W Polsce, przy okazji incydentów związanych z wilkami, dochodzi do powielania szeregu fake newsów dotyczących zarówno zdarzeń, jak i życia oraz zachowania dzikich zwierząt. Mając na uwadze ten fakt, organizacje przyrodnicze wydały specjalne oświadczenie, w którym starają się dementować sensacyjne, często typowo clickbaitowe, doniesienia.

Co zawiera apel organizacji przyrodniczych? Przede wszystkim obawę przed wpisaniem wilka na listę gatunków łownych, o co od ponad 20 lat apelują środowiska łowieckie. Organizacjom pozarządowym zależy także na zmierzeniu się z falą nieprawdziwych informacji, które już się pojawiły i pojawią się w mediach.

Wilki w Polsce

Szacuje się, że w Polsce żyje obecnie około 2000 wilków, a jeszcze 10 lat temu było ich około 4 razy mniej. Jak widać, populacja ta zaczęła się odradzać, co może doprowadzać od częstszych konfliktów pomiędzy tymi dzikimi zwierzętami a lokalną ludnością. Aktualnie wilk jest objęty ochroną ścisłą na terenie całego kraju, a polowanie na niego karane jest grzywną lub aresztem. Zdarzają się jednak przypadki, że wydawane są zezwolenia na odstrzał pojedynczych osobników. Taka sytuacja miała miejsce chociażby podczas głośnego ostatnio odstrzału wilków w Brzozowie na Podkarpaciu.

Poniższe informacje, które przedstawiamy pochodzą z treści apelu wystosowanego 11 marca 2021 r. przez 27 organizacji przyrodniczych. Ich nazwy zamieszczamy na końcu tekstu.

Jaką rolę pełni wilk?

Wilki pełnią istotną rolę w ekosystemach leśnych. Dostarczane przez nie usługi ekosystemowe są związane przede wszystkim z drapieżnictwem. Polują one głównie na dzikie ssaki kopytne, wpływając na ich liczebność i modyfikując zachowanie. Obecność wilków w środowisku obniża zagęszczenia saren i jeleni, powoduje skrócenie czasu żerowania w jednym miejscu i jednocześnie wydłużenie czasu poświęconego na obserwację otoczenia. Ma to znaczenie dla obniżenia strat czynionych w uprawach leśnych przez jeleniowate, ograniczenia zgryzania i zadeptywania przez dzikie zwierzęta kopytne cennych i rzadkich roślin runa oraz siewek drzew z naturalnego odnowienia. Obniżenie zagęszczeń dzikich zwierząt kopytnych zmniejsza też liczbę kleszczy w lasach oraz liczbę niebezpiecznych dla kierowców kolizji drogowych z udziałem tych dużych zwierząt. Jak dowodzą badania naukowe, wilki w Polsce poza dzikimi zwierzętami kopytnymi polują intensywnie na bobry, w niektórych obszarach przekraczające 20 proc. zjedzonej masy pokarmu. Ograniczają tym samym liczbę i wielkość bobrzych rodzin, zmniejszając poziom szkód w lasach i rolnictwie, a także sumę odszkodowań wypłacanych za ten gatunek rolnikom.

Pozostałości wilczych ofiar dostarczają pokarmu wielu gatunkom zwierząt. Są wśród nich zarówno gatunki rzadkie jak niedźwiedź czy bielik, jak i częstsze (m.in. kuna leśna, łasica, borsuk i wiele gatunków ptaków). Podaż takich resztek pokarmowych na przedwiośniu pomaga przetrwać wielu spośród tych organizmów. Badania wykazały także, że wraz ze wzrostem zagęszczenia dzików w środowisku, rośnie ich udział w diecie wilków. Tym samym wilki stanowią ważny czynnik w ograniczaniu transmisji wirusa ASF wśród tych zwierząt.

Konflikty człowiek-wilk. Jak je rozwiązywać?

Polska wypracowała system służący ograniczeniu konfliktów pomiędzy ludźmi i wilkami. Składają się na niego zarówno stworzone przez GDOŚ procedury postępowania w sytuacjach konfliktowych (uzależnione m.in. od przebiegu konkretnych sytuacji z udziałem wilków, łącznie z wydaniem zgody na odstrzał wskazanego, problemowego osobnika), jak również system wypłaty odszkodowań za szkody wyrządzone przez te zwierzęta. System ten działa sprawnie i należy go rozwijać. Więcej na ten temat pisała w swoim stanowisku z dn. 8 marca 2021 Komisja Ochrony i Zarządzania Zasobami Przyrodniczymi PAN.

Czy polowania rozwiążą problem?

