Dyrektorzy szkół mają problemy z weryfikowaniem pracy pedagogów według nowych zasad. Tworzą dodatkowe regulacje, które mają im umożliwić rzetelną ocenę ich pracy. Te jednak mogą być podstawą do podważenia ustalonej noty.

Związek Nauczycielstwa Polskiego domaga się uchylenia przepisów regulujących zasady oceny pracy nauczycieli na podstawie narzuconych kryteriów i punktów przyznawanych za ich wypełnienie. Resort edukacji w styczniu tego roku przesłał do ZNP projekt zmian, który uwzględniał uproszczenie tych rozwiązań. Ostatecznie Przemysław Czarnek, minister edukacji i nauki, uznał, że doszło do pomyłki i tych zmian nie będzie. W efekcie w wielu szkołach mnożą się dodatkowe regulaminy oceniania nauczycieli i niepotrzebna biurokracja.
– Weryfikacja pracy nauczycieli powinna być maksymalnie uproszczona i odbywać się bez zbędnej biurokracji – komentuje Krzysztof Baszyński, wiceprezes Związku Nauczycielstwa Polskiego.

Wątpliwa punktacja

Nowe, szczegółowe kryteria oceny pracy osób uczących w szkołach i przedszkolach wynikają z obowiązującego od początku obecnego roku szkolnego rozporządzenia ministra edukacji i nauki z 25 sierpnia 2022 r. w sprawie oceny pracy nauczycieli (Dz.U. z 2022 r. poz. 1822).
Najwięcej kontrowersji budzi par. 3 ust. 2 i 3 rozporządzenia. Zgodnie z nim nauczyciel może uzyskać od 0 do nawet 30 pkt za spełnienie każdego z 26 kryteriów oceny jego pracy.
Ministerstwo argumentuje, że obecne rozwiązanie zapewnia jednolitość i porównywalność ocen pracy i przeciwdziała ich subiektywizacji. Brak tej regulacji może zaś prowadzić do sytuacji, w której dyrektorzy szkół i nauczyciele będą różnie oceniani za spełnienie poszczególnych kryteriów. Resortowi urzędnicy przekonują, że obecne rozwiązanie sprzyja podnoszeniu jakości pracy nauczycieli, pozwalając na porównywanie uzyskanych wyników w poszczególnych obszarach pracy nauczyciela na różnych etapach jego rozwoju zawodowego.
– Zachowanie tej punktacji prowadzi do tego, że dyrektorzy szkół, rady pedagogiczne tworzą dodatkowe dokumenty, które często powielają rozporządzenie i przepisy ustawowe, a także wprowadzają kolejne wymogi, które są zbędne i prowadzą do niepotrzebnej biurokracji. Dyrektorzy tworzą te regulaminy bez wyraźnej podstawy prawnej. Ostatnio taki powstał w łódzkim Widzewie. Opasłe dokumenty są tworzone niemal w każdym województwie – mówi Krzysztof Baszczyński.
– Sygnalizowaliśmy też ministrowi, że jedna z białostockich firm prowadzi szkolenia dla dyrektorów i nawet zachęca do tworzenia tych niepotrzebnych dokumentów, a w internecie sprzedaje elektroniczną książkę za ok. 160 zł, która ma rzekomo zawierać omówienie tego, jak oceniać nauczycieli według nowych zasad. W praktyce się okazuje, że nowe przepisy prowadzą tylko do wielu wątpliwości i rozbieżności. Zapewniano nas, że kuratorzy będą powiadamiać dyrektorów, iż nie należy dokonywać oceny – apeluje Baszczyński.

Dodatkowe regulacje

Zarzuty związkowców odpiera resort edukacji, który przekonuje, że uchylenie tych przepisów może powodować zwielokrotnienie różnorakich pomocniczych dokumentów służących dokonywaniu oceny pracy nauczycieli.
– Te dodatkowe regulacje nie są niezgodne z duchem prawa, bo jeśli chcemy coś uszczegółowić, to musimy dopasować to do rzeczywistości. Jest to dodatkowa praca, ale zatwierdzana najczęściej przez radę pedagogiczną – wskazuje Marek Pleśniar, dyrektor biura Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Kadry Kierowniczej Oświaty.
Wróbel: Wojna o szkołę i polityczna kariera [OPINIA]
Wróbel: Wojna o szkołę i polityczna kariera [OPINIA]

Zobacz również
– Nie sądzę, aby nauczyciele byli krzywdzeni przy dokonywaniu weryfikacji ich pracy. Z początkiem reformy, która rozpoczęła się w 2000 r., byliśmy zachęcani do tworzenia takich regulaminów w szkołach. Skoro takie dokumenty są przygotowywane, można uznać, że akty wyższej rangi nie są wystarczające – przekonuje Pleśniar.

