Opłaty na kampanie edukacyjne to opłaty środowiskowe, jakie niektóre podmioty są zobowiązane ponosić na działania zwiększające świadomość ekologiczną. Są przewidziane w trzech aktach prawnych:
  • ustawie z 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1114; dalej: u.g.o.),
  • ustawie z 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1893; dalej: u.z.s.),
  • ustawie z 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1850; dalej: u.b.a.).
Ich uregulowania wykazują znaczące różnice. Jedna z nich wiąże się z luką w prawie. Obecnie w ustawie o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi brak jest podstaw do tego, aby dochodzić na drodze prawnej przymusowej zapłaty należności, gdyby się okazało, że opłata nie została uiszczona. A zatem do czasu nowelizacji od wprowadzających produkty w opakowaniach nie można wyegzekwować opłat na kampanie edukacyjne.
Świadomość ekologiczna
Obowiązek prowadzenia publicznych kampanii edukacyjnych nakłada na wprowadzających produkty w opakowaniach art. 19 ust. 1 u.g.o. Przez publiczną kampanię edukacyjną rozumie się każde działanie mające na celu poprawę stanu świadomości ekologicznej społeczeństwa, obejmujące informowanie o prawidłowym postępowaniu z odpadami opakowaniowymi, możliwym wpływie odpadów opakowaniowych, w tym odpadów powstałych z toreb na zakupy z tworzywa sztucznego, na środowisko i zdrowie ludzi, dostępnych systemach zwrotu, zbierania i odzysku, w tym recyklingu, odpadów opakowaniowych. Chodzi m.in. o kampanie prowadzone w środkach masowego przekazu, ulotki i broszury informacyjne, plakaty, konkursy, konferencje oraz imprezy o charakterze informacyjno-edukacyjnym (art. 8 pkt 13 u.g.o.). Obowiązek może być według wyboru wprowadzającego produkty w opakowaniach wykonywany samodzielnie lub za pośrednictwem organizacji odzysku opakowań. Jeżeli wprowadzający zdecydował się przenieść obowiązek na organizację odzysku opakowań, to jest on realizowany w ramach finansowania kampanii edukacyjnych przez organizację odzysku.
Zasady finansowania
Wprowadzający produkty w opakowaniach realizujący we własnym zakresie obowiązek prowadzenia kampanii edukacyjnych jest zobowiązany przeznaczyć na kampanie edukacyjne albo wpłacić na rachunek marszałka województwa równowartość 2 proc. wartości netto opakowań wprowadzonych do obrotu w poprzednim roku kalendarzowym (art. 19 ust. 4 u.g.o.). Rozliczenie wykonania obowiązku prowadzenia publicznych kampanii edukacyjnych następuje na koniec roku kalendarzowego (art. 19 ust. 5 u.g.o.). Organizacja odzysku ma obowiązek przekazać 5 proc. przychodów wynikających z przejmowania obowiązków ustawowych (art. 31 ust. 1 pkt 1 u.g.o.).
Sankcja
Są też przepisy o sankcjach. Za niewykonanie obowiązku przeznaczenia środków lub ich wpłacenia na rachunek marszałka województwa grozi kara pieniężna na podstawie art. 56 u.g.o. – dla wprowadzającego produkty w opakowaniach (ust. 1 pkt 7) i dla organizacji odzysku (ust. 2). Jej wysokość wynosi od 10 000 zł do 500 000 zł (art. 57 pkt 1 u.g.o.), a dla organizacji odzysku od 20 000 zł do 750 000 zł (art. 57 pkt 6 u.g.o.).
