Choć przedszkola w naszej gminie są bezpłatne (do pięciu godzin pobytu malucha w placówce), to wielu rodziców nie płaci za wyżywienie dzieci w terminie. Do tej pory nie reagowaliśmy, lecz teraz zależy nam na każdej złotówce, bo ponosimy dużo nieplanowanych wydatków spowodowanych przeciwdziałaniem COVID-19. Czy możemy pobierać odsetki od nieterminowych wpłat, a jeśli tak, to jakie?
Co do zasady gmina powinna naliczać odsetki od nieterminowo wnoszonych opłat za wyżywienie dzieci. Ewentualne zaniechania w tym zakresie mogą skutkować nie tylko naruszeniem ogólnych reguł wynikających z ustawy o finansach publicznych, lecz także powodować skutki w sferze dyscypliny finansów publicznych.
I tak w pierwszej kolejności na uwagę zasługuje art. 13 ust. 1 pkt 2 prawa oświatowego, gdzie postanowiono, że przedszkolem publicznym jest placówka, która zapewnia bezpłatne nauczanie, wychowanie i opiekę w czasie ustalonym przez organ prowadzący, nie krótszym niż pięć godzin dziennie. Niewątpliwie więc opłaty za przedszkole w tych granicach czasowych nie są ponoszone przez rodziców. Inaczej jednak wygląda sytuacja w odniesieniu do opłat za wyżywienie, od których opłacania rodzice dzieci nie zostali zwolnieni przez ustawodawcę.
Przedszkole niepubliczne niemile widziane. Dla samorządu to czasem konkurencja
Przedszkole niepubliczne niemile widziane. Dla samorządu to czasem konkurencja

Zobacz również

Niepodatkowe należności

Punktem wyjścia dla oceny skutków niewnoszenia w terminie tych opłat jest art. 52 ust. 15 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych. Wynika z niego, że: „Opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego w publicznych placówkach wychowania przedszkolnego prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego oraz opłaty za korzystanie z wyżywienia w takich placówkach stanowią niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publicznoprawnym, o których mowa w art. 60 pkt 7 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych”.
Z kolei w art. 60 pkt 7 tego aktu postanowiono, że środkami publicznymi stanowiącymi niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publicznoprawnym są w szczególności:
  • dochody budżetu państwa,
  • dochody budżetu jednostki samorządu terytorialnego,
  • przychody państwowych funduszy celowych – dochody pobierane przez państwowe i samorządowe jednostki budżetowe na podstawie odrębnych ustaw.
Na uwagę zasługuje też art. 67 ust. 1, gdzie wskazano, że do spraw dotyczących należności, o których mowa w art. 60 (czyli m.in. ww. niepodatkowych należności budżetowych), nieuregulowanych niniejszą ustawą, stosuje się kodeks postępowania administracyjnego i odpowiednio przepisy działu III ordynacji podatkowej.

Zwłoka kosztuje

Jak wiadomo, k.p.a. nie zawiera żadnych regulacji dotyczących sposobu naliczania odsetek. Jednakże tego typu unormowania zawarte są w ordynacji podatkowej, a ściślej rzecz ujmując, w art. 53–56d. Tamże m.in. postanowiono (art. 53 par. 1), że od zaległości podatkowych, z zastrzeżeniem art. 52 par. 1 pkt 2 i art. 54), naliczane są odsetki za zwłokę. Nadto stawka odsetek za zwłokę jest równa sumie 200 proc. podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim, i 2 proc., z tym że stawka ta nie może być niższa niż 8 proc. (art. 56 par. 1 ww. ustawy).
Warto tu odnotować stanowisko Regionalnej Izby Obrachunkowej w Szczecinie z 6 maja 2019 r. (znak K.0542.PZ.18.JW.2019; źródło: szczecin@rio.gov.pl), gdzie wskazano, że: „Zagadnienie naliczania odsetek od zaległości podatkowych, które należy odpowiednio stosować do zaległości z tytułu nieuiszczenia opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego, zostało uregulowane w art. 53–56d ordynacji podatkowej. Odpowiednie zastosowanie przepisów o odsetkach, jak od zaległości podatkowych do opłat z art. 52 ust. 15 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych w zw. z art. 60 pkt 7 ustawy o finansach publicznych oznacza, że w przypadku opóźnienia rodzica z zapłatą opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego i opłaty za żywienie gmina powinna naliczać tego rodzaju odsetki”.
Niezależnie od powyższego zasadności pobierania odsetek w ww. wysokości można doszukać się w ogólnej regule zawartej w art. 42 ust. 5 ustawy o finansach publicznych. Zgodnie z nią jednostki sektora finansów publicznych są obowiązane do ustalania przypadających im należności pieniężnych, w tym mających charakter cywilnoprawny, oraz terminowego podejmowania w stosunku do zobowiązanych czynności zmierzających do wykonania zobowiązania.

Tarcze nie zadziałają

Ewentualne zaniechania mogą skutkować odpowiedzialnością na płaszczyźnie ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Zgodnie bowiem z art. 5 ust. 1 pkt 1–2 tej ustawy naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest:
1) nieustalenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych albo ustalenie takiej należności w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia;
2) niepobranie lub niedochodzenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych albo pobranie lub dochodzenie tej należności w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia.
Końcowo warto dodać, że tzw. tarcze antykryzysowe zawierają incydentalne regulacje prawne dotyczące braku naliczania odsetek, lecz przepisy te nie mogą mieć zastosowania do ww. opłat z uwagi na całkowitą odmienność rodzajów świadczeń, od których są naliczane.
Z uwagi na ww. rozwiązania systemowe gmina nie może zaniechać ustalania i poboru wspomnianych odsetek, chyba że ziści się przesłanka z art. 54 par. 1 pkt 5 ordynacji podatkowej, gdzie wprost przewidziano, że odsetek za zwłokę nie pobiera się, jeżeli wysokość odsetek nie przekraczałaby trzykrotności wartości opłaty pobieranej przez operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe za traktowanie przesyłki listowej jako przesyłki poleconej.
Podstawa prawna:
•art. 52 ust. 15 ustawy z 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 17; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 278),
•art. 42 ust. 5, art. 67 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 869; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1175),
•art. 53–56d ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 1325),
•ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 144; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 284).