Składka zdrowotna różni się od składek na ubezpieczenia społeczne i to nie tylko dlatego, że 7,75 proc. podstawy jej wymiaru zmniejsza podatek dochodowy, lecz też z powodu innego sposobu ustalania podstawy jej wymiaru. Oblicza się ją tak, jak podstawę składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, którą na potrzeby składki zdrowotnej należy jeszcze pomniejszyć o potrącone składki (emerytalną, rentową, chorobową).
Taka zasada dotyczy osób świadczących pracę na podstawie umowy o pracę lub umowy zlecenia. Obecnie – w ramach Nowego Polskiego Ładu – trwają prace nad zmianami zasad płacenia składki zdrowotnej przez prowadzących działalność gospodarczą. Przedstawione porady będą jednak aktualne także po wejściu w życie zapowiadanych zmian. Nie ma bowiem planów, aby modyfikować np. zasady stosowane przy zbiegach tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego, a ich interpretacja często sprawia płatnikom problemy. Trzeba bowiem pamiętać, że mają tu zastosowanie inne reguły niż te dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.
O co kadrowe pytają na szkoleniach
Zlecenie podczas bezpłatnego urlopu
problem Pracownica naszej firmy złożyła wniosek o udzielenie jej urlopu bezpłatnego, a w tym czasie podjęła pracę w innym podmiocie na pół etatu. Chcielibyśmy, żeby podpisała z nami umowę zlecenia na jeden miesiąc w powodu sezonu urlopowego. Na jakich zasadach musimy ją zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego?
odpowiedź W opisywanej sytuacji do przebywajacego na urlopie bezpłatnym nie ma zastosowanie art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym osobę zawierającą umowę zlecenia z własnym pracodawcą traktuje się jak pracownika, a co za tym idzie opłaca składki jak z tytułu pracowniczego. Pracownik, przechodząc bowiem na taki rodzaj urlopu, mimo że pozostaje pracownikiem, to jednak przestaje podlegać ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu u tego pracodawcy. Pracodawca musi go z tych ubezpieczeń wyrejestrować. Wobec tego w opisywanym przypadku pracownik na urlopie bezpłatnym będzie traktowany jak zwykły zleceniobiorca. A to oznacza, że będzie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu, chyba że z drugiego etatu uzyskuje przychód nie niższy niż minimalne wynagrodzenie. W każdym jednak przypadku będzie podlegał ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Niezależnie więc od faktu, że pracownik przebywa na urlopie bezpłatnym, podejmując wykonywanie umowy zlecenia dla swojego pracodawcy, musi zostać zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego jako zleceniobiorca w terminie siedmiu dni od dnia oznaczonego w umowie zlecenia jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania. Podstawa wymiaru składki w takim przypadku będzie uzależniona od przychodu osiąganego od zlecenia. Podleganie ubezpieczeniu zdrowotnemu u pracodawcy-zleceniodawcy nie wpłynie na podleganie temu ubezpieczeniu u drugiego pracodawcy. W przypadku gdy przychód z drugiego etatu będzie niższy niż minimalne wynagrodzenie, konieczne będzie zgłoszenie zleceniobiorcy (pracownika na urlopie bezpłatnym) także do ubezpieczeń społecznych – na zasadach ogólnych.©℗
Bez ulg składkowych
problem Zatrudniony u nas zleceniobiorca z tytułu pracy na podstawie umowy zlecenia osiąga miesięcznie kwotę przewyższającą minimalne wynagrodzenie za pracę. Nie rezygnując z umowy zlecenia, zamierza otworzyć własną działalność gospodarczą, z której będzie odprowadzał składki na zasadach ogólnych, nie spełnia bowiem kryteriów do objęcia go tzw. preferencyjnym ZUS. Czy w związku z tym będziemy płacić za niego tylko składkę zdrowotną?
odpowiedź Nie. To zleceniobiorca po rozpoczęciu prowadzenia działalności gospodarczej będzie opłacał składkę zdrowotną w wysokości 381,81 zł miesięcznie z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej i to bez względu na to, czy objęty będzie ulgą na start lub też nie, gdyż ulga na start zwalnia przedsiębiorców ze składek na ubezpieczenia społeczne, natomiast nie na ubezpieczenie zdrowotne. Osiągana obecnie i – w związku z kontynuacją pracy na podstawie umowy zlecenia – podstawa składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości przewyższającej minimalne wynagrodzenie zwalnia go jedynie z konieczności podlegania obowiązkowi ubezpieczeń emerytalno-rentowych. U dotychczasowego płatnika nic się nie zmieni: ani w zgłoszeniach do ZUS osoby rozpoczynającej prowadzenie działalności gospodarczej, ani w wysokości odprowadzanych składek. Jeśli ubezpieczony zmieni swój obowiązkowy tytuł do ubezpieczenia i stałoby się nim prowadzenie działalności gospodarczej, wówczas umowa zlecenia będzie objęta jedynie ubezpieczeniem zdrowotnym, ale tylko pod warunkiem, że składki ubezpieczeniowe z działalności gospodarczej byłyby odprowadzane od kwoty stanowiącej 60 proc. prognozowanego miesięcznego wynagrodzenia na 2021 r. (w przypadku małego ZUS Plus: od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę).©℗
Zatrudnienie w trakcie studiów doktoranckich
problem 1 lipca 2021 r. zatrudniliśmy na podstawie umowy o pracę doktoranta kształcącego się w szkole doktorskiej, w której pobiera także stypendium doktoranckie w kwocie wyższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Z tego tytułu szkoła doktorska zgłosiła go do ubezpieczeń: społecznego i zdrowotnego. Czy u zatrudniającego go pracodawcy podlega także tym ubezpieczeniom? Którym ubezpieczeniom podlegałby, gdybyśmy go zatrudnili na podstawie umowy zlecenia?
