PIP nie jest upoważniona do przesądzania, czy dane stanowisko spełnia wymogi określone w ustawie o emeryturach pomostowych. O zaliczeniu go do takiej kategorii decyduje firma.
Jako płatnik składek na ubezpieczenie społeczne pracodawca jest obowiązany prowadzić:
● wykaz stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
● ewidencję pracowników wykonujących prace w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, za których jest przewidziany obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych.
Wynika to z art. 41 ust. 4 o emeryturach pomostowych (Dz.U. nr 237, poz. 1656 z późn. zm.). Firma musi również powiadomić pracownika o dokonaniu wpisu do ewidencji osób wykonujących obowiązki w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze (art. 44 ust. 5). Zatrudniony ma prawo złożyć skargę do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) na niezamieszczenie w wykazie pracowników wykonujących takie prace.
Z kolei art. 10 ust. 1 pkt 9a ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o PIP uprawnia tę instytucję do kontroli wspomnianej ewidencji. Inspektor może nakazać firmie umieszczenie pracownika w takim wykazie. Umożliwia im to art. 11a wspomnianej wyżej ustawy. Na jego podstawie inspektorzy wyinterpretowali też, że mogą nakazać pracodawcy uzupełnienie ewidencji prac w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze.

Brak podstawy

Powyższe postępowanie, w moim przekonaniu, nie znajduje umocowania w powołanym art. 11a ustawy o PIP. Oznacza ono bowiem zwiększenie uprawnień władczych inspekcji w drodze interpretacji rozszerzającej przepis ustawowy. Uprawnia on PIP wyłącznie do nakazania uzupełnienia ewidencji pracowników wykonujących obowiązki w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze o danego pracownika, nie zaś żądania zmiany (uzupełnienia) wykazu prac w takich warunkach.
PIP należy traktować jako organ władz publicznej, wobec którego stosuje się ograniczenia wynikające zarówno z przepisów konstytucji, jak i kodeksu postępowania administracyjnego. Zgodnie z art. 7 ustawy zasadniczej organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa (podobne znaczenie ma art. 6 k.p.a.).
W postanowieniu z 18 grudnia 2005 r. (sygn. akt WK 22/04, Biul. SN 2005/3/23) Sąd Najwyższy podkreślił, że art. 7 konstytucji zawiera normę zakazującą domniemywania kompetencji organu władzy publicznej i tym samym nakazuje, by wszelkie jego działania były oparte na wyraźnie określonej normie kompetencyjnej. Podobnie uznał Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z 27 maja 2002 r. (sygn. akt K 20/01, OTK-A 2002/3/34) wyjaśniając, że wspomniany przepis ustawy zasadniczej nakłada na organy państwowe obowiązek działania zgodnie z obowiązującymi przepisami kompetencyjnymi. A te należy interpretować w sposób ścisły. W odniesieniu do organów władzy publicznej nie obowiązuje zasada: co nie jest zakazane, jest dozwolone. Podobnie TK stwierdził w uchwale z 10 maja 1994 r. (sygn. akt W 7/94) wskazując, że kompetencji władzy publicznej nie można domniemywać.

NSA potwierdza

Już z uwagi na wyżej przytoczone orzeczenia należy uznać, że PIP nie może ingerować w treść wspomnianych wykazów. Byłoby to działanie bez podstawy prawnej. Na taką wykładnię uprawnień inspekcji wskazał też Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku z 19 kwietnia 2011 r. (sygn. akt I OSK 1969/10).
Podkreślił on, że organy PIP nie mają prawnych podstaw do dokonywania wiążących ustaleń lub badań w zakresie wykazywania czy dane stanowisko pracy spełnia wymogi przewidziane przez ustawę o emeryturach pomostowych, aby mogło być umieszczone w rejestrze. Organy inspekcji nie są upoważnione do wydawania decyzji ingerujących w treść tej ewidencji.
Podobnie orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z 28 lipca 2011r. (sygn. akt II SA/Po 276/11). Uznał, że PIP nie jest upoważniona do przesądzania o tym, czy dane stanowisko spełnia wymogi określone w ustawie o emeryturach pomostowych. O zaliczeniu go do miejsc pracy, na których są wykonywane zadania w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, decyduje pracodawca albo – na wniosek pracownika – Zakład Ubezpieczeń Społecznych, wydając decyzję o obowiązku opłacania za danego pracownika składek na Fundusz Emerytur Pomostowych.
Umieszczenie danego stanowiska w wykazie prac wykonywanych w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze zależy od pracodawcy. Państwowa Inspekcja Pracy uprawniona jest do wydania nakazu dotyczącego konkretnego pracownika, który nie został umieszczony w ewidencji. Decyzja ta nie dotyczy zaś samego stanowiska pracy
Podstawa prawna
Art. 10 ust. 1 pkt 9a i 11a ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 414 z późn. zm.).