Wykładnia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie wynika wprost z wprowadzonych pakietem mobilności zmian do ustawy o czasie pracy kierowców, ale z rozporządzenia w sprawie zasad ustalania podstawy składek. I dotyczy rozliczeń, począwszy od 2 lutego br.
Łukasz Prasołek, były pracownik PIP i SN, ekspert z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych
Od 2 lutego 2022 r. weszły w życie kolejne przepisy wynikające z pakietu mobilności, a w przypadku przewozów międzynarodowych najważniejsze znaczenie ma art. 21b ustawy o czasie pracy kierowców (dalej: ustawa). Zgodnie z jego treścią kierowca wykonujący zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych nie jest już w podróży służbowej w rozumieniu art. 775 kodeksu pracy (dalej: k.p.), a w zamian za to w zakresie ustalania podstawy wymiaru składek powinien zostać potraktowany jak pracownik zatrudniony za granicą u polskiego pracodawcy. W praktyce chodzi o możliwość zastosowania wyłączenia z podstawy wymiaru składek, które wynika z par. 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Zgodnie z nim w przypadku, gdy przychód jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie ustalone zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, czyli 5922 zł w 2022 r., to od podstawy wymiaru składek ZUS należy odliczyć za każdy dzień pobytu równowartość diety przysługującej z tytułu podróży zagranicznej pracownikowi sfery budżetowej. Jednak przychód podlegający oskładkowaniu nie może być nigdy mniejszy niż przeciętne wynagrodzenie.
Także gdy umowy cywilnoprawne
Co ciekawe, na stronie internetowej ZUS w zakładce „Bieżące wyjaśnienia komórek merytorycznych Zakładu” zostały zawarte wyjaśnienia dotyczące zasad ustalania podstawy wymiaru składek dla kierowców wykonujących zadania służbowe w zakresie przewozów międzynarodowych – zmiany od 2 lutego 2022 r. W ich treści w zawartym na końcu pytaniu nr 4 ZUS wyjaśnił, że do kierowcy zleceniobiorcy, czyli wykonującego pracę na podstawie umowy zlecenia albo umowy o świadczenie usług, należy stosować analogiczne zasady jak wobec kierowcy pracownika. W ocenie ZUS podstawą takiej wykładni jest przepis ubezpieczeniowy, a mianowicie par. 5 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zgodnie z którym przepisy par. 2‒4 ww. rozporządzenia stosuje się odpowiednio przy ustalaniu podstawy wymiaru składek osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Zatem mimo braku zmian w ustawie o czasie pracy kierowców wyraźnie regulujących tę kwestię można przyjąć, że zasady ustalania podstawy składek ZUS dla kierowców pracowników i kierowców zleceniobiorców będą takie same.
W ocenie ZUS należy zatem zweryfikować, czy osiągnięty przychód jest większy niż kwota 5922 zł, bo przy mniejszych przychodach ze zlecenia oskładkowuje się je na ogólnych zasadach, a gdy przychód będzie większy, to można dokonać odpowiedniego pomniejszenia kwoty do oskładkowania. ZUS wskazuje przy tym, że porównania dokonuje się zawsze do pełnej kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, nawet gdy zlecenie było wykonywane przez okres dwóch dni w skali miesiąca. Jeśli kwota wyjdzie większa, to ustala się liczbę dni pobytu za granicą i za każdy z nich odejmuje równowartość diety, jednak osiągnięta ostatecznie podstawa wymiaru składek nie może być mniejsza niż kwota 5922 zł, która stanowi granicę minimalną do oskładkowania.
Zatem mimo braku formalnych zmian w ustawie o czasie pracy kierowców dotyczących kierowców-zleceniobiorców zyskają oni dzięki ogólnym zasadom wynikającym z ubezpieczeń społecznych.
