Wynagrodzenia nauczycieli w 2025 r. 
– jak wyliczyć podwyżki, dodatki uzupełniające i trzynastkę

Podwyżki wynagrodzeń dla nauczycieli

Z ustawy budżetowej na 2025 r. wynika, że kwota bazowa wynagrodzenia nauczycieli wzrośnie do 5434,82 zł, czyli o 5 proc. (o 258,80 zł) w stosunku do obowiązującej w 2024 r. (5176,02 zł). W chwili zamykania numeru do druku ustawa czekała na podpis prezydenta.

Na podstawie kwoty bazowej wyliczane jest średnie wynagrodzenie nauczycieli. W przypadku nauczycieli początkujących wynosi ono 120 proc. tej kwoty, nauczycieli mianowanych – 144 proc., a nauczycieli dyplomowanych – 184 proc. Jednocześnie w ogłoszonej już ustawie o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na 2025 r. (okołobudżetowej) jest przepis specjalny, zgodnie z którym średnie wynagrodzenie nauczycieli początkujących zwiększa się dodatkowo o 2,308 proc. A zatem można wyliczyć, że w 2025 r. średnia pensja nauczyciela początkującego wyniesie 6672,31 zł (o 317,73 zł więcej niż obecnie), mianowani otrzymają 7826,14 zł (co oznacza wzrost o 372,67 zł), a dyplomowani – 10 000,07 zł (wzrost o 476,19 zł).

Stawki minimalne

Przypomnijmy, że na pensje nauczycieli składa się:

• wynagrodzenie zasadnicze;
• różnorodne dodatki (za wysługę lat, motywacyjny, funkcyjny, za warunki pracy);
• wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw;
• nagrody i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy (w tym dodatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej, nagrody jubileuszowe, dodatkowe wynagrodzenie roczne, czyli trzynastka, dodatki specjalistyczne, np. za stopień doktora);
• odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy;
• odprawy z tytułu przejścia na emeryturę lub rentę;
• nagrody ze specjalnego funduszu nagród [tabela na stronie C2].

Minimalną wysokość wynagrodzenia zasadniczego ustala corocznie w rozporządzeniu płacowym minister właściwy do spraw oświaty i wychowania (tj. zmieniającym rozporządzenie z 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego). Dlatego z wyliczeniem wynagrodzeń trzeba poczekać na wydanie nowego rozporządzenia płacowego, które ustali aktualne wysokości minimalnych stawek dla poszczególnych grup nauczycieli. W ubiegłym roku rozporządzenie płacowe zostało wydane dopiero 19 lutego.

Biorąc jednak pod uwagę 5-proc. podwyżkę kwoty bazowej, można już obecnie wstępnie oszacować, że minimalne wynagrodzenie dla nauczycieli z tytułem magistra i przygotowaniem pedagogicznym wzrośnie prawdopodobnie:

• dla nauczycieli początkujących – z obecnych 4908 zł do 5153 zł brutto;
• dla nauczycieli mianowanych – z 5057 zł do 5309 zł brutto;
• dla nauczycieli dyplomowanych – z 5915 zł do 6210 zł brutto.

Przy czym wysokość minimalnego wynagrodzenia zasadniczego dla konkretnego nauczyciela zależy od:

• stopnia awansu zawodowego;
• kwalifikacji (czyli od odpowiedniego wykształcenia potwierdzonego dyplomem ukończenia szkoły wyższej lub wyższej zawodowej z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym albo zakładu kształcenia nauczycieli);
• realizowanego obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych.

Jest też dobra wiadomość dla samorządów: w tym roku nie trzeba będzie wyrównywać nauczycielskich wynagrodzeń do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę (co bywało konieczne i powodowało sporo zamieszania w poprzednich latach). W 2025 r. minimalne wynagrodzenie wynosi 4666 zł brutto, a więc jest niższe niż najniższa kwota dla nauczyciela początkującego bez przygotowania pedagogicznego (obecnie 4788 zł, prawdopodobnie na mocy rozporządzenia płacowego wzrośnie do ok. 5027 zł).

Dodajmy, że minimalne wynagrodzenie zasadnicze przysługuje nauczycielom z tytułu zatrudnienia w publicznych szkołach i placówkach prowadzonych przez samorządy i właściwych ministrów z tytułu wykonywania obowiązków nauczyciela. Przepisy rozporządzenia płacowego nauczycieli nie mają zastosowania do nauczycieli zatrudnionych w szkołach i placówkach publicznych prowadzonych przez osoby fizyczne lub osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego oraz do nauczycieli szkół niepublicznych.

