Przewiduje ona m.in. ułatwienia w dokonywaniu zmian w uchwałach, regulaminach i innych aktach dotyczących rekrutacji i organizacji studiów. Wprowadzono też możliwość ograniczenia praktyk zawodowych i kształcenia doktorantów

Studenci studiów wyższych o profilu praktycznym mogą mieć mniej praktyk zawodowych. Pozwalają na to zmiany wprowadzone na mocy ustawy z 21 stycznia 2021 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 159, dalej: nowelizacja), które weszły w życie 26 stycznia 2021 r.
Praktyki i punkty
Mianowicie senat uczelni otrzymał możliwość zmniejszenia wymiaru praktyk zawodowych w okresie ograniczenia lub zawieszenia funkcjonowania uczelni poprzez zmianę w programie studiów. Do tej pory ustawa z 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 85; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 159, dalej: PoSWiN) przewidywała praktyki zawodowe w wymiarze co najmniej sześciu miesięcy w przypadku studiów pierwszego stopnia i jednolitych magisterskich oraz przynajmniej trzy miesiące w przypadku studiów drugiego stopnia – i to tych wielkości dotyczyć mają ewentualne ograniczenia. Możliwość obniżenia wymiaru zajęć praktycznych nie dotyczy jednak studiów przygotowujących do zawodów lekarza, lekarza dentysty, farmaceuty, pielęgniarki, położnej, diagnosty laboratoryjnego, fizjoterapeuty, ratownika medycznego, lekarza weterynarii, architekta i nauczyciela, dla których nadal będą stosowane tzw. standardy kształcenia określone w rozporządzeniach ministra właściwego do spraw nauki i szkolnictwa wyższego w porozumieniach z odpowiednimi właściwymi ministrami: do spraw zdrowia, rolnictwa czy budownictwa.
Zgodnie ze znowelizowanym art. 51b PoSWiN zmieniając program studiów, senat ma zwrócić uwagę na konieczność zapewnienia wysokiej jakości kształcenia i umożliwienia osiągnięcia efektów uczenia się określonych w programie studiów. Co to oznacza? Otóż w Polsce funkcjonuje tzw. system ECTS ujednolicający studiowanie w Europie i ułatwiający studentom zaliczanie przedmiotów realizowanych zarówno na uczelniach krajowych, jak i zagranicznych. Punkty są przyznawane studentom za realizację danego przedmiotu zgodnie z zasadą: im więcej wysiłku wymaga przedmiot, tym więcej punktów ECTS za niego przysługuje. Na studiach o profilu praktycznym ponad połowa punktów ECTS jest przypisana zajęciom kształtującym umiejętności praktyczne. Ile z tego przypada na odbywane praktyki zawodowe, ustala się w regulaminie studiów. Do utrzymania na danych studiach takiej samej liczby punktów ECTS po obniżeniu wymiaru praktyk, jaka była przed obniżeniem, konieczne będą zatem zmiany w zakresie przyznawania punktów za inne przedmioty – poprzez zwiększenie ich pracochłonności. Jest to o tyle trudne, że program danych studiów o profilu praktycznym mógł przewidywać praktyki zawodowe np. dopiero na ostatnim roku studiów, więc zmniejszenie ich wymiaru (i punktów ECTS) nie będzie mogło zostać zrekompensowane zmianami programowymi innych przedmiotów, bo te zostały już zrealizowane przez studenta przed zmianą przepisów. Jak w tej sytuacji zdobyć wymaganą liczbę ECTS w czasie całych studiów? Tego nie wiadomo.
Uchwała rekrutacyjna
Na mocy nowelizacji uczelnie mogą także dokonywać zmian w uchwale ustalającej warunki, tryb, termin rozpoczęcia i zakończenia rekrutacji oraz sposób jej przeprowadzenia na studia rozpoczynające się w drugim semestrze roku akademickiego 2020/2021 oraz w roku akademickim 2021/2022. To kolejne od początku pandemii lex specialis w tym zakresie – możliwości zmian w tzw. uchwale rekrutacyjnej przewidywała już ustawa z 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. poz. 695; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 159), lecz jedynie w zakresie studiów rozpoczynających się w roku akademickim 2020/2021. Teraz możliwość ta została przedłużona na kolejny rok akademicki. Co do zasady, zgodnie z art. 70 ust. 1 PoSWiN, uchwała Senatu uczelni określająca zasady rekrutacji na studia powinna być udostępniana nie później niż do 30 czerwca roku poprzedzającego rok akademicki, w którym ma się odbyć rekrutacja. To oznacza, że uchwała dotycząca rekrutacji na rok akademicki 2021/2022 została podjęta i udostępniona nie później niż do 30 czerwca 2020 r. Na mocy nowych przepisów teraz jednak będzie można ją zmienić.
