Możliwość taka wynika z art. 10 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna). W myśl tego przepisu przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się, traktując jak składkowe, także okresy:
- ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono składki,
- przypadające przed 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16. roku życia,
- przypadające przed 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia.
Zalicza się je wyłącznie, gdy okresy składkowe i nieskładkowe ustalone na zasadach ogólnych są krótsze od wymaganego do przyznania emerytury.

Tylko uzupełniająco

Istotne jest jednak, że okresy pracy w gospodarstwie rolnym mogą być uwzględniane przy ustalaniu prawa do emerytury tak jak okresy składkowe tylko w zakresie niezbędnym do uzupełnienia okresów składkowych i nieskładkowych. Tak też wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 3 grudnia 2004 r. (sygn. akt II UK 59/04, OSNP 2005/13/195). Okres pracy w gospodarstwie rolnym może być więc zaliczony jedynie w zakresie niezbędnym do uzupełnienia minimalnego okresu składkowego i nieskładkowego wymaganego do nabycia emerytury.

Przez cztery godziny

Przy ustaleniu prawa do emerytury uwzględnia się okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia, świadczonej przed 1 stycznia 1983 r. w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy (czyli 4 godziny dziennie).
Ponadto wskazuje się, że musiała to być praca stała. Dlatego też doraźna pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dzieci jako członków rodziny rolnika, nie stanowi stałej pracy w gospodarstwie rolnym zaliczanej do stażu ubezpieczeniowego. Oznacza to, że tylko wykonywanie stałej pracy w gospodarstwie, w którym osoba zainteresowana zamieszkuje lub ma możliwość codziennego wykonywania prac związanych z prowadzoną działalnością rolniczą, w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, pozwala na uwzględnienie tej pracy do okresów wymaganych do nabycia emerytury.

Nie można ponownie zaliczyć

Okresów pracy w gospodarstwie rolnym nie uwzględnia się przy ustalaniu prawa do emerytury, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników. Tak też wskazywał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 21 listopada 2008 r. (sygn. akt III AUa 793/08), stwierdzając, że przy ustalaniu prawa do emerytury oraz obliczaniu jego wysokości nie uwzględnia się okresów pracy w gospodarstwie rolnym, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników. Tak więc tych samych okresów nie można uwzględnić podwójnie, tzn. zarówno przy ustalaniu prawa do świadczeń rolniczych, jak i świadczeń pracowniczych i pochodnych.
Podstawa prawna
Art. 10 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.).

Ryszard Sadlik, sędzia Sądu Okręgowego w Kielcach