Mam zaległości składkowe sprzed kilku lat, niedługo ulegną przedawnieniu. Dostałam jednak informację od ZUS, że wszczęto postępowanie w sprawie wydania decyzji o ustalenie zadłużenia. Czy to wpłynie na bieg przedawnienia?
Anna Kwiatkowska, ekspert od ubezpieczeń społecznych
Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie pięciu lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. A to oznacza, że składki przedawniają się po kolei za poszczególne miesiące. Ustawa systemowa przewiduje jednak wiele wyjątków od zasady ogólnej. Zostały one zmienione na mocy ostatniej dużej nowelizacji przepisów ubezpieczeniowych i w nowym brzmieniu obowiązują od 18 września 2021 r.
Niektóre zasady bez zmian
Zgodnie z art. 24 ust. 5 ustawy systemowej nie ulegają przedawnieniu należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem. Po upływie terminu przedawnienia należności te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia. Przy czym bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, od dnia zawarcia umowy o odroczeniu płatności należności z tytułu składek oraz rozłożenia ich na raty – do dnia terminu płatności odroczonej lub ostatniej raty. Zostaje on także zawieszony od pierwszego dnia miesiąca, w którym nastąpiło podjęcie pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego. Bieg terminu przedawnienia ulegnie także przerwaniu poprzez ogłoszenie upadłości, a rozpoczyna się na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego lub jego umorzeniu. Będzie on także zawieszony, jeżeli wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Zawieszenie trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż przez dwa lata.
Ważny wyjątek dotyczy przedawnienia należności wynikających z decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej lub następcy prawnego. Następuje on po upływie pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym decyzja została wydana. Bieg terminu przedawnienia ulega także zawieszeniu od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły dwa lata od śmierci spadkodawcy.
Powyższe zasady nie uległy zmianie w ostatnim czasie.
Po nowelizacji
Od 18 września 2021 r. bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od pierwszego dnia miesiąca, w którym nastąpiło rozpoczęcie potrąceń ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych wypłacanych przez ZUS, do ostatniego dnia miesiąca, w którym zakończono potrącenia. Zmiana ta jest związana z umożliwieniem organowi potrącania należności składkowych ze świadczeń wypłacanych ubezpieczonemu przez ZUS. Do czasu wejścia w życie nowelizacji 18 września 2021 r. nie było to możliwe i ZUS musiał wszczynać egzekucję należności.
Nowe przepisy uściśliły także, że jeżeli ogłoszenie upadłości nastąpiło przed rozpoczęciem biegu terminu przedawnienia, rozpoczyna się on od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego. Ponadto dodano zasadę, zgodnie z którą bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu od dnia objęcia restrukturyzacją należności z tytułu składek do dnia zapłaty ostatniej raty w przypadku rozłożenia na raty lub do dnia zapłaty w przypadku odroczenia terminu płatności.
Doprecyzowanie przepisu
Opisywany przypadek dotyczy sytuacji określonej w art. 24 ust. 5f, który to przepis także uległ zmianie 18 września 2021 r. Zgodnie z jego starym brzmieniem w przypadku wydania przez ZUS decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia, bieg terminu przedawnienia ulegał zawieszeniu od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna. Taka redakcja przepisu powodowała jednak wątpliwości. Jak rozumiano ten przepis przed zmianą, wytłumaczył WSA w Łodzi w wyroku z 5 stycznia 2022 r., sygn. akt III SA/Łd 820/21. Podkreślił on, że art. 24 ust. 5f ustawy systemowej łączy zawieszenie biegu terminu przedawnienia z wszczęciem postępowania o podstawę wymiaru składek lub obowiązek ich opłacenia i zawieszenie następują z momentem wydania decyzji w tym przedmiocie, zaś prawomocność decyzji decyduje wyłącznie o zakończeniu stanu zawieszenia.
Po zmianie przepis ten brzmi inaczej. Zgodnie z obecnym brzmieniem bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia przez ZUS postępowania w sprawie wydania decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna. Dlatego w opisywanej sytuacji należy uznać, że bieg terminu przedawnienia został zawieszony. ©℗
Podstawa prawna
• art. 24 ust. 4–6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2105)
