Każdego dnia w Polsce co najmniej sześcioro nastolatków podejmuje próbę samobójczą – wynika z najnowszych danych zebranych przez Komendę Główną Policji. Problem jest poważny – coraz więcej młodych osób zmaga się z kryzysem psychicznym, a ich bliscy oraz rówieśnicy nie zawsze wiedzą jak odpowiednio zareagować i pomóc. Dlatego, aby budować przyjazne otoczenie dla dzieci i młodzieży, Fundacja Adamed wraz z serwisem Życie Warte Jest Rozmowy stworzyła program „Wspierająca Szkoła”.

– Osobiście doświadczyłam takiej sytuacji, w której osoba z mojego bliskiego otoczenia rówieśniczego opowiedziała mi o swoich problemach związanych z jej samopoczuciem psychicznym. Jej szczere wyznanie bardzo mnie zaniepokoiło i zmartwiło – nie miałam pojęcia, jakie kroki powinnam podjąć, aby jej odpowiednio pomóc i móc ją wesprzeć. Nie chciałam polegać wyłącznie na własnej intuicji, ponieważ zdawałam sobie sprawę, że temat jest bardzo poważny i wymaga odpowiedniego podejścia. Zdecydowałam się więc porozmawiać o tej sytuacji z moją Mamą, która pomogła mi odpowiednio zareagować – mówi Laura Adamkiewicz, licealistka i pomysłodawczyni programu „Wspierająca Szkoła”. – To doświadczenie było dla mnie bardzo trudne – z jednej strony chciałam pomóc tej osobie, a z drugiej czułam ogromną odpowiedzialność i obawę, czy aby na pewno potrafię to zrobić w sposób właściwy. Te wydarzenia skłoniły mnie do refleksji, że gdy rozejrzymy się wokół, to okaże się, że wiele nastolatków zmaga się z kryzysem psychicznym. Niestety, zwykle jest on rozpoznawany zbyt późno, a większość kolegów i koleżanek nie jest wyposażona w wystarczającą wiedzę, jak można takim osobom pomóc. W ten sposób w mojej głowie powstał pomysł stworzenia inicjatywy, która będzie odpowiadać na te potrzeby – dodaje.

Osobiste przeżycia i przemyślenia Laury Adamkiewicz stanowiły impuls do podjęcia działań na rzecz zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży przez Fundację Adamed, która już od 10 lat wspiera młodych ludzi w rozwijaniu pasji do nauki. Zanim jednak poczynione zostały konkretne kroki, na zlecenie Fundacji przeprowadzono badanie, którego celem było zrozumienie skali problemu. Wyniki okazały się bardzo niepokojące: aż 86% badanych uznało, że istnieje pilna potrzeba większego wsparcia dla szkół i rodziców w zakresie pomocy psychologicznej dzieci i młodzieży. Ponadto, prawie 70% respondentów stwierdziło, że szkoły nie zapewniają wystarczającego dostępu do usług psychologicznych, a niemal połowa (46%) wskazała, że nauczyciele nie są odpowiednio przygotowani do rozpoznawania i reagowania na niebezpieczne oznaki problemów u dzieci. Do tego dochodzą alarmujące dane Komendy Głównej Policji – wynika z nich bowiem, że 2023 rok był drugim rokiem z rzędu, w którym odnotowano ponad 2 tys. prób samobójczych wśród osób do 19. roku życia.

– Dzieci i młodzież w kryzysie, ich rówieśnicy oraz osoby z ich najbliższego otoczenia naprawdę pilnie potrzebują pomocy i wiedzy z zakresu wsparcia emocjonalnego. Obecnie uczę się w liceum w Anglii, gdzie funkcjonuje wysokiej jakości system wsparcia psychologicznego uczniów i uczennic. To zainspirowało mnie do podjęcia starań, aby podobne praktyki zainicjować również w polskich szkołach. W ten sposób powstał pomysł opracowania specjalistycznego programu, który skupi się na edukacji oraz dostarczaniu narzędzi, które pomogą młodym ludziom w zapobieganiu oraz poradzeniu sobie z kryzysem własnym lub rówieśnika – mówi Laura Adamkiewicz.

Reagowanie poprzez działanie

Na tej podstawie jesienią 2023 roku Fundacja Adamed – która jest fundacją rodzinną – wraz z serwisem Życie Warte Jest Rozmowy stworzyła kompleksowy program zapobiegania zachowaniom samobójczym wśród dzieci i młodzieży „Wspierająca Szkoła”. Inicjatywa jest skierowana do szkół podstawowych oraz ponadpodstawowych, a jej celem jest wyposażenie nauczycieli, pedagogów, psychologów, innych szkolnych specjalistów, rodziców oraz uczniów w odpowiednią wiedzę i umiejętności, pozwalające dbać o dobrostan psychiczny młodych ludzi. Dla jej twórców w tworzeniu odpowiednich narzędzi i organizacji programu bardzo ważny był głos nastolatków oraz to, co oni sami mówią o swoich potrzebach. Dlatego w opracowanych materiałach edukacyjnych szczególną uwagę poświęcono wsparciu rówieśniczemu, ponieważ młodzi ludzie często czują się bardziej komfortowo, dzieląc się swoimi problemami z rówieśnikami.