Podwyższenie pensum nauczyciela

Zdarza się, że z początkiem roku nauczyciel wnioskuje o zaliczenie godzin ponadwymiarowych do wymiaru pensum, co oznacza uzyskanie proporcjonalnie wyższego wynagrodzenia zasadniczego. Dyrektorzy niechętnie przystają na takie rozwiązanie, gdyż oznacza ono nie tylko jej wzrost, ale również wielu składników, które zależą od pensji zasadniczej, np. za godziny ponadwymiarowe. W przypadku aprobaty wniosku nauczyciela często istotnie zwiększa się jego pensja [Przykład 1].

Zgodnie z art. 42 ust. 2a KN dyrektor szkoły może wyrazić zgodę na wniosek nauczyciela, ale tylko wtedy, gdy taka możliwość wynika z zatwierdzonego przez organ prowadzący szkołę arkusza organizacyjnego szkoły.

Warto przy tym pamiętać, że KN wprowadza ograniczenia w zakresie liczby godzin, typów szkół i stanowisk, do których to rozwiązanie może być zastosowane. Mianowicie zajęcia w wymiarze od 19 do 27 godzin mogą prowadzić nauczyciele:

• przedszkoli specjalnych;
• szkół podstawowych;
• szkół specjalnych;
• liceów ogólnokształcących;
• przedmiotów z zakresu kształcenia ogólnego i teoretycznych przedmiotów zawodowych w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe, w tym w szkołach specjalnych i szkolenia rzemieślniczego w okręgowych ośrodkach wychowawczych, schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych, przedmiotów teoretycznych na kwalifikacyjnych kursach zawodowych, przedmiotów artystycznych i ogólnokształcących w szkołach artystycznych;
• pałaców młodzieży, młodzieżowych domów kultury, ognisk pracy pozaszkolnej, pozaszkolnych placówek specjalistycznych, międzyszkolnych ośrodków sportowych.

Przykład 1

Inne możliwości podwyższenia wynagrodzenia zasadniczego w szkołach samorządowych

Minimalne wynagrodzenie zasadnicze nauczycieli wynikające z rozporządzenia może zostać podwyższone na mocy:

► 1.Uchwały organu prowadzącego – odpowiednio: rady gminy, powiatu, sejmiku województwa (art. 30 ust. 10, 10a i 10b KN).Taka uchwała, jako akt prawa miejscowego, obowiązuje nauczycieli we wszystkich szkołach i placówkach prowadzonych przez daną JST. Należy przy tym brać pod uwagę art. 30 ust. 2 KN, zgodnie z którym wysokość wynagrodzenia zasadniczego zależy od stopnia awansu zawodowego i posiadanych kwalifikacji. Akt prawa miejscowego powinien zatem różnicować stawki wynagrodzenia zasadniczego według tych samych cech.

► 2.Czynności dyrektora szkoły jako kierownika samorządowej jednostki organizacyjnej. Dyrektor szkoły jest kierownikiem zakładu pracy dla nauczycieli zatrudnionych w szkole. Dlatego to on autonomicznie decyduje w sprawach dotyczących zatrudnienia nauczycieli i wykonywania czynności związanych z zaszeregowaniem płacowym (w tym przesądza o wysokości wynagrodzenia zasadniczego). Jeżeli dyrektor szkoły ma stosowne upoważnienie organu prowadzącego, może ustalać płace zasadnicze nauczyciela w wysokości wyższej, niż wynika to z płacy zasadniczej według tabeli stawek minimalnych (stanowiącej załącznik do rozporządzenia płacowego nauczycieli).

► 3. Układ zbiorowy. Stosownie do art. 36 KN wysokość wynagrodzenia zasadniczego może zostać ustalona na podstawie układu zbiorowego pracy, o którym mowa w dziale 11 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (dalej: KP).

Przeszeregowanie płacowe nauczycieli

Zgodnie z art. 39 ust. 1 KN przeszeregowanie płacowe nauczyciela w trakcie roku szkolnego, a więc uzyskanie wyższej stawki wynagrodzenia zasadniczego, może nastąpić w dwóch przypadkach:

► Przypadek 1: w związku z uzyskaniem danego stopnia awansu zawodowego. Przeszeregowanie płacowe nauczyciela następuje w dwóch terminach:

a) 1 września danego roku szkolnego – jeżeli właściwy organ (dyrektor szkoły, organ prowadzący szkołę, organ sprawujący nadzór pedagogiczny) wydał nauczycielowi decyzję o nadaniu wyższego stopnia awansu zawodowego do 31 sierpnia danego roku (art. 39 ust. 1 KN);

b) 1 stycznia danego roku – jeżeli właściwy organ wydał nauczycielowi decyzję o nadaniu wyższego stopnia awansu zawodowego do 31 grudnia poprzedniego roku (art. 39 ust. 1a KN).

