Zmiany w postępowaniach awansowych, obligatoryjne publiczne kolokwia habilitacyjne oraz dostosowanie przepisów do wprowadzenia nowych dyscyplin nauki - to wybrane założenia noweli, którą w czwartek uchwalił z poprawkami Senat.

Za przyjęciem ustawy z poprawkami głosowało 97 senatorów, nikt nie był przeciwko i nikt nie wstrzymał się od głosu.

Rządowy projekt noweli Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz niektórych innych ustaw przygotowało MEiN.

Nowela ma na celu wprowadzenie kilkudziesięciu rozmaitych zmian dotyczących zarówno nadania tytułu profesora, habilitacji, studentów zagranicznych, dyplomów czy funkcjonowania organów uczelni. W toku prac legislacyjnych PiS zaproponowało kilkadziesiąt poprawek związanych z dostosowaniem ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce do poszerzonej listy dyscyplin naukowych. Poszerzona klasyfikacja obowiązuje od 10 listopada br.

Senat przyjął ustawę z ponad dwudziestoma poprawkami zgłoszonymi głównie przez senatora Bogdana Zdrojewskiego (KO). Dziesięć z nich to poprawki techniczno-legislacyjne, pozostałe - merytoryczne. Przepadł wniosek mniejszości senatora Kazimierza Wiatra (PiS) o przyjęcie ustawy bez poprawek.

W myśl jednej z poprawek skreślono zapis w noweli, wedle którego w posiedzeniach rady uczelni z głosem doradczym uczestniczyć miał przedstawiciel każdej działającej w uczelni zakładowej organizacji związkowej.

Kolejna poprawka Zdrojewskiego dotyczy procedury odwoływania członków rady uczelni. W ustawie zaproponowano, aby senat mógł odwołać jej członka m.in. w przypadku, gdy wszczęto przeciwko niemu postępowanie karne z oskarżenia publicznego o przestępstwo umyślne lub postępowanie o umyślne przestępstwo skarbowe. Poprawka Zdrojewskiego usuwa ten zapis.

W ustawie jest też zapis poszerzający dostępność stypendium socjalnego dla studentów będących w trudnej sytuacji materialnej. Według pierwotnego brzmienia ustawy od stycznia 2023 r. uczelnie miały możliwość podniesienia wysokość dochodu uprawniającego studenta do ubiegania się o stypendium socjalne z 1051,7 zł do 1294,4 zł na osobę w rodzinie (netto). Poprawka Zdrojewskiego ma na celu podniesienie wysokości tego dochodu do ok. 1375 zł.

Senat przychylił się też do poprawki, wedle której nie będzie można łączyć funkcji członka rady uczelni z pracą w administracji publicznej.

Jak podano w ocenie skutków regulacji, proponowane w noweli przepisy mają na celu rozwiązanie istotnych problemów wynikających z dotychczasowego stosowania niektórych jej przepisów, a większość z nich dotyczy postępowań awansowych – o nadanie stopni naukowych i stopni w zakresie sztuki oraz tytułu profesora.

Nowela dotyczy m.in. rektorów. Projektowane przepisy umożliwiają ubieganie się o pełnienie tej funkcji przez osoby, które do dnia rozpoczęcia kadencji nie ukończyły 70. roku życia (do tej pory obowiązywał limit 67 r. życia). Nowy limit objąć miał także osoby kandydujące do m.in. rady uczelni. Senat przystał na poprawki likwidujące tę propozycję.

"W mediach ta poprawka uzyskała swój taki kryptonim +lex Nowak+ à propos rektora UW (Alojzego Nowaka - przyp. PAP). Ja nie lubię takich skrótów myślowych, ale wiele wskazuje na to, że głównym beneficjentem może być - nie mówię: musi być - wspomniany rektor" - powiedział w czasie prac nad ustawą w Senacie Bogdan Zdrojewski (KO). Ocenił, że proponowanie poprawek, które "tak mocno identyfikowane są z jakimś indywidualnym przypadkiem", uważa za "niedopuszczalne".

Odnosząc się do tego zarzutu wiceszef MEiN Włodzimierz Bernacki powiedział, że "nie ma większego i poważniejszego zarzutu, jak stwierdzenie, że ustawa (...) jest przygotowywana dla czy pod kątem tylko jednej osoby." "Dla mnie ta wypowiedź jest rzeczywiście wypowiedzią skandaliczną" - dodał.

Senator Kazimierz Wiatr (PiS) ocenił taką wypowiedź Zdrojewskiego jako nieelegancką. "Wiemy, że takich osób, które mogłyby pełnić funkcje rektora czy drugą kadencję czy pierwszą, ale właśnie dzięki temu, że będzie ten wiek podwyższony jest w Polsce wiele" - argumentował. Ocenił, że jest to "sztuczka opozycji" i że "wszystko można upolitycznić."

W noweli zaproponowano odstąpienie od konieczności spełniania wymagań dotyczących posiadania tytułu profesora, stopni naukowych albo stopni w zakresie sztuki lub tytułu zawodowego przy zatrudnianiu w polskich uczelniach na stanowiskach nauczycieli akademickich osób, które uzyskały takie stopnie lub tytuł zawodowy za granicą.

Uregulowania dotyczą też m.in. uwierzytelniania dyplomów ukończenia studiów oraz dyplomów doktorskich i habilitacyjnych wydawanych przez uczelnie kościelne.

Część przepisów odnosi się też bezpośrednio do studentów. Na przykład zaproponowano zaliczanie przez uczelnię studentowi czynności wykonywanych przez niego w ramach zatrudnienia, stażu lub wolontariatu na poczet praktyk zawodowych. Regulacja dotyczy też wydawania legitymacji studenckich studentom zagranicznych uczelni odbywającym część studiów w polskich uczelniach. W zakresie stypendiów socjalnych projekt ustawy stanowi, że wysokość miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie studenta uprawniającą do ubiegania się o stypendium socjalne ustala rektor w porozumieniu z samorządem studenckim.

W noweli znalazły się też zapisy na temat habilitacji - na przykład przewidziano obligatoryjny charakter kolokwium habilitacyjnego, co ma wpłynąć pozytywnie na transparentność procedury.

W noweli jest też szereg zapisów dotyczących doktorantów. Dotyczą m.in. procedury odwoławczej w przypadku odmowy wszczęcia przez podmiot doktoryzujący postępowania w sprawie nadania stopnia doktora. Przewidziano też usprawnienia związane z wydawaniem dyplomów doktorskich w postępowaniach prowadzonych wspólnie z podmiotami zagranicznymi. Proponowana zmiana polega na umożliwieniu wydania więcej, niż jednego dyplomu doktorskiego w przypadku, gdy proces nadawania stopnia doktora odbywa się z udziałem podmiotu zagranicznego.

Nowela wprowadza zmiany w trzech ustawach: Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, o Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej oraz ustawie Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

Większość przepisów ustawy ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia, pozostałe - 1 października 2023 r.

Teraz ustawa trafi z powrotem do Sejmu.(PAP)

Autor: Szymon Zdziebłowski

szz/ mir/