Ponadto uczelniom publicznym przedłużono możliwość zmiany zasad przyjmowania na studia laureatów i finalistów olimpiad stopnia centralnego, a także laureatów konkursów międzynarodowych oraz ogólnopolskich. Teraz jest to możliwe również w odniesieniu do osób przyjmowanych na studia w roku akademickim 2021/2022. To istotna zmiana, bo przepisy PoSWiN przewidują podanie do wiadomości zasad przyjmowania olimpijczyków z co najmniej czteroletnim wyprzedzeniem. Konieczność tej zmiany jest konsekwencją m.in. uregulowań z rozporządzenia ministra edukacji narodowej z 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. poz. 493; ost.zm. Dz.U z 2020 r. poz. 2382). Pozwolono w nim na zmiany regulaminów konkursów w trakcie trwania roku szkolnego, w tym także na zmiany stopni konkursów oraz warunków uzyskania wyróżnień i tytułów laureata czy finalisty. W roku szkolnym 2019/2020 olimpiady były organizowane w ten sposób, że ci, którzy zostali zakwalifikowani do trzeciego stopnia olimpiady uzyskali tytuł finalisty, a nie wyłoniono laureatów. W wyniku kolejnej nowelizacji ww. rozporządzenia z 12 sierpnia 2020 r. zasady te przedłużono na kolejny rok szkolny 2020/2021. Niezbędne stało się więc dostosowanie zasad przyjęcia na studia uczestników konkursów i olimpiad.
Poza tym w roku akademickim 2021/2022 na studia drugiego stopnia po raz kolejny mogą zostać przyjęte osoby, które przedstawią zaświadczenie o ukończeniu studiów zawierające informacje o poziomie, kierunku i profilu studiów, uzyskanym tytule zawodowym i słownie określonym wyniku ukończenia studiów. Jest to więc rozwiązanie tożsame z tym wprowadzonym dla rekrutacji na studia rozpoczynające się w roku akademickim 2020/2021. Zatem również w roku 2021/2022 studia będą mogły zostać rozpoczęte przez osoby, którym nie wydano dyplomu ukończenia studiów, a które je ukończyły i chciałyby kontynuować naukę na studiach drugiego stopnia. Jeśli uda im się uzyskać dyplom, muszą go przedłożyć w uczelni w ciągu 30 dni od daty jego otrzymania pod rygorem skreślenia z listy studentów. Przepisy te w wymienionym okresie zastępują dotychczasowy art. 69 ust. 2 PoSWiN, który wymóg posiadania dyplomu uznawał za niezbędny przy przyjęciu na studia drugiego stopnia.
Regulamin studiów
Do 30 września 2021 r. wyłączono ze stosowania art. 75 ust. 2 i 4 PoSWiN, który przewiduje konieczność przyjęcia regulaminu studiów – w drodze uchwały Senatu – przynajmniej na pięć miesięcy przed rozpoczęciem roku akademickiego, a także wymaga, by wszedł on w życie z początkiem roku akademickiego. Nadal jednak uczelnia musi uzgadniać treść regulaminu z samorządem studenckim, choć zamiast określonych ustawą trzech miesięcy konsultacji (w roku 2020/2021 na mocy przepisów antycovidowych były to wyjątkowo trzy dni robocze) nowelizacja ogranicza uzgodnienia do 10 dni roboczych. Jeśli do porozumienia nie dojdzie, regulamin zacznie obowiązywać na podstawie ponownej uchwały senatu podjętej zwykłą większością głosów.
Doktoranci
W art. 198a PoSWiN wprowadzono zmianę porządkową. Mianowicie dodano możliwość czasowego ograniczenia kształcenia doktorantów w drodze rozporządzenia – dotychczas istniała wyłącznie możliwość czasowego zawieszenia kształcenia. Również przedłużenie ważności wydanych legitymacji doktoranta odniesiono teraz nie tylko do okresu zawieszenia kształcenia, lecz również jego ograniczenia.
