Nauczyciel nie korzysta ze świadczeń kompensacyjnych. Co z urlopem dla poratowania zdrowia? [PORADNIA OŚWIATOWA]

Nauczyciel ma uprawnienia do nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych, ale z nich nie korzysta. Czy można mu udzielić urlopu dla poratowania zdrowia?

• Czy można udzielić urlopu dla poratowania zdrowia nauczycielowi, który nie korzysta z posiadanych uprawnień do świadczeń kompensacyjnych
• Na jakich zasadach udziela się pomocy finansowej z funduszu zdrowia
• Jak należy postąpić, gdy do szkoły wpłynie wyrok skazujący sądu karnego wydany wobec nauczyciela
• Kto ustala, jakie dokumenty mogą być podstawą do przyznania dodatku za wysługę lat
• W jakich przypadkach nauczyciel zawieszony w czynnościach służbowych nabędzie prawo do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop

Prawo do emerytury ogranicza prawo do uzyskania urlopu dla poratowania zdrowia. Tym samym prawo do świadczeń kompensacyjnych również ogranicza prawa do tego urlopu. Nauczyciel może zatem przebywać na urlopie dla poratowania zdrowia jedynie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym nabędzie prawo do świadczeń kompensacyjnych.

Zgodnie z art. 73 Karty nauczyciela (dalej: KN) nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony, po przepracowaniu w szkole co najmniej siedmiu lat, dyrektor szkoły może udzielić urlopu dla poratowania zdrowia w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia w wymiarze nieprzekraczającym jednorazowo roku. Nauczycielowi, któremu do nabycia prawa do emerytury brakuje mniej niż rok, urlop dla poratowania zdrowia nie może być udzielony na okres dłuższy niż do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym nauczyciel nabywa uprawnienia emerytalne. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 4 grudnia 2003 r. (sygn. akt I PK 72/03), ograniczenie możliwości skorzystania z urlopu dla poratowania zdrowia lub czasu jego trwania nie ma związku z rodzajem emerytury, z jakiej może skorzystać nauczyciel. Nie zależy także od tego, czy nauczyciel nabył prawo do wcześniejszej emerytury nauczycielskiej w trybie art. 88 ust. 1 KN, czy też nabył uprawnienia do wcześniejszej emerytury na zasadach ogólnych.

O konieczności przedłożenia takich kopii powinien decydować obowiązujący w danej szkole regulamin zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (dalej: ZFŚS). Zgodnie z art. 53 ust. 1 i 5 Karty nauczyciela (dalej: KN) dla nauczycieli dokonuje się corocznie odpisu na ZFŚS, a w sprawach nieuregulowanych w art. 53 KN stosuje się przepisy ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (dalej: u.z.f.ś.s). W związku z tym, że w art. 53 KN sposób dokumentowania udzielonych świadczeń socjalnych (w tym zdrowotnych) nie został uregulowany, to należy odnieść się do przepisów u.z.f.ś.s. I tak w art. 8 ust. 2 u.z.f.ś.s. zostało zawarte, że zasady przeznaczania środków ZFŚS na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej określa pracodawca w regulaminie ustalanym zgodnie z art. 27 ust. 1 albo art. 30 ust. 6 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych. Należy pamiętać, że w art. 8 ust. 1a u.z.f.ś.s. zostało także określone, że udostępnianie pracodawcy danych osobowych osoby uprawnionej do korzystania z ZFŚS w celu przyznania świadczenia oraz dopłaty z tego funduszu następuje w formie oświadczenia. Pracodawca może więc żądać udokumentowania danych osobowych w zakresie niezbędnym do ich potwierdzenia. Potwierdzenie może się odbywać w szczególności na podstawie oświadczeń i zaświadczeń o sytuacji życiowej (w tym zdrowotnej) osoby uprawnionej do korzystania z tego funduszu. Oznacza to, że o tym, czy do przyznania nauczycielowi pomocy finansowej z ZFŚS będzie wystarczające złożenie przez niego w tym zakresie oświadczenia, czy będzie miał on obowiązek przedłożenia jakiejś dokumentacji (w tym kserokopii), decydują postanowienia regulaminu ZFŚS.

Przepisy nie regulują wprost zagadnienia przechowywania wyroków sądu karnego wraz z pismami z sądu, które dotyczą czynów zabronionych, popełnionych przez pracowników. Kwestii tej nie reguluje ani kodeks pracy, ani rozporządzenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 10 grudnia 2018 r. w sprawie dokumentacji pracowniczej (dalej: r.d.p.). Z pytania wynika, że przedłożony wyrok nie skutkuje wygaśnięciem stosunku pracy nauczyciela, co oznacza, że nie jest wyrokiem skazującym, o którym mowa w art. 26 ust. 1 pkt 3 Karty nauczyciela (dalej: KN). Tym samym nie ma podstawy do przechowywania go w części C akt osobowych wraz z pismem z sądu (par. 3 pkt 3 r.d.p.). Takie dokumenty nie są także związane z ponoszeniem przez nauczyciela odpowiedzialności dyscyplinarnej, a więc nie powinny być również przechowywane w części D akt osobowych (par. 3 pkt 4 r.d.p.). Podkreślić należy, że na podstawie art. 10 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (dalej: RODO) przetwarzania danych osobowych dotyczących czynów zabronionych na podstawie art. 6 ust. 1 RODO wolno dokonywać wyłącznie pod nadzorem władz publicznych lub jeżeli przetwarzanie jest dozwolone prawem Unii lub prawem państwa członkowskiego przewidującymi odpowiednie zabezpieczenia praw i wolności osób, których dane dotyczą.