– Jesteśmy dumni, że wspólnie z Fundacją Adamed możemy realizować tak ważny społecznie projekt. Program ten, nie tylko skupia się na wsparciu uczniów w kryzysie psychicznym, ale także edukuje rówieśników, nauczycieli i rodziców w kwestii radzenia sobie z trudnościami emocjonalnymi. To ważny krok w kierunku prewencji i budowania zdrowego środowiska dla naszych najmłodszych, w którym mogą się rozwijać bezpiecznie i pewnie. Kluczowe w tym programie są potrzeby nastolatków i to, co nam mówią o swoim życiu lub braku chęci do niego– mówi dr n. hum. Halszka Witkowska, pomysłodawczyni i koordynatorka serwisu „Życie Warte Jest Rozmowy”, współorganizatora programu „Wspierająca Szkoła”.

Wsparcie poprzez rozmowę

–Musimy mieć świadomość jakie kroki należy podjąć, gdy zauważymy, że z naszym przyjacielem czy koleżanką dzieje się coś złego. Pierwszym krokiem, który pomoże nam dowiedzieć się, z czym się mierzy, jest rozmowa. Na pewno musimy pamiętać, aby rozpocząć ją spokojnie, być życzliwym i szczerze zainteresowanym sytuacją. Zamiast powiedzieć ,,Nic Ci nie będzie, głowa do góry”, odpowiedzmy ,,Widzę, że jest Ci ciężko. Razem możemy zastanowić się, gdzie szukać pomocy”. To tylko jeden z wielu przykładów, ale pamiętajmy, że słowa mają moc! Właśnie taka inicjatywa jak „Wspierająca Szkoła” uczy odpowiedniego podejścia, dlatego ma kluczowe znaczenie nie tylko dla nauczycieli i rodziców, ale właśnie dla nas, nastolatków – mówi Laura Adamkiewicz.

Warto mieć na uwadze, że samopoczucie kolegi lub koleżanki może budzić w rówieśniku różne emocje. W tym wszystkim istotne jest, aby zaakceptował on fakt, że druga osoba cierpi, jest rozdrażniona i przygnębiona. Jednak może się zdarzyć, że nie będzie wiedzieć jak w danej chwili zareagować. – Uważam, że należy powiedzieć o tym wprost. Jesteśmy tylko ludźmi i nie zawsze mamy receptę na wszystko. Podziękujmy znajomemu czy przyjacielowi, że podzielił się z nami swoimi problemami i dodajmy, że w tym momencie nie wiemy, co powiedzieć. To nie oznacza, że jego sytuacja nas nie interesuje. To oznacza, że pomyślimy nad nią i wrócimy z próbą pomocy – zaznacza Laura Adamkiewicz.

Jak wskazują eksperci współtworzący program „Wspierająca Szkoła”, zainicjowana rozmowa i okazanie zainteresowania są bardzo ważnym elementem pomocy. Należy jednak pamiętać, że wspieranie nie jest dawaniem gotowych rad czy rozwiązań, tylko wspólnym poszukiwaniem najlepszego wyjścia z sytuacji – Można razem zaplanować małe, ale wykonalne dla osoby mierzącej się z kryzysem kroki, a także motywować do ich realizacji. Szczególnie do skorzystania z profesjonalnego wsparcia – mówi Laura Adamkiewicz. – W trudnych sytuacjach warto, aby młode osoby szukały pomocy u dorosłych – rodziców, nauczycieli, psychologów czy pedagogów szkolnych. Pamiętajmy, że wsparcie możemy uzyskać także u konsultantów telefonów zaufania dzieci i młodzieży, np. dzwoniąc pod numer 116 111. Co ważne, takie rozmowy są anonimowe i bezpłatne – dodaje Halszka Witkowska.

Wsparcie rówieśnika vs. własne granice

Według specjalistów-suicydologów, dla rówieśnika w kryzysie ważne jest poczucie, że ktoś jest dla niego dostępny – czy to osobiście, czy np. przez telefon. Kluczowe jednak jest, aby osoba niosąca wsparcie pamiętała o własnych granicach i potrzebach.

