiwał jeszcze dodatek specjalny, który jednak od 1 kwietnia już nie obowiązuje. Stąd istnieje konieczność rozbicia zwolnienia lekarskiego na dwa okresy: 31 marca oraz 1–8 kwietnia. Ustalając podstawę świadczenia chorobowego za okres kwietniowej absencji, należy więc pominąć dodatek za wykonywanie nadmiarowych zadań.
Składniki do określonego terminu
Bywają składniki płacowe przyznawane tylko na pewien okres, np. ze względu na powierzenie pracownikowi jakiejś dodatkowej pracy lub większej liczby obowiązków (np. w czasie nieobecności innego pracownika w pracy). Wówczas przy kalkulowaniu podstawy zasiłkowej należy pamiętać o zasadzie wynikającej z art. 41 ust. 2 ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym składników wynagrodzenia przysługujących w myśl umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, tylko do określonego terminu nie uwzględnia się przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku/wynagrodzenia chorobowego, należnego za okres po tym terminie. Ta zasada ma również odpowiednie zastosowanie do składników wynagrodzenia, których wypłaty zaprzestano na podstawie układu zbiorowego pracy lub przepisów o wynagradzaniu. Zatem składniki wynagrodzenia przysługujące do określonego terminu uwzględnia się w podstawie wymiaru chorobowego tylko za okres przypadający do tego terminu. [przykład 1]
Podwyższona podstawa
Dla potrzeb ubezpieczeń społecznych osobę, która zawarła umowę zlecenia lub umowę o dzieło z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub dla takiego pracodawcy wykonuje umowę cywilną, traktuje się nadal jak pracownika. Nie ma w tym przypadku zbiegu umowy o pracę z umową zlecenia (umowa o dzieło nie jest tytułem do ubezpieczeń; wyjątek dotyczy pracownika – wykonawcy dzieła). Taka umowa zlecenia w ogóle nie podlega odrębnemu zgłoszeniu w ZUS, a przychód uzyskany z tytułu umowy o pracę i ze zlecenia stanowi jedną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne – jako przychód ze stosunku pracy. Łączny przychód z tego źródła rozlicza się w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA pod kodem pracowniczym 01 10 x x. Wszystko to oznacza, że od przychodu z umowy zlecenia zawartej z własnym pracownikiem opłaca się wszystkie obowiązkowe składki, tj. na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe oraz zdrowotne, na takich samych zasadach jak od przychodów z tytułu umowy o pracę. Tak rozumiany przychód pracownika zleceniobiorcy ma wpływ na ustalanie podstawy wymiaru świadczeń zasiłkowych.
Powyżej opisana zasada co do sposobu wliczania do podstawy zasiłkowej składników czasowych ma również zastosowanie właśnie do wynagrodzenia z umowy zlecenia bądź o dzieło, które zostały dodatkowo zawarte z pracownikiem lub pracownik wykonuje je na rzecz swojego pracodawcy. Innymi słowy, wynagrodzenie za prace zlecone traktuje się jak składniki przysługujące do określonego terminu. W przeciwieństwie jednak do składników przysługujących z umowy o pracę wynagrodzenie z umowy zlecenia uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku zawsze w kwocie faktycznie wypłaconej, bez uzupełniania.
W praktyce zdarza się, że umowy zlecenia są zawierane na krótkie okresy z dużą częstotliwością. Wówczas przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się wynagrodzenie z tytułu kolejnych umów trwających bez przerwy albo gdy przerwa między umowami przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, albo gdy okresy umów się pokrywają. Jeżeli okresy poszczególnych umów przypadają w całości w okresie, na który została wcześniej zawarta umowa zlecenia/umowa o dzieło, to wynagrodzenie z tytułu każdej umowy uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego tylko wówczas, gdy zasiłek przysługuje w okresie, na który została zawarta ta umowa. Oznacza to, że wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej należy wyłączyć z podstawy wymiaru zasiłku przysługującego za okres po terminie, do którego umowa była zawarta. Inaczej zostałby zrekompensowany przychód, którego pracownik i tak już by nie osiągnął. [przykłady 2, 3]

przykład 1

Trzeba przeliczyć
Pracownikowi przyznano prawo do dodatku za kierowanie pracami projektu na okres od 1 stycznia do 30 kwietnia. Pracownik jest niezdolny do pracy z powodu choroby w okresie od 25 marca do 6 maja. Dodatek podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego przysługującego za okres od 25 marca do 30 kwietnia, tj. do terminu, do którego został przyznany. Podstawę wymiaru chorobowego za okres od 1 do 6 maja należy ustalić ponownie, wyłączając dodatek.