Natomiast jeżeli wobec nauczyciela toczy się postępowanie dyscyplinarne, w którym został on zawieszony w pełnieniu obowiązków, i jego wynagrodzenie zostało ograniczone, albo też dokumenty z sądu stanowią podstawę do zawieszenia nauczyciela w pełnieniu obowiązków przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego (art. 85t ust. 1 i 2 KN), to ze względu na wpływ zawieszenia nauczyciela na podstawie informacji z sądu na wysokość wynagrodzenia zasadniczego (gdy zostanie obniżone przez dyrektora), czy brak prawa do dodatków do wynagrodzenia, za dopuszczalne można jedynie uznać przechowywanie dokumentów z sądu wraz z indywidualną dokumentacją dotyczącą wynagrodzenia nauczyciela, w celu jego prawidłowego rozliczenia (art. 6 ust. 1 lit. c RODO oraz par. 6 pkt 3 r.d.p.). Na marginesie należy dodać, że na wniosek pracownika (także nauczyciela) pracodawca ma obowiązek udostępnić do wglądu dokumenty, na których podstawie zostało obliczone jego wynagrodzenie (art. 85 par. 5 kodeksu pracy).

Rada nie może decydować o tym, na podstawie jakich dokumentów ustala się okres pracy uprawniający do nabycia dodatku. W myśl art. 30 ust. 1 pkt 2 Karty nauczyciela (dalej: KN) dodatki za wysługę lat, motywacyjny oraz funkcyjny, są składnikami wynagrodzenia nauczycieli. Oznacza to, że ich wypłata następuje w tych samych okolicznościach, jak te, w których wypłaca się nauczycielowi wynagrodzenie. Obowiązkiem pracodawcy jest zatem zaliczenie pracownikowi poprzednich okresów pracy, jeśli obiektywnie one istniały. Pracodawca nie może w tej kwestii stawiać pracownikowi wymogów udowodnienia ich określonym dokumentem, np. oryginałem dokumentu. Jeśli pracownik potrafi udowodnić poprzedni okresy pracy za pomocą innych środków dowodowych, pracodawca powinien zaakceptować ten fakt.

Zgodnie z art. 33 ust. 1 KN nauczycielom przysługuje dodatek za wysługę lat w wysokości 1 proc. wynagrodzenia zasadniczego za każdy rok pracy, wypłacany w okresach miesięcznych, poczynając od czwartego roku pracy, z tym że dodatek ten nie może przekroczyć 20 proc. wynagrodzenia zasadniczego. Natomiast w par. 7 rozporządzenia ministra edukacji narodowej i sportu w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy unormowano zasady obliczania okresów pracy uprawniających do dodatku za wysługę lat, wskazując, iż do okresów pracy uprawniających do dodatku za wysługę lat wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia we wszystkich zakładach pracy oraz inne udowodnione okresy. Posłużenie się przez ustawodawcę sformułowaniem „udowodnione”, a nie „udokumentowane” stanowi zasadniczą różnicę. Wyraz „udowodnione” oznacza szerszy katalog, bo może dotyczyć również innych form dowodzenia niż postać dokumentu. Rada gminy nie może zatem narzucać jedynie dowodu z dokumentu.

Ze stanu faktycznego wynika, że nauczyciel nabył prawo do urlopu wypoczynkowego w 2023 r., tak więc w przypadku rozwiązania przez niego stosunku pracy przysługuje mu prawo do ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy niewykorzystany w naturze. Przypomnijmy, zgodnie z art. 65 Kraty nauczyciela (dalej: KN) nauczyciel zatrudniony w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, uzyskuje prawo do pierwszego urlopu w ostatnim dniu poprzedzającym ferie szkolne, a prawo do drugiego i dalszych urlopów – w każdym następnym roku kalendarzowym. Z kolei na podstawie art. 66 ust. 2 KN w razie niewykorzystania przysługującego urlopu wypoczynkowego z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy nauczycielowi przysługuje ekwiwalent pieniężny za okres niewykorzystanego urlopu. Nie ma regulacji, która odbierałaby zawieszonemu nauczycielowi prawo do urlopu wypoczynkowego. Również brak jest przepisu w KN, który przewidywałby, że nauczyciel zawieszony w pełnieniu obowiązków na podstawie art. 85t KN jest pozbawiony prawa do ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy niewykorzystany w naturze. Dlatego też nauczyciel, którego dotyczy pytanie, nabył prawo do urlopu wypoczynkowego w 2023 r., a tym samym w przypadku rozwiązania przez niego stosunku pracy przysługuje mu prawo do ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy niewykorzystany w naturze. ©℗