–Jeśli ktoś bliski potrzebuje naszej pomocy, nieśmy ją rozsądnie, aby nie oczekiwał jej wyłącznie od nas, rezygnując z szukania jej u innych. Nastolatek nie jest w stanie udźwignąć wszystkiego sam. Ponadto, aby przezwyciężyć kryzys, wsparcia musi udzielać wiele różnych osób z najbliższego otoczenia, nauczyciele, rodzice, a także inni przyjaciele lub znajomi – mówi Laura Adamkiewicz – Pomaganie nie może nam szkodzić, przytłaczać czy obniżać naszej samooceny. Jeśli zauważymy, że tak się dzieje – zadbajmy o siebie. Porozmawiajmy z rówieśnikiem w kryzysie o konieczności poszerzenia jego „siatki bezpieczeństwa” o kolejne osoby – dodaje.

Druga edycja programu „Wspierająca Szkoła”

W maju b.r. ruszyła druga, po pilotażu, edycja programu „Wspierająca Szkoła”. W jej ramach 25 szkół z całej Polski bierze udział w warsztatach obejmujących tematyką rozpoznawanie kryzysu emocjonalnego oraz samobójczego u dzieci i nastolatków, jak również komunikację z uczniami doświadczającymi trudności emocjonalnych. Omawiane są także działania profilaktyczne podejmowane przez szkołę. Rodzice i nauczyciele mogą skorzystać z bezpłatnych wideokonsultacji ze specjalistą-suicydologiem, podczas których każda zgłaszająca się osoba dorosła ma możliwość omówić sytuację i trudności emocjonalne doświadczane przez dziecko lub nastolatka.

Dodatkowo, szkoły biorące udział w programie otrzymały możliwość opracowania, we współpracy ze specjalistami, procedury postępowania w sytuacji kryzysowej. Zawiera ona wytyczne uwzględniające konkretne schematy postępowania, a także określa zadania poszczególnych pracowników w sytuacji samobójstwa lub próby samobójczej ucznia. Efektem stworzenia takiej procedury jest powołanie w szkole zespołu kryzysowego oraz umożliwienie szkołom przygotowania się na okoliczność wystąpienia zachowań samobójczych i adekwatne zareagowanie na nie przez grono pedagogiczne.

–Ogromne zainteresowanie z jakim spotkał się zarówno pilotaż, jak i 2. edycja programu Wspierająca Szkoła dowodzi, że rodzice oraz pedagodzy dostrzegają skalę problemu, jakim jest pogarszająca się kondycja psychiczna dzieci i młodzieży w Polsce. Od początku wierzyliśmy, że tego typu inicjatywa jest bardzo potrzebna także samym nastolatkom. Zależało nam, aby wyposażyć jak najwięcej młodych ludzi w wiedzę na temat właściwych scenariuszy postępowania, które powinny być stosowane w przypadku podejrzenia kryzysu u ich kolegi lub koleżanki, z naciskiem na empatyczne i proaktywne podejście – tłumaczy Katarzyna Dubno, członkini zarządu Fundacji Adamed.

Współorganizatorami programu są Fundacja Adamed oraz serwis Życie Warte Jest Rozmowy. Inicjatywa została objęta honorowym patronatem Ministra Edukacji oraz patronatem merytorycznym Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego i Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego. Partnerem programu jest firma rodzinna Adamed Pharma.

Szczegółowe informacje dotyczące programu, jego założeń, przebiegu oraz wyłonionych do udziału w tej edycji szkół czy ekspertów odpowiadających za merytoryczną stronę programu, dostępne są na stronie internetowej www.wspierajacaszkola.pl, gdzie zamieszczone zostały również ogólnodostępne treści edukacyjne.

__

Fundacja Adamed od 10 lat prowadzi aktywności na rzecz wspierania nauki oraz współpracy ze środowiskiem naukowym. Celem jej stworzenia była potrzeba wspierania rozwoju utalentowanej młodzieży oraz popularyzowania nauk ścisłych i przyrodniczych. Fundacja szerzy ideę współpracy oraz integruje środowisko naukowe, przemysł farmaceutyczny, medyczny i biotechnologiczny, jak również wzmacnia współpracę z podmiotami o zbliżonych zadaniach. Głównym programem realizowanym przez Fundację Adamed jest program stypendialny ADAMED SmartUP, którego celem jest wsparcie najzdolniejszych młodych osób w ich rozwoju naukowym. Najnowszym projektem Fundacji jest Wspierająca Szkoła. To pierwszy w Polsce kompleksowy program dotyczący zapobiegania zachowaniom samobójczym wśród dzieci i młodzieży skierowany do szkół podstawowych i ponadpodstawowych. W jego ramach nauczyciele, pedagodzy, rodzice oraz uczniowie nabywają stosowną wiedzę i umiejętności, otrzymują odpowiednie narzędzia tak, by dbać o dobrostan psychiczny najmłodszych.