Dokumentem potwierdzającym jest decyzja administracyjna o nadaniu stopnia.

► Przypadek 2: z innych przyczyn, np. w związku z uzyskaniem przez nauczyciela wyższego poziomu wykształcenia. Potwierdzeniem są akt nadania stopnia awansu zawodowego, świadectwa, dyplomy – oryginalne dokumenty albo uwierzytelnione odpisy (kopie) tych dokumentów.

Zmiana wysokości wynagrodzenia nauczycieli zawsze następuje z pierwszym dniem najbliższego miesiąca kalendarzowego, chyba że przyczyna wpływająca na zmianę nastąpiła pierwszego dnia danego miesiąca kalendarzowego.

Każda umowa o pracę powinna mieć formę pisemną. Szkoła określa w niej warunki pracy i płacy, w szczególności wynagrodzenie za pracę (ze wskazaniem jego składników), które powinno odpowiadać rodzajowi pracy. Dyrektor szkoły powinien zatem w akcie mianowania lub w umowie o pracę określić m.in. przysługujące nauczycielowi wynagrodzenie lub sposób jego ustalenia. Także zmiany wynagrodzenia, w tym wynagrodzenia zasadniczego, wymagają zastosowania formy pisemnej, np. w postaci aneksu do umowy.

Jednorazowy dodatek uzupełniający do wynagrodzenia

Organy prowadzące będące jednostkami samorządu terytorialnego mają obowiązek corocznie analizować wydatki na wynagrodzenia nauczycieli. W myśl art. 30a ust. 1 KN do 20 stycznia każdego roku muszą przeprowadzić analizę poniesionych w poprzednim roku kalendarzowym wydatków na wynagrodzenia nauczycieli w odniesieniu do:

• wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli,
• średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli początkujących, mianowanych i dyplomowanych.

W ramach analizy ustala się m.in. różnicę między:

► wydatkami poniesionymi na wynagrodzenia nauczycieli w danym roku w składnikach, o których mowa w art. 30 ust. 1 KN (czyli łącznymi wydatkami na: wynagrodzenia zasadnicze, dodatki: za wysługę lat, motywacyjne, funkcyjne, w tym z tytułu sprawowania funkcji wychowawcy klasy, oraz za warunki pracy, wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw, nagrody i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy z wyłączeniem: świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, świadczenia na start dla nauczyciela odbywającego przygotowanie do zawodu nauczyciela i dodatku dla nauczyciela zatrudnionego na terenie wiejskim)

a

► iloczynem średniorocznej liczby etatów nauczycieli początkujących, mianowanych i dyplomowanych oraz średnich wynagrodzeń tych nauczycieli w danym roku wynikających z art. 30 ust. 3 KN (w przypadku nauczyciela początkującego – w wysokości 120 proc. kwoty bazowej, określanej dla nauczycieli corocznie w ustawie budżetowej, nauczyciela mianowanego – 144 proc. kwoty bazowej, nauczyciela dyplomowanego – 184 proc. kwoty bazowej).

Jeśli się okaże, że średnie wynagrodzenie nauczycieli w danym roku podlegającym analizie nie zostało osiągnięte, organ prowadzący szkołę wypłaca nauczycielom jednorazowy dodatek uzupełniający. Musi to zrobić do 31 stycznia następującego po roku, który podlegał analizie.

Przy wypłacie tego składnika warto pamiętać, że oblicza się go proporcjonalnie do okresu zatrudnienia, w którym nauczyciel pobierał wynagrodzenie, osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela i w sposób określony w załączniku nr 1 do rozporządzenia MEiN z 15 grudnia 2022 r. w sprawie sposobu opracowywania sprawozdania z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli.

Dodatkowo po wypłacie organ prowadzący szkołę sporządza sprawozdanie z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli początkujących, mianowanych i dyplomowanych. Musi to zrobić do 10 lutego następującego po roku, który podlegał analizie. Przedkłada je w postaci papierowej:

• regionalnej izbie obrachunkowej,
• organowi stanowiącemu tej jednostki samorządu terytorialnego,
• dyrektorom szkół prowadzonych przez tę jednostkę oraz
• związkom zawodowym zrzeszającym nauczycieli.

Regionalnej izbie obrachunkowej sprawozdanie należy przekazać również w postaci elektronicznej.