Po zmianach wprowadzonych nowelizacją podmiot prowadzący szkołę doktorską może zmienić zasady rekrutacji na kształcenie rozpoczynające się w 2021 r. Zgodnie z dotychczasowymi przepisami przyjęcie do szkoły doktorskiej powinno odbyć się w drodze konkursu, którego zasady udostępniane są na pięć miesięcy przed rekrutacją. W 2020 r. wyjątkowo umożliwiono jednak zmianę zasad rekrutacji doktorantów, a teraz to rozwiązanie przedłużono na kształcenie rozpoczynające się w 2021 r.
Akty wewnętrzne i organizacja
Od 26 stycznia 2021 r. wydłużono rektorom możliwość dokonania zmian w organizacji roku akademickiego określoną w aktach wewnętrznych uczelni. Mogą to zrobić w każdej chwili, aż do zakończenia roku akademickiego 2020/2021. Dla studentów oznacza to przedłużenie niepewności związanej z harmonogramem zjazdów na studiach niestacjonarnych, możliwość zmiany terminów, w których odbywają się zajęcia czy sesje egzaminacyjne (w tym poprawkowe), a nawet przesunięcie wakacji.
Ponadto do czasu wydania nowych przepisów wykonawczych, lecz nie dłużej niż przez miesiąc od wejścia w życie nowych regulacji, obowiązują dotychczasowe, tj. rozporządzenie ministra nauki i szkolnictwa wyższego z 16 października 2020 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania niektórych podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. poz. 1835) regulujące kwestię zdalnych i stacjonarnych form edukacji studentów w czasie pandemii.
PKA i rzecznicy
Na mocy nowelizacji zwiększono – z 90 do 100 – liczbę członków Polskiej Komisji Akredytacyjnej (PKA), które to gremium zajmuje się doskonaleniem jakości kształcenia.
Ministerstwo Edukacji i Nauki powinno ogłosić nabór 10 nowych członków PKA w ciągu siedmiu dni od daty wejścia nowych przepisów w życie. Do chwili zamknięcia tego wydania ( tj. 2 lutego b.r.) ogłoszenie o naborze do PKA nie było jeszcze opublikowane na stronie BIP resortu, jednak MEiN zapewniło, że nastąpi to jeszcze w tym dniu.
Uwaga! Uczelnie wyższe, Rada Główna Szkolnictwa Wyższego, Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich, Konferencja Rektorów Zawodowych Szkół Polskich, prezydium PKA, Parlament Studentów Rzeczypospolitej Polskiej, a także ogólnokrajowe stowarzyszenia naukowe i organizacje pracodawców mają 45 dni na zgłoszenie swoich kandydatów. Wybory mają charakter uzupełniający skład powiększonej PKA – nie zmieniono natomiast kadencji PKA, co oznacza, że rozpoczęta 1 stycznia 2020 r. dla wszystkich upłynie 31 grudnia 2023 r.
Ponadto podwojono – z 14 do 28 – liczbę rzeczników dyscyplinarnych powoływanych przez ministra edukacji i nauki. W tym 14 ma posiadać stopień doktora habilitowanego lub tytuł profesora i reprezentować każdą z dziedzin nauki, a kolejnych 14 musi posiadać co najmniej stopień doktora w zakresie nauk prawnych. Nowych rzeczników minister powinien powołać w ciągu 30 dni od wejścia w życie nowych przepisów.
Rzecznicy dyscyplinarni, o których mowa, prowadzą postępowania wyjaśniające związane z czynami nauczycieli akademickich pełniących funkcje rektora, przewodniczącego uczelnianej komisji dyscyplinarnej, przewodniczącego i członka komisji dyscyplinarnej przy Radzie Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz przewodniczącego i członka komisji dyscyplinarnej przy ministrze. Są oni powoływani na czteroletnią kadencję. Zgodnie z art. 277 ust. 4 pkt 2 PoSWiN kadencja rzeczników powoływanych przez ministra rozpoczyna się wyłącznie 1 stycznia. Przepisy zwiększające liczbę powoływanych rzeczników dyscyplinarnych weszły w życie 26 stycznia 2021 r., a zatem najbliższym dniem rozpoczynającym kadencję jest 1 stycznia 2022 r. W związku z tym wprowadzono przepis przejściowy, który pozwoli nowym rzecznikom dyscyplinarnym rozpocząć realizację zadań w trwającej już kadencji tych rzeczników, którzy zostali powołani przed zmianą przepisów. ©℗