przykład 2

Dodatkowe zlecenie
Pracownica była niezdolna do pracy z powodu choroby w okresie od 29 marca do 12 kwietnia. Pracodawca 1 stycznia 2022 r. zawarł z pracownicą umowę zlecenia na okres od 1 stycznia do 30 czerwca. Przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego uwzględnione zostanie wynagrodzenie pracownicy za okres od marca 2021 r. do lutego 2022 r., w tym wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia wypłacone za okres od stycznia 2022 r. do lutego.

przykład 3

Kilka umów
Pracownik zachorował 11 kwietnia. Pracodawca często zawiera z nim dodatkowo umowy zlecenia. Ostatnią zawarto na okres od 10 lutego do 10 kwietnia 2022 r. Wcześniej były jeszcze dwie umowy na okresy: 1–30 września 2021 r. i od 15 grudnia 2021 r. do 15 stycznia 2022 r. Pracownik ostatni raz chorował w okresie od 5 do 7 stycznia 2022 r. Podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego za styczeń 2022 r. została ustalona z okresu styczeń–grudzień 2021 r. Uwzględniono w niej również wynagrodzenie ze zlecenia zawartego w grudniu 2021 r. Podstawę wynagrodzenia chorobowego za kwiecień br. należy ustalić ponownie z okresu kwiecień 2021 r. – marzec 2022 r., ale już bez wynagrodzenia z ostatniej umowy zlecenia, która zakończyła się tuż przed powstaniem niezdolności w kwietniu. ©℗
Podstawa u pracownika
Oprócz wynagrodzenia za pracę na etacie, wypłaconego za okres marzec 2021 r. – luty 2022 r., do podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego za okres od 31 marca do 8 kwietnia wejdzie również wynagrodzenie ze zlecenia wypłacone za okres styczeń–luty 2022 r. Jest to wynagrodzenie miesięczne z dodatkiem w stałej stawce.
Pozostaje więc jeszcze wyjaśnić kwestię wliczenia do podstawy zasiłkowej tego dodatku, który zgodnie z umową cywilną zagwarantowano w wysokości 200 zł. Otóż w tej sytuacji cały przychód ze zlecenia podlegający oskładkowaniu należy włączyć bez względu na to, że dodatek przysługuje za okresy niewykonywania pracy, w tym z powodu choroby. Jest to oczywiście odmienna zasada niż obowiązująca dla składników z umowy o pracę. Zgodnie bowiem z art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego zasiłku. Chodzi tu o składniki, na których przyznanie i wypłatę okres choroby nie ma wpływu (mimo pobierania zasiłku/wynagrodzenia chorobowego pracownik otrzymuje dany składnik wynagrodzenia). Jednak ta zasada nie odnosi się do wynagrodzenia ze zlecenia. Potwierdza to ZUS w swoim komentarzu do ustawy zasiłkowej (pkt 305). Wyjaśnia on, że do tego wynagrodzenia nie należy stosować zasady przedstawionej w pkt 284. Z kolei pkt 284 opisuje, jakich składników nie przyjmuje się, licząc bazę zasiłku, czyli m.in. przysługujących za okresy pobierania tych świadczeń. Powyższa reguła jest spójna z tą wynikającą z art. 48 ustawy zasiłkowej. Dotyczy ona osób niebędących pracownikami, np. zleceniobiorców. Przy ustalaniu im podstawy zasiłkowej też nie ma zastosowania przepis art. 41 wyłączający składniki przychodu przysługujące za okresy pobierania zasiłków. ©℗
Ile do wypłaty ©℗
Wynagrodzenie chorobowe za 31 marca 2022 r. Wynagrodzenie chorobowe za okres od 1 do 8 kwietnia 2022 r. (8 dni)
Podstawa wymiaru:(12 m-cy x 4600 zł) + (3 x 400 zł) + (2 x 1855 zł)60 110 zł : 12 m-cy = 5009,17 zł; 5009,17 zł – 13,71 proc. = 4322,41 złWynagrodzenie chorobowe:4322,41 zł : 30 = 144,08 zł x 80 proc. = 115,26 zł x 1 dzień = 115,26 zł Podstawa wymiaru:(12 m-cy x 4600 zł) + (2 x 1855 zł)58 910 zł : 12 m-cy = 4909,17 zł; 4909,17 zł – 13,71 proc. = 4 236,12 złWynagrodzenie chorobowe:4236,12 zł : 30 = 141,20 zł x 80 proc. = 112,96 zł x 8 dni = 903,68 zł
Wynagrodzenie chorobowe łącznie: 1018,94 zł (115,26 zł + 903,68 zł)
Podstawa prawna
•art. 3 pkt 3, art. 36 ust. 1, art. 41 ust. 1, ust. 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1621)
•art. 92 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1162)
Zapraszamy do zadawania pytań
uis@gazetaprawna.pl