Warto zwrócić uwagę, że od 1 stycznia 2025 r. obowiązuje nowy wzór Sprawozdania z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli początkujących, mianowanych i dyplomowanych w szkołach prowadzonych przez jednostkę samorządu terytorialnego za 2024 r., który został wprowadzony na mocy rozporządzenia ministra edukacji z 19 grudnia 2024 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie sposobu opracowywania sprawozdania z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli. Powyższe rozporządzenie zmieniające zmodyfikowało również sposób wyliczania średniego wynagrodzenia nauczyciela początkującego w 2024 r. Nowelizacja rozporządzenia była potrzebna ze względu na zmiany w średnim wynagrodzeniu nauczycieli początkujących, które zostały wprowadzone w art. 3 ustawy z 16 stycznia 2024 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2024.

Wyliczenie trzynastki

Nauczyciele szkół publicznych są pracownikami sektora finansów publicznych, co oznacza, że przysługuje im także trzynastka (czyli dodatkowe wynagrodzenie wynikające z pozostawania w stosunku pracy).

Ustawodawca nie ustalił branżowych warunków i zasad wypłacania trzynastek, natomiast odwołuje się do regulacji dotyczących innych pracowników sektora publicznego, czyli do ustawy z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (dalej: ustawa o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym). Trzynastka jest składnikiem płacy nauczycieli w rozumieniu definicji zawartej w art. 30 ust. 1 KN, a zatem jest wliczana do średniego wynagrodzenia.

Wypłata dodatkowego wynagrodzenia rocznego następuje nie później niż w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku kalendarzowego następującego po roku, za który przysługuje to wynagrodzenie. Jedynie w przypadku, gdy z pracownikiem rozwiązano stosunek pracy w związku z likwidacją pracodawcy, dodatkowe wynagrodzenie roczne wypłaca się w dniu rozwiązania stosunku pracy.

Z art. 2 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym wynikajądwie główne zasady, które wpływają na wysokość świadczenia. Zgodnie z nimi:

• prawo do wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości powstaje wyłącznie po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego;
• prawo do wynagrodzenia rocznego powstaje w wysokości niższej, proporcjonalnej do okresu przepracowanego, pod warunkiem że okres pracy u danego pracodawcy wynosi co najmniej sześć miesięcy.

Jednak od drugiej zasady są wyjątki. Przepracowanie co najmniej sześciu miesięcy warunkujących nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane w przypadkach:

1. nawiązania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego z nauczycielem i nauczycielem akademickim zgodnie z organizacją pracy szkoły (szkoły wyższej);

2. zatrudnienia pracownika do pracy sezonowej, jeżeli umowa o pracę została zawarta na sezon trwający nie krócej niż trzy miesiące;

3. powołania pracownika do czynnej służby wojskowej albo skierowania do odbycia służby zastępczej;

4. rozwiązania stosunku pracy w związku z:

• przejściem na emeryturę, rentę szkoleniową albo rentę z tytułu niezdolności do pracy lub świadczenie rehabilitacyjne,
• przeniesieniem służbowym, powołaniem lub wyborem,
• likwidacją pracodawcy albo zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy,
• likwidacją jednostki organizacyjnej pracodawcy lub jej reorganizacją;

5. podjęcia zatrudnienia:

• w wyniku przeniesienia służbowego,
• na podstawie powołania lub wyboru,
• w związku z likwidacją poprzedniego pracodawcy albo ze zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących tego pracodawcy,
• w związku z likwidacją jednostki organizacyjnej poprzedniego pracodawcy lub jej reorganizacją,
• po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej albo po odbyciu służby zastępczej;

6. korzystania:

• z urlopu wychowawczego,
• z urlopu macierzyńskiego,
• z urlopu ojcowskiego,
• z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
• z urlopu dla poratowania zdrowia,
• przez nauczyciela lub nauczyciela akademickiego z urlopu do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego;

7. korzystania z urlopu rodzicielskiego;

8. wygaśnięcia stosunku pracy w związku ze śmiercią pracownika.

Do wyżej wymienionych przypadków nie stosuje się rygoru sześciomiesięcznego zatrudnienia, który warunkuje nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w ogóle. Ten przepis nie zmienia równocześnie obowiązku proporcjonalnego ustalania podstawy do naliczania wysokości dodatkowego wynagrodzenia rocznego w przypadkach, w których okres faktycznej pracy jest na podstawie tego wyjątku krótszy. Jeżeli zatem np. nauczyciel rozwiązałby umowę o pracę z końcem lutego w związku z przejściem na emeryturę, to mimo że nie przepracował sześciu miesięcy u danego pracodawcy, nabędzie prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego, przy czym podstawą odpisu 8,5 proc. będzie wypłacone wynagrodzenie, pobrane tylko za styczeń i luty.

Podstawą do ustalania wysokości dodatkowego wynagrodzenia rocznego jest, co do zasady, wynagrodzenie za pracę. Zatem do ustalenia tej podstawy nie należy wliczać wynagrodzenia, które z pracą nie jest bezpośrednio związane. Między innymi nie powinno zostać uwzględnione wynagrodzenie otrzymane w okresie:

• pozostawania przez nauczyciela w stanie nieczynnym;
• przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia;
• przebywania na urlopie udzielonym w celu dokształcania się (art. 68 KN);
• niezdolności do pracy z powodu choroby;
• poszukiwania pracy w okresie wypowiedzenia umowy o pracę;
• sprawowania opieki nad dzieckiem do lat 14;
• wykonywania badań lekarskich;
• szkolenia BHP;
• załatwiania spraw osobistych i rodzinnych;
• przebywania na szkoleniu bądź zebraniach związkowych.

Wyjaśnienie jest oczywiste: we wszystkich wymienionych przypadkach nauczyciel zachowuje prawo do wynagrodzenia, ale nie jest to jednak wynagrodzenie za pracę, lecz wynagrodzenie wypłacane nauczycielowi w sytuacjach, kiedy z różnych przyczyn nie może lub nie musi on wykonywać pracy, a przepisy prawa uznają te przyczyny za usprawiedliwione. Ponadto przy ustalaniu podstawy dodatkowego wynagrodzenia rocznego nie uwzględnia się nagród otrzymanych przez nauczycieli, które zgodnie z art. 30 ust. 1 KN są składnikiem wynagrodzenia, lecz nie są wynagrodzeniem za pracę (art. 48 KN).

Trzynastka. Co uwzględnić, a czego nie

Zgodnie z art. 4 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym wynosi ono 8,5 proc. sumy wynagrodzenia za pracę, które pracownik otrzymał w roku, za który ono przysługuje. Podstawą procentowego naliczenia wysokości dodatkowego wynagrodzenia rocznego jest – co do zasady – łączne wynagrodzenie uzyskane przez nauczyciela w roku poprzedzającym.Przy szczegółowym ustalaniu tej podstawy uwzględnia się rodzaje i składniki wynagrodzenia jak przy obliczaniu ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Na tej podstawie uwzględnia się wypłacone nauczycielowi następujące składniki płacy:

• wynagrodzenie zasadnicze;
• dodatki: za wysługę lat, motywacyjny, funkcyjny oraz za warunki pracy;
• wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw;
• dodatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej;
• odrębne wynagrodzenie za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze wykonywane w dniu wolnym od pracy;
• wynagrodzenie za pracę w święto;
• jednorazowy dodatek uzupełniający, o którym mowa w art. 30a ust. 3 KN.

W wynagrodzeniu za urlop nie uwzględnia się natomiast:

• wynagrodzenia za czas gotowości do pracy oraz za czas niezawinionego przez pracownika postoju;
• wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego oraz za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy;
• wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną.

Ponadto przy ustalaniu wysokości dodatkowego wynagrodzenia rocznego nie uwzględnia się wynagrodzenia otrzymanego przez nauczyciela w czasie urlopu dla poratowania zdrowia.

Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i doraźnych zastępstw

W szczególnych wypadkach, podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu nauczania, nauczyciel może być obowiązany do odpłatnej pracy w godzinach ponadwymiarowych zgodnie z posiadaną specjalnością.

► Przez godzinę ponadwymiarową – rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych.

► Przez godzinę doraźnego zastępstwa – należy rozumieć przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych, której realizacja następuje w zastępstwie nieobecnego nauczyciela.

Za każdą zrealizowaną godzinę ponadwymiarową i godzinę doraźnego zastępstwa należy się nauczycielowi wynagrodzenie, które wypłaca się według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy. Zgodnie z art. 30 ust. 6 pkt 2 KN warunki obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw dla nauczycieli zatrudnionych w szkołach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego określa regulamin wynagrodzenia uchwalony przez odpowiedni organ stanowiący danej jednostki, czyli radę gminy, radę powiatu lub sejmik województwa.

Ustalając w uchwale sposób obliczania wynagrodzenia za godzinę ponadwymiarową lub godzinę doraźnego zastępstwa, organ prowadzący powinien się posłużyć zapisami rozporządzenia płacowego i zastosować zasady podobne do tych, które obowiązują przy wyliczaniu stawki godzinowej wynikającej z wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela. Zgodnie z tymi zasadami wysokość stawki wynagrodzenia zasadniczego za jedną godzinę przeliczeniową dla nauczycieli realizujących tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin, o którym mowa w art. 42 ust. 4a KN (czyli zajęcia dydaktyczne, opiekuńcze i wychowawcze), oblicza się, dzieląc odpowiednią minimalną stawkę wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela przez miesięczną liczbę godzin będącą wynikiem pomnożenia tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin, o którym mowa w tabeli zawartej w art. 42 ust. 3 KN, przez 4,16 z zaokrągleniem do pełnych godzin. Przy czym przy zaokrąglaniu czas zajęć do pół godziny – pomija się, a co najmniej pół godziny – liczy się za pełną godzinę.