Co wynika z przepisów
Ustawa o czasie pracy kierowców wyraźnie wyodrębnia część dotyczącą kierowców samozatrudnionych, których dotyczy przede wszystkim rozdział 3a „Czas pracy kierowców niepozostających w stosunku pracy”. Należy przy tym wyjaśnić, że zgodnie z art. 1 ust. 1a ustawy przepisy te stosuje się do przedsiębiorców osobiście wykonujących przewozy drogowe, do których ma zastosowanie rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniające rozporządzenia Rady (EWG) lub umowa europejska dotycząca pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe (AETR). Zgodnie z art. 1 ust. 1b ustawy stosuje się je także do osób niezatrudnionych przez przedsiębiorcę, lecz osobiście wykonujących na jego rzecz takie przewozy. Ponadto w przepisach tego rozdziału znajduje się wiele odwołań do stosowania ogólnych przepisów dotyczących czasu pracy kierowców będących pracownikami, przykładowo stosuje się odpowiednio art. 13 ust. 1, art. 21, art. 27 ust. 4 ustawy lub, zgodnie z ostatnimi zmianami, także art. 25 ustawy (ewidencja czasu pracy). W ustawie nie ma jednak odwołania do zastosowania art. 21b, który dodano od 2 lutego 2022 r., mimo że nowelizacja ta wprowadziła zmianę w art. 26d ustawy znajdującym się w rozdziale 3a, w którym znalazło się odwołanie do zastosowania art. 25 ustawy w związku ze zmianami zasad prowadzenia ewidencji czasu pracy.
Z wykładni przepisów ustawy nie wynika więc na pewno możliwość zastosowania do kierowcy-zleceniobiorcy przepisów dotyczących podstawy wymiaru składek ZUS, bo regulacja ta dotyczy jedynie kierowców będących pracownikami. Artykuł 21b zawarto w rozdziale 2 „Czas pracy kierowców zatrudnionych na podstawie stosunku pracy” i nie ma do niego odwołania w przepisach dotyczących kierowców niebędących pracownikami.
wAŻNE Mimo braku zmian w ustawie o czasie pracy kierowców wyraźnie regulujących omawianą w artykule kwestię można przyjąć, że zasady ustalania podstawy składek ZUS dla kierowców-pracowników i kierowców-zleceniobiorców będą takie same.
Ustawa o czasie pracy kierowców
Art. 21b
1. Kierowca wykonujący zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych nie jest w podróży służbowej w rozumieniu art. 775 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy.
2. Do kierowcy, o którym mowa w ust. 1, stosuje się w zakresie ustalania podstawy wymiaru:
1) podatku dochodowego od osób fizycznych ‒ przepisy dotyczące osób zatrudnionych w kraju i przebywających czasowo za granicą, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 20 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1128, z późn. zm.);
2) składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe ‒ przepisy wydane na podstawie art. 21 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 423, z późn. zm.) dotyczące pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców.
Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
Par. 21. Podstawy wymiaru składek nie stanowią następujące przychody:
(…)
16) część wynagrodzenia pracowników, których przychód jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy, zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców, z wyłączeniem osób wymienionych w art. 18 ust. 12 ustawy ‒ w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, z tym zastrzeżeniem, że tak ustalony miesięczny przychód tych osób stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy (…).
Par. 5
1. Przepisy § 1‒4 stosuje się odpowiednio przy ustalaniu podstawy wymiaru składek:
1) osób wykonujących pracę nakładczą;
2) funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej;
3) osób wykonujących odpłatnie pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania na podstawie skierowania do pracy.
2. Przepisy § 2‒4 stosuje się odpowiednio przy ustalaniu podstawy wymiaru składek:
1) członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych;
2) osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
3) członków rad nadzorczych wynagradzanych z tytułu pełnienia tej funkcji.
Podstawa prawna
•art. 1 ust. 1a i 1 b, art. 13 ust. 1, art. 21, art. 21b, art. 25, art. 26d, art. 27 ust. 4 ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1412; ost.zm. Dz.U. 2022 r. poz. 209)
•par. 2 ust. 1 pkt 16 i par. 5 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 449)
•rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniające rozporządzenia rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 (Dz.Urz. UE z 2006 r. L 102, s. 1; ost.zm. Dz.Urz. UE z 2022 r. L 249, s. 1)
•umowa europejska dotycząca pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe (AETR), sporządzona w Genewie 1 lipca 1970 r., przyjęta w Genewie 27 listopada 2003 r., 16 marca 2006 r. i 20 czerwca 2010 r. (Dz.U. z 1999 r. nr 94, poz. 1086)
