Trybunał Konstytucyjny rozstrzygnie, czy osoby, które mieszkają za granicą, mogą pobierać w Polsce rentę socjalną. Obecnie ZUS odmawia im świadczenia, powołując się na art. 2 pkt 1 ustawy z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej. Wynika z niego, że prawo do renty socjalnej przysługuje osobom mającym obywatelstwo polskie, zamieszkującym i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Pytanie prawne trybunałowi zadał Sąd Apelacyjny w Białymstoku. Zapytał, czy uzależnienie prawa do renty socjalnej od wymogu przebywania na terenie Polski nie narusza zasad sprawiedliwości społecznej, równości i prawa do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego.
W sprawie rozpoznawanej przez pytający sąd całkowicie niezdolna do pracy wnioskodawczyni odwołała się od decyzji ZUS. Wstrzymał on wypłatę renty socjalnej, ponieważ kobieta podjęła studia dzienne w Wielkiej Brytanii.
Sąd Okręgowy w Łomży podzielił stanowisko ZUS i oddalił odwołanie wnioskodawczyni. W jego ocenie miejscem pobytu jest to, gdzie dana osoba realizuje swoje funkcje życiowe, czyli mieszka, spożywa posiłki, wypoczywa, przyjmuje korespondencję. Uznał, że miejscem zamieszkania wnioskodawczyni w okresie pobierania przez nią nauki w Zjednoczonym Królestwie było Glasgow. Zdaniem sądu zamieszkiwanie poza Polską pozbawia kobietę prawa do renty socjalnej.
Wnioskodawczyni wniosła apelację. Sprawę wygrała, bo sędziowie uznali, że jednak mieszka w Polsce. Stwierdzili, iż choć przebywa czasowo na terytorium Wielkiej Brytanii, to w Polsce spędza święta i wakacje, tu spotyka się z rodziną, ma swój majątek, a przede wszystkim ma wolę powrotu do kraju i z Polską wiąże swoją przyszłość życiową.
Niestety, kobieta przegrała w Sądzie Najwyższym, do którego ZUS skierował skargę kasacyjną. Sprawa ponownie trafiła do sądu apelacyjnego, który zadał pytanie prawne Trybunałowi Konstytucyjnemu. Sędziowie zwrócili uwagę, iż osoby niepełnosprawne muszą mieć możliwość swobodnego studiowania za granicą, bez negatywnych konsekwencji dla ich uprawnień nabytych w Polsce. Podnoszenie kwalifikacji przez osoby otrzymujące rentę socjalną leży w interesie społecznym, gdyż takie osoby w ten sposób zwiększają swoje szanse na rynku pracy.
Zdaniem Przemysława Stobińskiego, radcy prawnego w CMS Cameron McKenna Dariusz Greszta Spółka Komandytowa, wątpliwości sędziów sądu apelacyjnego są zasadne.
– Odwoływanie się do zasady domicylu (stałego miejsca zamieszkania – przyp. red.) jako przesłanki ograniczającej uzyskanie wypracowanych uprawnień jest anachroniczne i konstytucyjnie nieuprawnione – przekonuje nasz rozmówca.
Dodaje, że zasada ta jest niezgodna z unijną regułą swobodnego przemieszczania się.
Inaczej na sprawę patrzy Paweł Pelc, radca prawny prowadzący własną kancelarię. Jego zdaniem renta socjalna jest świadczeniem o szczególnym charakterze. Jest przyznawana tylko ściśle określonym młodym osobom, które ze względu na słaby stan zdrowia muszą korzystać ze wsparcia państwa.
– Nie należy dawać świadczenia osobie, którą stać na życie za granicą. Skoro tak, to znaczy, że nie potrzebuje ona wsparcia finansowego. Kto ma rację, przekonamy się po wydaniu wyroku przez trybunał – podsumowuje ekspert.
DGP przypomina
Renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:
● przed ukończeniem 18. roku życia
● w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25. roku życia
● w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowe j
Osobie, która spełnia powyższe warunki, przysługuje renta socjalna:
● stała – jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała
● okresowa – jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa