Program 500 plus. Nowe otwarcie w 2022 r.

Rodzice dzieci urodzonych w grudniu, listopadzie, a nawet październiku, którzy do tej pory nie ubiegali się o przyznanie świadczenia wychowawczego, mogą jeszcze przez dwa dni złożyć wniosek w gminie. Od 1 stycznia 2022 r. będą mogli to zrobić tylko w ZUS.

Przeniesienie obsługi świadczeń wychowawczych z poziomu samorządów do ZUS, wyłączenie możliwości składania wniosków w formie papierowej oraz wypłacanie pieniędzy na dzieci tylko na konto rodzica. To trzy najważniejsze zmiany, jakie do sztandarowego rządowego programu wprowadza ustawa z 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1981), która zacznie obowiązywać od nowego roku. Przy czym na początku obejmą one tylko niektórych rodziców.

Stare zasady

W przypadku osób, które mają przyznane 500+ na okres świadczeniowy rozpoczęty 1 czerwca br., od 1 stycznia 2022 r. nic się nie zmieni. Wsparcie będzie im dalej wypłacać gmina aż do jego zakończenia, które nastąpi 31 maja przyszłego roku. Podobnie będzie z rodzicami, którzy złożyli wniosek, a gmina jeszcze im nie przyznała świadczenia (na jego rozpatrzenie ma co do zasady 30 dni). Nie muszą go składać drugi raz, bo nawet po 1 stycznia uprawnienie do wsparcia ustali im samorząd.

- Są też sprawy, w których rodzice złożyli odwołania do samorządowego kolegium odwoławczego lub złożona została skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Niezależnie od tego, kiedy zostaną rozstrzygnięte, to organ gminy zajmie się ich realizacją - mówi Natalia Siekierka, kierownik działu świadczeń rodzinnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej we Wrocławiu.

Od 1 stycznia można składać wnioski o rodzinny kapitał opiekuńczy

Natomiast od l lutego, gdy zacznie się akcja składania wniosków o 500+ na okres świadczeniowy 2022/2023, wszyscy rodzice będą to robić w ZUS, wysyłając formularz za pośrednictwem bankowości elektronicznej, PUE ZUS lub portalu Emp@tia. Jednocześnie nie zmienią się terminy związane z tym, ile czasu zakład będzie miał na ich rozpatrzenie, przyznanie świadczeń i ich wypłatę. To oznacza, że rodzic, który dopełni formalności od 1 lutego do 30 kwietnia 2022 r., będzie miał zapewnioną kontynuację wsparcia od 1 czerwca, bez przerw.

Nowe zasady

Nowe przepisy zaczną od razu obowiązywać osoby, które po 1 stycznia 2022 r. będą ubiegać się o 500+ na dziecko na bieżący okres świadczeniowy. Będzie to dotyczyć głównie tych rodzin, w których po tej dacie urodzi się dziecko, ale też i takich, w których potomek przyszedł na świat w tym roku. Trzeba bowiem pamiętać, że w takich sytuacjach, zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy z 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2407 ze zm.), rodzic ma trzy miesiące od narodzin na złożenie wniosku.

- Do tej pory różnie z tym bywało, bo niektórzy świeżo upieczeni rodzice starali się o świadczenie od razu, ale byli i tacy, którzy zostawiali to na ostatnią chwilę - wskazuje Joanna Wisz, zastępca dyrektora MOPS w Rzeszowie.

Dlatego rodzice, których dziecko urodziło się w grudniu, listopadzie, a nawet październiku i zamierzają dopiero po nowym roku dopełnić formalności, swój wniosek - tylko przez internet - muszą wysłać do ZUS. Jeśli okaże się, że zmieścili się w trzymiesięcznym oknie czasowym, to zakład przyzna im świadczenie od miesiąca urodzenia dziecka i wypłaci pieniądze za te miesiące 2021 r., w których byli do nich uprawnieni (a gdy zostanie przekroczone, to od miesiąca złożenia wniosku).

Oczywiście ci rodzice, którzy w styczniu oraz kolejnych miesiącach 2022 r. złożą wniosek w ZUS o 500+ na aktualny okres świadczeniowy, będą mogli już od lutego zacząć wysyłać kolejne - dotyczące tego, który wystartuje 1 czerwca.

Wyjątek od reguły

Chociaż co do zasady za obsługę wniosku o 500+ złożonego po nowym roku na trwający okres świadczeniowy będzie odpowiadać ZUS, to jest od niej przewidziany jeden wyjątek. Chodzi o sprawy, w których zastosowanie mają unijne przepisy o koordynacji zabezpieczenia społecznego, a więc takie, gdy z wniosku wynika, że jeden z rodziców przebywa lub pracuje w innym państwie członkowskim i trzeba ustalić, który kraj jest właściwy do wypłaty wsparcia na dzieci. Ich rozpatrywanie będzie odbywać się na podstawie przepisów przejściowych zawartych w art. 17 ustawy.

- Wynika z nich, że taki wniosek ZUS przekaże do wojewody i jeśli zostanie ustalone, że świadczenie wychowawcze powinno być przyznane w Polsce, to wtedy informacja w tej sprawie trafi do gminy i to ona, a nie zakład, będzie wypłacała pieniądze do końca obecnego okresu świadczeniowego - wyjaśnia Przemysław Andrysiak, kierownik działu świadczeń Zabrzańskiego Centrum Świadczeń Rodzinnych.

Co ważne, przy przyznawaniu prawa do 500+ na nowy okres świadczeniowy w sprawach, w których w grę wchodzą unijne przepisy, będą obowiązywały regulacje zmienione - w porównaniu do obecnych. Będzie to wyglądać w ten sposób, że wprawdzie ZUS przekaże takie wnioski wojewodzie, ale nie czekając na jego ustalenia, przyzna prawo do świadczeń na podstawie samych przepisów ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Takie rozwiązanie ma spowodować, że wsparcie będzie do rodziców trafiać szybciej niż dotychczas, gdy często miesiącami musieli czekać, zanim ich sprawa została rozstrzygnięta.

500+ w pieczy

Do osób, które po 1 stycznia 2022 r. będą wnioskować o 500+ w ZUS, będą należeć również rodziny zastępcze oraz dyrektorzy placówek instytucjonalnej pieczy zastępczej, np. domów dziecka. Teraz dodatek wychowawczy oraz dodatek w wysokości świadczenia wychowawczego - bo tak formalnie nazywa się przysługująca im pomoc - przyznają i wypłacają im powiaty. Co więcej, odbywa się to na podstawie przepisów ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. ze zm.). Natomiast od nowego roku dzieci przebywające poza rodziną biologiczną będą tak jak pozostałe objęte świadczeniem wychowawczym, przyznawanym na mocy tej samej ustawy.

Dodatkowo przepisy przejściowe art. 18 zakładają, że wydane rodzinom zastępczym i dyrektorom decyzje w sprawie dodatków wygasną 1 czerwca 2022 r. Powiaty będą zaś musiały do końca stycznia przyszłego roku poinformować te osoby o tym fakcie, a także o tym, na jakich zasadach mają wnioskować o świadczenie, aby zachować prawo do wsparcia na dzieci po 1 czerwca.