W efekcie wysokość wynagrodzenia za godzinę pracy nauczyciela w dużej mierze zależy od zajmowanego stanowiska i związanego z nim tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć.

Przykład 2

Organ prowadzący powinien w regulaminie wynagradzania konkretnie wskazać, jak należy obliczyć wynagrodzenie za jedną godzinę ponadwymiarową nauczyciela i wynagrodzenie za jedną godzinę doraźnych zastępstw. Chodzi o to, czy w obliczeniach należy się odnieść do tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć, w ramach których jest realizowana godzina ponadwymiarowa lub godzina doraźnego zastępstwa, czy też należy się odnieść do tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć, w którym nauczyciel został zatrudniony.

Podsumowując, ustalając wynagrodzenie za godzinę ponadwymiarową albo doraźnego zastępstwa bierze się pod uwagę:

• albo wymiar godzin (pensum) nauczyciela,
• albo wymiar godzin zajęć ustalony w miejscu dla rodzaju zajęć (tj. według stanowiska, gdzie inny wymiar będzie w świetlicy, inny w bibliotece, inny u pedagoga, a jeszcze inny w nauczaniu przedmiotu).

Sposób obliczania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw powinien wynikać z zapisów uchwały rady gminy.

Odprawy emerytalne i rentowe

Stosownie do art. 87 KN nauczycielowi niezależnie od formy zatrudnienia (na podstawie mianowania lub umowy o pracę) przysługuje odprawa w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Wysokość odprawy zależy od okresu pracy w szkole. Jeżeli nauczyciel legitymuje się stażem pracy:

► mniejszym niż 20 lat – odprawa przysługuje mu w wysokości dwumiesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia;

► co najmniej 20 lat – odprawa przysługuje mu w wysokości trzymiesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia.

Wysokość odprawy ustala się zgodnie z zasadami obowiązującymi przy obliczaniu wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli. Prawo do odprawy emerytalno-rentowej w tym trybie przysługuje, o ile nauczyciel wcześniej nie otrzymał odprawy przewidzianej na podstawie art. 28 KN, czyli w razie orzeczenia przez lekarza o niezdolności nauczyciela do wykonywania dotychczasowej pracy (o której mowa w art. 23 ust. 1 pkt 3 KN).

Warunkiem przyznania odprawy emerytalnej lub rentowej jest rozwiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy nauczyciela. Jednak sam fakt uzyskania prawa do emerytury lub renty nie oznacza nabycia prawa do odprawy. Odprawa emerytalna przysługuje bowiem nauczycielowi po zakończeniu przez niego aktywności zawodowej i przejściu na emeryturę tylko w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy. Jeśli nauczyciel jest zatrudniony w dwóch szkołach, to będzie mu przysługiwać tylko jedna odprawa w szkole, która jest dla niego podstawowym miejscem zatrudnienia i z którą nauczyciel wiąże swoje podstawowe uprawnienia pracownicze.

Prawo do uzyskania odprawy przysługuje z chwilą ustania stosunku pracy, jeżeli uprawnienia emerytalne lub rentowe pracownika są stwierdzone decyzją organu rentowego. Prawo do odprawy od dnia rozwiązania stosunku pracy przysługuje także wtedy, gdy orzeczenie przyznające to świadczenie zostało wydane później. Ma to znaczenie np. w sytuacji, gdy decyzja o przyznaniu renty zostanie wydana po śmierci uprawnionego – nie powoduje to wygaśnięcia prawa do odprawy. Prawo do niej przechodzi na rodzinę zmarłego albo wchodzi w skład spadku (na podstawie art. 631 par. 2 k.p.). W przypadku likwidacji szkoły do wypłacenia odprawy zobowiązany jest organ prowadzący.

Wynagrodzenie za urlop dla poratowania zdrowia

Urlop dla poratowania zdrowia jest specyficznym uprawnieniem nauczyciela, które należy ściśle wiązać z jego możliwościami i predyspozycjami do wykonywania zawodu. Należy zwrócić uwagę, że w przeciwieństwie do innych grup zawodowych konsekwencje ewentualnych trudności emocjonalnych i społecznych nauczyciela mogą mieć nieodwracalne skutki dla uczniów.

Z tych względów poza typowymi sytuacjami związanymi ze stanami chorobowymi pracownika i sposobem jego leczenia, w tym prawa do zwolnienia z pracy na okres leczenia, nauczyciel może skorzystać z urlopu dla poratowania zdrowia.