Łatwiej podważyć

Dyrektorzy przyznają, że Anna Zalewska, była minister edukacji narodowej, wręcz wymagała tworzenia takich dokumentów. Ostatecznie z nowych zasad oceniania się wycofała. Z kolei Przemysław Czarnek w dużej części wrócił do tych regulacji, ale bez obowiązku tworzenia wewnętrznych dokumentów oceniania.
– Przy wydawaniu dodatkowych regulacji dotyczących szczegółowego oceniania nie wystarczy w podstawie prawnej powoływać się na art. 68 prawa oświatowego, z którego zaledwie wynika, że dyrektor kieruje szkołą – mówi Jacek Rudnik, wicedyrektor Szkoły Podstawowej nr 11 w Puławach.
– Związkowcy mają rację, mówiąc, że nie ma podstaw prawnych do tworzenia dodatkowych dokumentów w sprawie oceniania nauczycieli. Może więc dochodzić do takich absurdów, że w jednej szkole określenie kryteriów będzie traktowane priorytetowo, a w innej będzie nieistotne. Wystarczy, że nauczyciel się odwoła od oceny, a podczas kontroli okaże się, że nota została wystawiona na podstawie dodatkowych dokumentów, które nie są w żaden sposób wiążące. Ocena może zostać wtedy skutecznie zakwestionowana – podkreśla Rudnik.
Zdaniem szefów placówek oświatowych nauczyciele będą się częściej i chętniej odwoływali od tych ocen, bo do skali rozpoczynającej się od oceny negatywnej, przez dobrą do wyróżniającej, dodano notę bardzo dobrą.
– Dyrektorzy będą musieli w jakiś sposób uzasadniać to, że ktoś otrzymał ocenę bardzo dobrą, a nie wyróżniającą – mówi Jacek Rudnik.
Resort nie odżegnuje się od zmian nowych przepisów. Zmiany prawdopodobnie nie będą realizowały postulatów ZNP w zakresie systemu oceniania nauczycieli.
– Udało nam się przekonać ministerstwo, aby w przygotowywanej nowelizacji weryfikowany nauczyciel miał pełen dostęp do opinii zarówno na etapie projektu oceny, jak i w trybie odwoławczym – mówi Sławomir Wittkowicz, członek prezydium Forum Związków Zawodowych i przewodniczący WZZ „Forum-Oświata”. ©℗
Szczegółowe kryteria oceny pracy nauczyciela
I. Obowiązkowe kryteria oceny pracy nauczyciela obejmują:
■ poprawność merytoryczną i metodyczną prowadzonych zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych;
■ dbałość o bezpieczne i higieniczne warunki nauki, wychowania i opieki;
■ znajomość praw dziecka, ich realizację oraz kierowanie się dobrem ucznia i troską o jego zdrowie z poszanowaniem jego godności osobistej;
■ wspieranie każdego ucznia, w tym ucznia niepełnosprawnego, w jego rozwoju oraz tworzenie warunków do aktywnego i pełnego uczestnictwa ucznia w życiu szkoły oraz środowiska lokalnego;
■ kształtowanie u uczniów szacunku do drugiego człowieka, świadomości posiadanych praw oraz postaw: obywatelskiej, patriotycznej i prospołecznej, w tym przez własny przykład nauczyciela;
■ współpracę z innymi nauczycielami w zakresie wynikającym z realizowanych przez szkołę zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz zadań statutowych;
■ przestrzeganie przepisów prawa z zakresu funkcjonowania szkoły oraz wewnętrznych uregulowań obowiązujących w szkole, w której nauczyciel jest zatrudniony;
■ poszerzanie wiedzy i doskonalenie umiejętności związanych z wykonywaną pracą, w tym w ramach doskonalenia zawodowego;
■ współpracę z rodzicami.
II. Wybrane dodatkowe kryteria oceny pracy nauczyciela obejmują:
■ planowanie, organizowanie i prowadzenie zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych wynikających ze specyfiki szkoły i zajmowanego stanowiska, z wykorzystaniem metod aktywizujących ucznia, w tym narzędzi multimedialnych i informatycznych, dostosowanych do specyfiki prowadzonych zajęć;
■ diagnozowanie potrzeb i możliwości ucznia oraz indywidualizowanie pracy z uczniem;
■ analizowanie własnej pracy, wykorzystywanie wniosków wynikających z tej analizy do doskonalenia procesu dydaktyczno-wychowawczego i opiekuńczego oraz osiąganie pozytywnych efektów pracy.
Ważne: Dyrektor szkoły przed dokonaniem oceny pracy nauczyciela wskazuje jedno kryterium dodatkowe związane ze specyfiką jego pracy. ©℗