W związku z wetem prezydenta Karola Nawrockiego, wciąż obowiązują przepisy wprowadzone ubiegłoroczną nowelizacją Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz niektórych innych ustaw (m.in. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym), czyli tzw. lex Kamilek.

Lex Kamilek - każda osoba mająca styczność z dziećmi musi mieć zaświadczenie

Zgodnie z nią placówki, w której praca wiąże się ze stycznością z dziećmi, muszą przestrzegać zasad bezpiecznej rekrutacji: sprawdzać nowych kandydatów w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym i pozyskiwać od kandydatów zaświadczenia o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego (KRK). Oznacza to, że osoby przed nawiązaniem stosunku pracy lub dopuszczeniem do działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem religijnym, sportem lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich muszą przedłożyć zaświadczenie o niekaralności z KRK.

Na początku ubiegłego roku szkolnego spowodowało to kolejki przed sądami i liczne zapytania do resortów edukacji i sprawiedliwości. Ten drugi wydał wówczas wytyczne w sprawie stosowania lex Kamilek, które nadal znajdują się na jego stronie internetowej.

Czy rodzic musi mieć zaświadczenie o niekaralności, by wejść do szkoły?

Ministerstwo wyjaśniło m.in., że „ustawa Kamilka nie zawiera przepisów, które zabraniają rodzicom wejścia na teren szkoły. „Art. 21 ustawy odnosi się do stosunku pracy lub wykonywania działalności związanej z opieką, wychowaniem itp. Nie dotyczy to więc odprowadzania dzieci do szkoły” - wskazał resort.

Wycieczki szkolne lub goście. Jak postępować powinna szkoła?

Zastrzegł jednak, że „rodzic - opiekun wycieczki działa jako wolontariusz i podlega weryfikacji karalności”. W związku z tym, według resortu sprawiedliwości „najlepiej ustalić listę rodziców - wolontariuszy na początku roku i zweryfikować ich zgodnie z art. 21 ustawy”.„W przypadku praktykantów, firma powinna sprawdzić ich opiekuna, który wykonuje działalność edukacyjną, co w praktyce oznacza, że musi on przynieść zaświadczenie z KRK” - napisał MS.

Według wytycznych resortu sprawiedliwości, dyrektor placówki „ma obowiązek sprawdzić osoby, z którymi podpisuje umowę lub które prowadzą działalność oświatową na terenie szkoły”, natomiast „goście zapraszani jednorazowo nie muszą być sprawdzani, o ile nauczyciel jest w tym czasie ze swoimi uczniami”. Przepisy ustawy tego jednak tak dokładnie nie precyzowały, o czym świadczy burzliwa dyskusja podczas prac nad nowelizacją tzw. ustawy Kamilka. Nowelizacja miała uściślić m.in. tę kwestię - zaświadczeń nie potrzebowaliby goście zaproszeni na zajęcia szkolne, w których miałby uczestniczyć nauczyciel.

Oprotestowała to Rzeczniczka Praw Dziecka Monika Horna-Cieślak, która zwróciła uwagę, że nowela ustawy w sposób istotny i nieuzasadniony obniża standard ochrony dzieci przed nadużyciami, zwłaszcza seksualnymi, i może narazić dzieci na wyjątkowo poważne konsekwencje zarówno w zakresie zdrowia psychicznego, jak i fizycznego. Przez to, w ocenie RPD, wejście nowych przepisów nakładałoby „na kadrę dydaktyczną dodatkowe obowiązki”.

W opinii skierowanej do prezydenta RP wskazała, że brak zaświadczeń z KRK może spowodować, że „osoby skazane za przestępstwa seksualne bądź za np. zabójstwo, handel ludźmi będą mogły w praktyce uzyskiwać kontakt z dziećmi, np. podczas zajęć w przedszkolach czy szkołach, gdzie będą gośćmi”.

Obowiązująca ustawa „lex Kamilek” jednoznacznie nie reguluje także kwestii dotyczących prywatnych korepetytorów, jednoosobowych gabinetów psychologicznych czy stomatologicznych.

„Ministerstwo sprawiedliwości uważa, że w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej, w ramach której mamy w danym momencie kontakt tylko z jednym dzieckiem – wprowadzanie takich standardów mijałoby się z celem” - czytamy na stronach internetowych resortu.

Studenci na praktykach w szkole - procedura obowiązująca od 15 lutego 2024 r.

MS wyjaśniło też, że „studenci pracujący z małoletnimi muszą być sprawdzani w KRK i Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym i składać zaświadczenia o niekaralności od 15 lutego 2024 r.”. Zaświadczenie z KRK można uzyskać, składając formularz zapytania o udzielenie informacji o osobie osobiście lub przez pełnomocnika ustanowionego na piśmie. Pełnomocnik powinien wówczas posiadać oryginalne pełnomocnictwo wraz z potwierdzeniem wniesienia opłaty skarbowej w kwocie 17 zł. Pełnomocnictwo musi być własnoręcznie podpisane przez mocodawcę, a jego oryginał przedłożony w języku polskim wraz z zapytaniem.

Kontakt z dziećmi - jaka procedura obowiązuje w przypadku cudzoziemców?

W przypadku cudzoziemców przepisy nakładają obowiązek przedłożenia pracodawcy lub innemu organizatorowi informacji z rejestru karnego państwa, którego jest obywatelem. Biuro Informacyjne Krajowego Rejestru Karnego pośredniczy w uzyskaniu informacji z rejestrów zagranicznych tylko w przypadku obywateli polskich lub państw członkowskich Unii Europejskiej.

Jeśli przyszły pracownik lub osoba mająca być dopuszczona do działalności z dziećmi w ciągu ostatnich 20 lat mieszkała poza Polską ma ona obowiązek nie tylko poinformować, w którym państwie czy państwach przebywała, ale także załączyć wyciąg z rejestrów karnych uzyskiwanych do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi, jakie obowiązują w krajach jej przebywania.

W sytuacji, gdy to państwo nie prowadzi tego typu rejestru, osoba dopuszczana do pracy z małoletnimi składa pracodawcy oświadczenie stwierdzające ten fakt oraz potwierdzające jej niekaralność.

W przypadku osoby będącej obywatelem państwa członkowskiego UE, która chce uzyskać informację z rejestru zagranicznego państwa innego niż państwo jej obywatelstwa, niezbędne jest wskazanie we wniosku, że mieszka lub mieszkała w państwie członkowskim, do którego jest skierowany wniosek. Rejestry zagraniczne mają do 20 dni roboczych na udzielenie informacji.

Ustawa Kamilka nie precyzuje, jak długo ważne jest zaświadczenie z KRK. Miało to m.in. zostać doprecyzowane w nowelizacji, która jednak nie została podpisana przez prezydenta RP. Terminu ważności zaświadczenia nie określają także przepisy regulujące działanie Krajowego Rejestru Karnego.

Przepisy lex Kamilek zostały uchwalone po tragicznej śmierci ośmioletniego Kamilka z Częstochowy zakatowanego przez ojczyma.