odpowiedź Pracodawca zatrudniający pobierającego stypendium doktoranckie doktoranta zgłasza go zarówno do ubezpieczeń społecznych, jak i zdrowotnego. Natomiast w szkole doktorskiej będzie podlegał jedynie ubezpieczeniom społecznym. Przy zbiegu tych dwóch tytułów do ubezpieczeń społecznych nie ma znaczenia wysokość osiąganego przez doktoranta stypendium. Przy czym powinien on zgłosić szkole doktorskiej posiadanie innego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego, a szkoła doktorska od 1 lipca 2021 r. powinna wyrejestrować swojego słuchacza z ubezpieczeń (społecznych i zdrowotnego) i z tym samym dniem zarejestrować ponownie – z kodem 1813 – jedynie do ubezpieczenia społecznego. Gdyby doktorant został zatrudniony na podstawie umowy zlecenia, a nie na podstawie umowy o pracę, wówczas obowiązkowemu zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych podlegałby z tytułu otrzymywanego stypendium doktoranckiego w szkole doktorskie. U zatrudniającego go na umowie zlecenia zostałby obowiązkowo zgłoszony jedynie do ubezpieczenia zdrowotnego, ponieważ otrzymywane przez niego stypendium przewyższa kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę. ©℗
Tylko przychody opodatkowane
problem 12 marca 2021 r. pracownik otrzymał trzynastkę, tj. dodatkowe wynagrodzenie roczne przysługujące niektórym pracownikom sfery bud żetowej. 23 marca 2021 r. ukończył on 26. rok życia, a więc w momencie wypłaty trzynastki był zwolniony z konieczności opłacania podatku dochodowego. 30 marca 2021 r., już po ukończeniu 26. roku życia, pracownik otrzymał wynagrodzenie za pracę, które było objęte zarówno składkami ubezpieczeniowymi, zdrowotną, jak i zaliczką na podatek dochodowy od osób fizycznych. Czy prawidłowo odliczono składkę zdrowotną od trzynastki i wynagrodzenia za pracę płatnego w tym samym miesiącu oraz zmniejszono o zaliczki na podatek dochodowy?
odpowiedź Nie. Zaliczkę na podatek dochodowy, na którą składał się podatek dochodowy, obliczony zarówno od wynagrodzenia, jak i od trzynastki, można pomniejszyć jedynie o 7,75 proc. podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne obliczonej od wynagrodzenia. Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych obniżenie podatku dochodowego o składki na ubezpieczenie zdrowotne nie dotyczy składek, których podstawę wymiaru stanowi przychód zwolniony z podatku na podstawie tej ustawy. ©℗
Spadkobiercy zapłacą pełną składkę
problem Prowadzący działalność gospodarczą zmarł nagle w pierwszym tygodniu czerwca 2021 r. Z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej podlegał jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu, bo do ubezpieczeń społecznych miał inny tytuł – był zatrudniony jako pracownik i osiągał podstawę wymiaru składek przewyższającą minimalne wynagrodzenie. W jakiej wysokości ZUS naliczy składkę od firmy za ten miesiąc?
odpowiedź Z treści pytania należy wnioskować, że mężczyzna prowadził działalność gospodarczą także w czerwcu. W takiej sytuacji składka na ubezpieczenie zdrowotne za czerwiec 2021 r. jest taka sama, jak w miesiącach poprzedzających śmierć pracodawcy. Składka zdrowotna jest miesięczna i niepodzielna, należy ją więc opłacić bez względu na to, czy działalność gospodarcza była prowadzona przez cały miesiąc czy zaledwie przez kilka dni. Dotyczy to zarówno zaprzestania prowadzenia działalności (np. w związku ze śmiercią), jak i rozpoczęcia prowadzenia działalności w trakcie miesiąca. ©℗
O czym warto pamiętać
!Przedsiębiorca zatrudniający na umowie o pracę doktoranta opłaca za niego wszystkie składki.
!Pracownika na urlopie bezpłatnym, który wykonuje umowę zlecenia, trzeba oddzielnie zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego.
!Składka zdrowotna jest należna w całości nawet po śmierci przedsiębiorcy.
!Rozpoczęcie przez zleceniobiorcę działalności gospodarczej nie zwalnia go z odprowadzania składek emerytalno-rentowych od zlecenia.
!Tylko 7,75 proc. składki zdrowotnej można odliczyć od podatku związanego z przychodami opodatkowanymi.
Podstawa prawna
• art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c oraz pkt 32, art. 79 ust. 2, art. 81 ust. 8 pkt 10 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1398; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 694)
• art. 27 b ust. 1 pkt 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1426)
• art. 9 ust. 1–1a, 1c i ust. 9 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 794)
• obwieszczenie ministra rodziny i polityki społecznej z 20 listopada 2020 r. w sprawie kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w roku 2021 oraz przyjętej do jej ustalenia kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (M.P. poz. 1061)
• rozporządzenie Rady Ministrów z 15 września 2020 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2021 r. (Dz.U. poz. 1596)