Marcin Wiącek, rzecznik praw obywatelskich (RPO), chce wiedzieć, dlaczego członkowie rodziny osoby niepełnosprawnej zostali wykluczeniu z grona osób, które mogą pełnić funkcję jej asystenta.
Wskazywany przez niego problem dotyczy zasad obowiązujących w tegorocznej edycji programu „Asystent osobisty osoby niepełnosprawnej”. W jego ramach samorządy ubiegały się o pieniądze na zapewnienie usług asystenta, którego zadaniem jest pomaganie w wykonywaniu codziennych czynności osobom z dysfunkcjami zdrowotnymi. Program przewiduje, że niepełnosprawny ma możliwość wskazania kandydata na asystenta, ale z zastrzeżeniem, że nie może to być członek jego rodziny. Na potrzeby programu określono, że za członków rodziny uznawani są: rodzice, dzieci, rodzeństwo, wnuki, dziadkowie, teściowie, macocha, ojczym oraz inne osoby pozostające we wspólnym gospodarstwie domowym z jego uczestnikiem.
Tymczasem do RPO wpłynęły skargi na to, że wspomniane wyłączenie ogranicza podmiotowość i decyzyjność osób chcących skorzystać ze wsparcia asystenta. Najbliżsi krewni są osobami znanymi i budzącymi zaufanie, a to w sprawach osobistych, którymi zajmuje się asystent, jest kluczową kwestią. Skarżący podkreślają, że podstawowymi kryteriami stawianymi kandydatom na asystentów powinny być fachowość, pewność i bezpieczeństwo świadczonej asystencji, a nie ich status ani pokrewieństwo z osobą niepełnosprawną.
Do rzecznika zgłaszają się też mieszkańcy gmin, w których nie są świadczone usługi przez asystentów. Mimo ogłaszania konkursów coraz trudniej jest znaleźć osobę, która odpowiadałaby oczekiwaniom i potrzebom niepełnosprawnego. To problemem szczególnie w małych miejscowościach, w których wykluczenie członków rodziny z kandydatów na asystenta w praktyce uniemożliwia wybranie takiej osoby.
RPO zwrócił się więc do Pawła Wdówika, wiceministra rodziny i polityki społecznej, pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych, o udzielenie wyjaśnień, z jakich powodów krewni zostali wyłączeni z grona kandydatów na asystentów. Przypomina, że w innych państwach, w których osoby niepełnosprawne mogą korzystać z tej formy wsparcia, np. Szwecji i Czechach, jest możliwość zaangażowania członka rodziny. Dodaje, że obecnie przyjęte wymogi mogą rzutować na rozwiązanie systemowe, bo zgodnie z przyjętą przez rząd Strategią na rzecz osób niepełnosprawnych 2021–2030 usługi asystenta mają być uregulowane ustawowo. ©℗