Stosownie do art. 73 ust. 5 KN w okresie przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia nauczyciel zachowuje prawo do:

• wynagrodzenia zasadniczego;
• dodatku za wysługę lat;
• innych świadczeń pracowniczych, w tym dodatku wiejskiego.

W tym czasie jednak nie przysługuje nauczycielowi dodatek motywacyjny i dodatki funkcyjne.

Wynagrodzenie urlopowe i ekwiwalent

Wysokość wynagrodzenia, do którego jest uprawniony nauczyciel przebywający na urlopie, ma odpowiadać wynagrodzeniu, jakie otrzymywałby, gdyby w tym czasie świadczył pracę.

Karta nauczyciela powołuje jednolite zasady ustalania wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego dla nauczycieli. Dotyczą one nauczycieli zatrudnionych w dwóch różnych formułach organizacyjnych – zarówno w szkołach feryjnych, jak i w szkołach nieferyjnych.

Rozporządzenie z 26 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli (dalej: rozporządzenie urlopowe nauczycieli) autonomicznie rozstrzyga o składnikach płacy uwzględnianych przy obliczaniu wynagrodzenia.

Jak się wylicza

Zgodnie z par. 1 rozporządzenia urlopowego nauczycieli w wynagrodzeniu za urlop wypoczynkowy uwzględnia się:

• wynagrodzenie zasadnicze;
• dodatki: za wysługę lat, motywacyjny, funkcyjny oraz za warunki pracy;
• wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw;
• dodatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej;
• odrębne wynagrodzenie za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze wykonywane w dniu wolnym od pracy;
• wynagrodzenie za pracę w święto;
• jednorazowy dodatek uzupełniający, o którym mowa w art. 30a ust. 3 KN.

W myśl par. 2 rozporządzenia urlopowego nauczycieli składniki wynagrodzenia określone w stawkach miesięcznych w stałej wysokości oraz składniki wynagrodzenia określone procentowo od tych stawek uwzględnia się w wynagrodzeniu za urlop wypoczynkowy w wysokości należnej w miesiącu wykorzystywania urlopu. Do tych składników wynagrodzenia zaliczamy:

• wynagrodzenie zasadnicze;
• dodatek za wysługę lat;
• dodatek funkcyjny;
• dodatek za warunki pracy;
• dodatek motywacyjny.

Odstępstwo od tej jednolitej zasady może dotyczyć dodatków funkcyjnego i motywacyjnego. W przypadku dodatku funkcyjnego zdarza się, że okres wykonywania zadań lub zajęć uprawniających do tego dodatku jest krótszy niż okres roku szkolnego, np. dodatek za funkcję mentora. Nie musi on być wypłacany w okresie całego roku szkolnego (wysokość dodatku oblicza się wtedy, mnożąc otrzymywaną stawkę z tego tytułu przez liczbę miesięcy, w których nauczyciel wykonywał zadania lub zajęcia, a następnie uzyskaną kwotę dzieli się przez liczbę miesięcy roku szkolnego poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu). Podobnie dodatek motywacyjny to przykład dodatku, który – co do zasady – nie powinien być wypłacany przez cały rok, a jego wysokość powinna zmieniać się w trakcie roku. Nie jest to bowiem w istocie stały składnik wynagrodzenia nauczyciela. Ma on charakter przyznawanej okresowo „premii” za szczególne zaangażowanie w pracę. Przepisy rozporządzenia urlopowego nauczycieli przewidują uwzględnianie tego dodatku w wynagrodzeniu za urlop, przy czym nie nakazują uwzględniania go w wysokości należnej w miesiącu wykorzystania urlopu. Jeżeli zatem okres przyznania dodatku motywacyjnego nie obejmuje miesiąca, w którym nauczyciel przebywa na urlopie, wysokość tego dodatku ustala się, mnożąc otrzymywaną stawkę z tego tytułu przez liczbę miesięcy, w których nauczyciel wykonywał zadania lub zajęcia, a następnie uzyskaną kwotę dzieli się przez liczbę miesięcy roku szkolnego poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu.

► Czy wyliczając wynagrodzenie urlopowe, uwzględnia się należne okresowo składniki płacy takie jak: dodatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej; odrębne wynagrodzenie za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze wykonywane w dniu wolnym od pracy; wynagrodzenie za pracę w święto?

Tak. Przy czym zgodnie z par. 3 rozporządzenia urlopowego nauczycieli dodatkowe wynagrodzenie, wskazane wyżej, oblicza się, dodając otrzymane wynagrodzenie w poszczególnych miesiącach roku szkolnego, a następnie uzyskaną kwotę dzieli się przez liczbę miesięcy roku szkolnego poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu.