Rzecz w tym, że ustawodawca nie przewidział zasad dochodzenia nieuiszczonych opłat oraz organu (wierzyciela), który miałby to robić. Jest to klasyczna luka prawna. Resort klimatu potwierdza jej istnienie i zapowiada zmianę przepisów. [stanowisko]
Stanowisko Ministerstwa Klimatu i Środowiska z 25 marca 2021 r. dla DGP
Przepisy ustawy z 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (u.g.o.) nie przewidują stosowania, w odniesieniu do egzekucji zaległości z tytułu należnych środków na finansowanie prowadzenia publicznych kampanii edukacyjnych, działu III ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa. Informujemy przy tym, że w jednym z obecnie opracowywanych przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska projektów ustaw zostało zaproponowane uzupełnienie art. 19 u.g.o. dotyczącego finansowania publicznych kampanii edukacyjnych o przepisy odwołujące się do Ordynacji podatkowej. Marszałek województwa otrzyma więc uprawnienia organów podatkowych w zakresie dochodzenia należności z tytułu finansowania publicznych kampanii edukacyjnych.
Natomiast w odniesieniu do kar finansowanych informuję, że zgodnie z art. 58 ust. 1 u.g.o. karę m.in za nieprzeznaczanie lub nieprzekazywanie środków na kampanie edukacyjne wymierza właściwy wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Jednocześnie ww. ustawa przewiduje w art. 58 ust. 5, że w sprawach dotyczących kar pieniężnych stosuje się odpowiednio przepisy działu III ustawy Ordynacja podatkowa, z tym że uprawnienia organów podatkowych przysługują wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska oraz wojewódzkiemu inspektorowi inspekcji handlowej.
Wydział Komunikacji Medialnej, Departament Edukacji i Komunikacji MKiŚ
Jak jest w innych ustawach
Dla porównania warto wskazać, że w przypadku opłat za kampanie dotyczące zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz baterii i akumulatorów – zarówno ustawa o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, jak i ustawa o bateriach i akumulatorach takie rozwiązania przewidują.
▶ Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny. W przypadku gdy wprowadzający sprzęt, mimo ciążącego na nim obowiązku, nie przeznaczył na publiczne kampanie edukacyjne lub nie wniósł środków, albo przeznaczył lub wniósł je w wysokości niższej od należnej, marszałek województwa określa, w drodze decyzji, wysokość zobowiązania z tytułu środków, które powinny być wpłacone na rachunek marszałka. Wysokość zobowiązania z tytułu tych środków ulega obniżeniu o kwotę faktycznie przeznaczoną przez wprowadzającego sprzęt na publiczne kampanie edukacyjne, potwierdzoną dokumentami (art. 15 ust. 11 i 12 u.z.s.). Do opłat na kampanie edukacyjne stosuje się przepisy działu III ordynacji podatkowej.
▶ Baterie i akumulatory. W przypadku gdy wprowadzający baterie lub akumulatory nie przeznaczył na publiczne kampanie edukacyjne w terminie do 1 marca roku następującego po roku, którego dotyczy opłata na publiczne kampanie edukacyjne, kwoty co najmniej równej opłacie na publiczne kampanie edukacyjne, wysokość opłaty wpłacanej na rachunek bankowy marszałka województwa ulega obniżeniu o kwotę faktycznie poniesioną przez wprowadzającego baterie lub akumulatory na publiczne kampanie edukacyjne (art. 37 ust. 4a u.b.a.). Do opłaty wnoszonej na rachunek urzędu marszałkowskiego stosuje się odpowiednio przepisy działu III ordynacji podatkowej, z tym że uprawnienia organów podatkowych przysługują marszałkowi województwa, co w szczególności rodzi obowiązek ponoszenie odsetek za zwłokę w sytuacji nieterminowej płatności (art. 37 ust. 10 u.b.a.).
Zarówno w ustawie o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, jak i w ustawie o bateriach i akumulatorach przewidziano więc, że do opłat na kampanie edukacyjne stosuje się przepisy ordynacji podatkowej, a organem podatkowym jest marszałek województwa. Jak się wydaje, taką treścią należałoby uzupełnić regulację zawartą w ustawie o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Do czasu nowelizacji brak jest w niej wskazanego organu (wierzyciela) oraz zasad, na jakich należałoby dochodzić nieuiszczonych opłat na kampanie edukacyjne.