Anna Kwiatkowska, ekspert od ubezpieczeń społecznych
Renta rodzinna z ubezpieczenia rolniczego jest skonstruowana na podobnych zasadach jak renta rodzinna z ubezpieczenia powszechnego. Przysługuje ona zgodnie z art. 29 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników uprawnionym członkom rodziny zmarłego:
  • emeryta lub rencisty mającego ustalone prawo do emerytury albo renty rolniczej;
  • ubezpieczonego, który w chwili śmierci spełniał warunki do uzyskania emerytury rolniczej lub renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy; przyjmuje się, że był on całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym.
Do renty są uprawnieni następujący członkowie rodziny zmarłego:
  • dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;
  • przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;
  • małżonek (wdowa, wdowiec);
  • rodzice;
– jeżeli spełniają warunki do uzyskania takiej renty w myśl przepisów emerytalnych.
Zgodnie z ogólną zasadą wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna renta rodzinna – do ewentualnego podziału. Jeżeli uprawniona jest do niej jedna osoba, wynosi ona 85 proc. emerytury podstawowej ze zwiększeniem o:
1) 50 proc. nadwyżki, ponad kwotę emerytury podstawowej, emerytury lub renty inwalidzkiej z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin, jaka przysługiwała zmarłemu w chwili śmierci,
albo
2) 50 proc. części składkowej emerytury rolniczej lub renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy, która przysługiwała lub przysługiwałaby zmarłemu w chwili śmierci.
Za każdą następną osobę uprawnioną wysokość renty zwiększa się o 5 proc. Może ona ulec zwiększeniu o dalsze 10 proc., jeżeli śmierć nastąpiła wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej. Co ważne, renta rodzinna nie może być wyższa od kwoty świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, i nie może być niższa od emerytury podstawowej. Renta rodzinna ulega podziałowi między uprawnionych na równe części, jeżeli:
  • do renty są uprawnione osoby małoletnie, nad którymi opiekę sprawują różne osoby;
  • pełnoletni członek rodziny uprawniony do renty żąda jej podziału;
  • zachodzą inne okoliczności uzasadniające podział renty.
Tak jak w systemie powszechnym
Podobnie jak w przypadku renty rodzinnej z systemu powszechnego, także rolnicza renta rodzinna może ulec zawieszeniu. Zgodnie z art. 34 „prawo do renty ulega zawieszeniu na zasadach określonych w przepisach emerytalnych. W takim przypadku nie zawiesza się jednak wypłaty części składkowej emerytury rolniczej lub renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy albo nadwyżki emerytury lub renty inwalidzkiej z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin ponad 95 proc. emerytury podstawowej”. Przy czym przez „przepisy emerytalne” ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników uważa ustawę o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z art. 104 ust. 7 tego aktu prawo m.in. do renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez prezesa GUS. Z kolei w razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy – ostatnio ogłoszonego przez prezesa GUS – nie wyżej jednak niż 130 proc. tej kwoty, renta rodzinna ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota maksymalnego zmniejszenia (art. 104 ust. 8 ustawy o emeryturach i rentach z FUS).
Uchwała SN
ZUS: Kierowca na zleceniu oskładkowany jak pracownik
ZUS: Kierowca na zleceniu oskładkowany jak pracownik

Zobacz również
Trzeba zwrócić uwagę, że wspomniany art. 34 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników mówi jedynie o „zawieszeniu” prawa do świadczeń, nie zaś o prawie do jego zmniejszania. Na pytanie, czy renta rodzinna może być zmniejszana, odpowiedział Sąd Najwyższy w uchwale z 23 lutego 2022 r., sygn. akt III UZP 12/21. Sąd potwierdził, że prawo do rolniczej renty rodzinnej nie ulega zmniejszeniu w razie osiągania przez ubezpieczonego przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego w kwocie mieszczącej się w przedziale od 70 proc. do 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy. SN zwrócił uwagę, że art. 34 nie może być interpretowany rozszerzająco.
Podsumowując, można stwierdzić, że w opisywanej sytuacji świadczenie może zostać w przyszłości jedynie zawieszone, ale nie zmniejszone.
Podstawa prawna
•art. 29 i 34 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1621)
•art. 104 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504)