Podniesienie wieku kandydatów na rektorów, zwiększenie dochodu uprawniającego do stypendium socjalnego czy zmiany w finansowaniu uczelni – m.in. te przepisy zawarte w nowelizacji ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz niektórych innych ustaw (tzw. nowelizacja techniczna) krytykowano w trakcie wczorajszego posiedzenia senackiej komisji nauki, edukacji i sportu.
Przedstawiciele środowiska akademickiego, senatorowie oraz reprezentant biura legislacyjnego zgłosili wiele zastrzeżeń. W tym zarzut niekonstytucyjności zaproponowanych przepisów. W trakcie prac nad nowelą w Sejmie rozszerzono bowiem jej zakres. Przykładowo m.in. o zmiany w finansowaniu Papieskiego Wydziału Teologicznego w Warszawie czy Wyższej Szkoły Filozoficzno-Pedagogicznej „Ignatianum” w Krakowie. W ich następstwie te uczelnie będą mogły otrzymywać z budżetu państwa dotacje i inne środki, również na finansowanie inwestycji budowlanych. – W związku z tym nasuwa się wątpliwość, czy jest to zgodne z konstytucją. O ile samo rozszerzenie zakresu zmian dokonywanych w ustawie, ze względu na techniczny charakter noweli, można uznać za mieszczące się w jej szeroko rozumianym celu, o tyle w przypadku zmiany zasad finansowania uczelni nie jest to oczywiste – zauważa Jakub Zabielski, główny legislator Senatu. Wyjaśnia, że trzeba mieć na względzie, iż Trybunał Konstytucyjny niejednokrotnie w swoim orzecznictwie podkreślał, że zasada trzech czytań oznacza konieczność trzykrotnego rozpatrywania przez Sejm tego samego projektu ustawy w sensie merytorycznym, a nie tylko technicznym. Wnoszone na poszczególnych etapach procedury sejmowej poprawki muszą – co do zasady – mieścić się w zakresie projektu wniesionego przez uprawniony podmiot i poddanego pierwszemu czytaniu.
Inne uwagi mają natomiast przedstawiciele Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego (RGNiSW). Negatywnie opiniują wprowadzoną przez Sejm zmianę umożliwiającą ubieganie się o funkcję rektora osobom, które do dnia rozpoczęcia kadencji nie ukończyły 70. roku życia (obecnie obowiązuje limit 67 lat). Nowa zasada obejmie także osoby kandydujące do innych organów, m.in. rad uczelni. RGNiSW zaznaczyła, że poprawka ta nie została skonsultowana ze środowiskiem akademickim.
Z kolei senatorowie za dyskusyjne uważają zmiany dotyczące włączenia w posiedzenia rad uczelni związków zawodowych z głosem doradczym. Wskazują, że celem posiedzenia tych organów nie jest przecież omawianie spraw pracowniczych, a rada ma składać się w dużej mierze z osób spoza uczelni.
Zastrzeżenia wzbudza też nowy, wyższy próg uprawniający do przyznania pomocy socjalnej studentom. – Sam kierunek jest oczywiście właściwy, ale modyfikacja zawarta w ustawie jest niewystarczająca, ponieważ w praktyce oznacza, że próg ten wzrośnie o ok. 240 zł (do 1294,4 zł netto) – uważa Paweł Pachuta, ekspert ds. szkolnictwa wyższego. Zaproponował w trakcie posiedzenia komisji senackich, aby próg ten był połową płacy minimalnej.
Etap legislacyjny
Nowelizacja ustawy w trakcie prac Senatu