Rozpoczęcie polowań na wilki nie rozwiąże problemu pojawiania się sytuacji konfliktowych pomiędzy ludźmi i wilkami, a może go nawet wzmocnić. Odstrzały wilków prowadzą do rozbicia grup rodzinnych, zaburzenia ustabilizowanej struktury przestrzennej populacji gwarantującej umiarkowane, adekwatne do lokalnych zasobów pokarmowych zagęszczania populacji drapieżników, pozbawienie osobników młodocianych opieki rodzicielskiej, a w efekcie do szukania przez nich łatwiejszej zdobyczy takiej jak zwierzęta gospodarskie lub antropogenicznych źródeł pożywienia, co kończy się żerowaniem na śmietnikach, szybką habituacją i nasileniem konfliktów z lokalnymi mieszkańcami. Ponadto zabijanie dorosłych samców w okresie przed i w trakcie rui może prowadzić do kojarzenia się samic pozbawionych niespokrewnionych partnerów z psami, czyli do powstawania mieszańców. Ma to zdecydowanie negatywny wpływ na strukturę genetyczną populacji wilków oraz na ich przystosowania do polowania na dzikie zwierzęta kopytne i inne dziko występujące gatunki zwierząt. Śmiertelność wilka w Polsce już teraz jest wysoka ze względu na nielegalne zabijanie przedstawicieli tego gatunku z broni myśliwskiej oraz na kolizje drogowe. Jednak ofiarami wypadków drogowych padają głównie osobniki młode, najczęściej podczas dyspersji, co nie odbija się na stabilności terytorialnych grup rodzinnych. Znacznie większy wpływ na pojawianie się sytuacji konfliktowych mają nielegalne odstrzały, które dotyczą w większym stopniu osobników dorosłych, w tym rodzicielskich. Powoduje to pozbawienie szczeniąt opieki, co prowadzi do ich śmierci lub uzależnienia od resztek żywności składowanych w pobliżu ludzkich siedzib oraz farm zwierząt hodowlanych, a przez to do habituacji. Tym, czego potrzebujemy, nie są zatem polowania myśliwych w lasach, gdzie wilki spełniają swoją pożyteczną rolę, ale lepsza ochrona wilków przed nielegalnym zabijaniem, ochrona ich siedlisk oraz łączących je korytarzy ekologicznych.

Nie strzelać, tylko działać

Organizacje przyrodnicze sugerują szereg działać, które ich zdaniem rzeczywisty sposób przyczynią się zarówno do lepszej ochrony tego gatunku, jak też do zmniejszenia liczby konfliktów na linii człowiek-wilk. Oto one:

  • Utrzymanie ścisłej ochrony gatunkowej wilka dla umożliwienia tym drapieżnikom pełnienia istotnej ekologicznej roli w naszych lasach i dostarczania opisanych powyżej usług ekosystemowych.
  • Wzmocnienie rozwiązań prewencyjnych, polegających m.in. na: bardziej powszechnemu wprowadzaniu sprawdzonych praktyk i metod ochrony inwentarza, lepszej egzekucji przepisów dotyczących składowania i utylizacji odpadów w fermowych hodowlach zwierząt gospodarskich, budowie przejść dla zwierząt na drogach, dobrym planowaniu przestrzennym, zapobiegającym powstawania barier w środowisku i rozwlekłej zabudowy na terenach wiejskich.
  • Zacieśnienie współpracy między służbami ochrony przyrody, organizacjami przyrodniczymi, policją i prokuraturą w zakresie zwalczania nielegalnego zabijania wilków w Polsce.
  • Przeprowadzenie przez organy odpowiedzialne za ochronę gatunkową wilka (Ministerstwo Klimatu i Środowiska, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska) w porozumieniu z naukowcami i organizacjami przyrodniczymi szerokiej kampanii edukacyjnej dotyczącej koegzystencji ludzi i wilków.
  • Utworzenie dobrze przeszkolonych i wyposażonych służb interwencyjnych ściśle współpracujących z GDOŚ i RDOŚ prowadzących profesjonalne działania w sytuacjach konfliktowych, w oparciu o status prawny tego gatunku, wypracowane wspólnie z naukowcami standardy i metody postępowania w zależności od genezy i stopnia konfliktu, z uwzględnieniem możliwości wykorzystania dostępnych i uzasadnionych w danej sytuacji metod alternatywnych wobec odstrzału

Syngatariusze apelu:

1. Fundacja Aeris Futuro

2. Fundacja Aquila

3. Fundacja Azyl

4. Fundacja Dziedzictwo Przyrodnicze

5. Fundacja Dzika Polska

6. Fundacja Dziko

7. Fundacja EkoRozwoju

8. Fundacja GAP Polska

9. Fundacja Greenpeace

10. Fundacja na rzecz Ochrony Praw Zwierząt Mondo Cane

11. Fundacja Otwarty Plan 12. Fundacja Psubraty

13. Fundacja Strefa Zieleni

14. Fundacja Szkatułka

15. Fundacja Zielona Akcja

16. Klub Gaja

17. Opolskie Towarzystwo Przyrodnicze

18. Ośrodek Działań Ekologicznych "Źródła"

19. Piekarskie Stowarzyszenie Przyrodników

20. Podkarpackie Towarzystwo Przyrodników "Wolne Rzeki"

21. Redakcja Magazynu "Na Tropie"

22. Stowarzyszenie "Nasz Bóbr"

23. Stowarzyszenie Carpatica

24. Stowarzyszenie dla Natury „Wilk”

25. Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot

26. Towarzystwo Badań i Ochrony Przyrody

27. Towarzystwo dla Natury i Człowieka