► Jak uwzględnia się w wynagrodzeniu urlopowym wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw?

Stosownie do par. 4 rozporządzenia urlopowego nauczycieli wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw oblicza się, mnożąc przeciętną miesięczną liczbę godzin z okresu miesięcy danego roku szkolnego poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu, a jeżeli okres zatrudnienia jest krótszy od roku szkolnego – z tego okresu, przez godzinową stawkę wynagrodzenia przysługującą w miesiącu wykorzystywania urlopu.

Czego się nie liczy

Na podstawie par. 1 ust. 2 rozporządzenia urlopowego nauczycieli przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy nie uwzględnia się pobranego przez danego nauczyciela wynagrodzenia za czas:

• gotowości do pracy;
• niezawinionego przez pracownika przestoju;
• urlopu wypoczynkowego;
• innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy;
• niezdolności do pracy na skutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną.

Wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy ma taki sam charakter jak wynagrodzenie za pracę. Jego wysokość jest z góry ustalona – wypłaca się je w całości w terminie określonym w art. 39 ust. 3 KN (tj. z góry pierwszego dnia miesiąca).

Jednak w związku z organizacją roku szkolnego występuje stan, w którym nauczyciel tylko część miesiąca przebywa na urlopie wypoczynkowym. Jest tak zarówno w szkołach feryjnych (dwutygodniowy okres urlopu w czasie ferii zimowych, urlop w ostatnich dniach czerwca w związku z rozpoczynaniem się ferii letnich już po ostatnim piątku czerwca), jak i w szkołach nieferyjnych (urlop udzielony w wymiarze np. 15 dni roboczych). Przepisy rozporządzenia urlopowego nauczycieli nie określają wprost zasad wyliczania wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy w takich przypadkach. Dla zachowania zasady, że nauczyciel w czasie jego trwania powinien otrzymać takie wynagrodzenie, jakby w tym czasie pracował, niezbędny będzie podział zarówno wynagrodzenia za pracę, jak i wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy na składniki w rozumieniu art. 39 ust. 3 i 4 KN.

Należy podkreślić, że w myśl art. 39 ust. 3 KN nauczycielowi w danym miesiącu wypłaca się wynagrodzenie w stałych składnikach, w całości z pierwszym dniem tego miesiąca. Oznacza to, że gdy w połowie miesiąca niezbędne jest ustalenie wysokości wynagrodzenia urlopowego, powtarza się kalkulację składników wskazanych wyżej, jednak z pominięciem ponownego kalkulowania stałych składników płacy. Nauczyciel bowiem otrzymał już w tej części wynagrodzenie z góry za cały miesiąc (np. z początkiem czerwca).

Odnośnie do składników, których wysokość może być ustalona tylko na podstawie wykonanych już prac, to – stosownie do art. 39 ust. 4 KN – wypłaca się je z dołu, w ostatnim dniu miesiąca. Tak więc np. wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw, które nauczyciel faktycznie zrealizował w okresie, gdy pracował, otrzyma on po całym miesiącu pracy. Do wyjaśnienia pozostaje kwestia, jak ustalić wynagrodzenie za te godziny, gdy nauczyciel przebywał na urlopie wypoczynkowym. Gdyby bowiem przyjąć, że za dni urlopu nie przysługuje wynagrodzenie w tym zakresie, to wynagrodzenie w miesiącu urlopu z powodu niezrealizowania części godzin ponadwymiarowych będzie potencjalnie niższe od tego, które nauczyciel otrzymałby, gdyby w tym czasie pracował. Punktem wyjścia musi być par. 4 rozporządzenia urlopowego nauczycieli, na podstawie którego trzeba obliczyć średnią miesięczną wartość tego wynagrodzenia z miesięcy roku szkolnego poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu. Ustaloną kwotę należy następnie pomniejszyć o wysokość wypłaconego wynagrodzenia za faktycznie zrealizowane godziny ponadwymiarowe i doraźnych zastępstw w miesiącu wykorzystania urlopu.

Takie działanie kalkulacyjne powinno zapewnić, że wynagrodzenie w tym zakresie będzie zbliżone do tego, jakie by nauczyciel otrzymał, gdyby w tym czasie pracował. Odpowiednio przeciętną wartość wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw ustala się nie tylko z miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu w sensie kalendarzowym, lecz także z uwzględnieniem miesiąca, w którym nauczyciel korzysta z urlopu. Ponadto wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy w zakresie zmiennych składników wynagrodzenia należy wypłacić ostatniego dnia miesiąca, w którym nauczyciel wykonuje pracę i przebywa na urlopie wypoczynkowym.

Przykład 3