Choć przedszkola w naszej gminie są bezpłatne (do pięciu godzin pobytu malucha w placówce), to wielu rodziców nie płaci za wyżywienie dzieci w terminie. Do tej pory nie reagowaliśmy, lecz teraz zależy nam na każdej złotówce, bo ponosimy dużo nieplanowanych wydatków spowodowanych przeciwdziałaniem COVID-19. Czy możemy pobierać odsetki od nieterminowych wpłat, a jeśli tak, to jakie?
Co do zasady gmina powinna naliczać odsetki od nieterminowo wnoszonych opłat za wyżywienie dzieci. Ewentualne zaniechania w tym zakresie mogą skutkować nie tylko naruszeniem ogólnych reguł wynikających z ustawy o finansach publicznych, lecz także powodować skutki w sferze dyscypliny finansów publicznych.
I tak w pierwszej kolejności na uwagę zasługuje art. 13 ust. 1 pkt 2 prawa oświatowego, gdzie postanowiono, że przedszkolem publicznym jest placówka, która zapewnia bezpłatne nauczanie, wychowanie i opiekę w czasie ustalonym przez organ prowadzący, nie krótszym niż pięć godzin dziennie. Niewątpliwie więc opłaty za przedszkole w tych granicach czasowych nie są ponoszone przez rodziców. Inaczej jednak wygląda sytuacja w odniesieniu do opłat za wyżywienie, od których opłacania rodzice dzieci nie zostali zwolnieni przez ustawodawcę.

Niepodatkowe należności

Punktem wyjścia dla oceny skutków niewnoszenia w terminie tych opłat jest art. 52 ust. 15 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych. Wynika z niego, że: „Opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego w publicznych placówkach wychowania przedszkolnego prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego oraz opłaty za korzystanie z wyżywienia w takich placówkach stanowią niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publicznoprawnym, o których mowa w art. 60 pkt 7 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych”.
Z kolei w art. 60 pkt 7 tego aktu postanowiono, że środkami publicznymi stanowiącymi niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publicznoprawnym są w szczególności:
  • dochody budżetu państwa,
  • dochody budżetu jednostki samorządu terytorialnego,
  • przychody państwowych funduszy celowych – dochody pobierane przez państwowe i samorządowe jednostki budżetowe na podstawie odrębnych ustaw.
Na uwagę zasługuje też art. 67 ust. 1, gdzie wskazano, że do spraw dotyczących należności, o których mowa w art. 60 (czyli m.in. ww. niepodatkowych należności budżetowych), nieuregulowanych niniejszą ustawą, stosuje się kodeks postępowania administracyjnego i odpowiednio przepisy działu III ordynacji podatkowej.

Zwłoka kosztuje

Jak wiadomo, k.p.a. nie zawiera żadnych regulacji dotyczących sposobu naliczania odsetek. Jednakże tego typu unormowania zawarte są w ordynacji podatkowej, a ściślej rzecz ujmując, w art. 53–56d. Tamże m.in. postanowiono (art. 53 par. 1), że od zaległości podatkowych, z zastrzeżeniem art. 52 par. 1 pkt 2 i art. 54), naliczane są odsetki za zwłokę. Nadto stawka odsetek za zwłokę jest równa sumie 200 proc. podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim, i 2 proc., z tym że stawka ta nie może być niższa niż 8 proc. (art. 56 par. 1 ww. ustawy).
Warto tu odnotować stanowisko Regionalnej Izby Obrachunkowej w Szczecinie z 6 maja 2019 r. (znak K.0542.PZ.18.JW.2019; źródło: szczecin@rio.gov.pl), gdzie wskazano, że: „Zagadnienie naliczania odsetek od zaległości podatkowych, które należy odpowiednio stosować do zaległości z tytułu nieuiszczenia opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego, zostało uregulowane w art. 53–56d ordynacji podatkowej. Odpowiednie zastosowanie przepisów o odsetkach, jak od zaległości podatkowych do opłat z art. 52 ust. 15 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych w zw. z art. 60 pkt 7 ustawy o finansach publicznych oznacza, że w przypadku opóźnienia rodzica z zapłatą opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego i opłaty za żywienie gmina powinna naliczać tego rodzaju odsetki”.
Niezależnie od powyższego zasadności pobierania odsetek w ww. wysokości można doszukać się w ogólnej regule zawartej w art. 42 ust. 5 ustawy o finansach publicznych. Zgodnie z nią jednostki sektora finansów publicznych są obowiązane do ustalania przypadających im należności pieniężnych, w tym mających charakter cywilnoprawny, oraz terminowego podejmowania w stosunku do zobowiązanych czynności zmierzających do wykonania zobowiązania.

Tarcze nie zadziałają

Ewentualne zaniechania mogą skutkować odpowiedzialnością na płaszczyźnie ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Zgodnie bowiem z art. 5 ust. 1 pkt 1–2 tej ustawy naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest:
1) nieustalenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych albo ustalenie takiej należności w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia;
2) niepobranie lub niedochodzenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych albo pobranie lub dochodzenie tej należności w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia.
Końcowo warto dodać, że tzw. tarcze antykryzysowe zawierają incydentalne regulacje prawne dotyczące braku naliczania odsetek, lecz przepisy te nie mogą mieć zastosowania do ww. opłat z uwagi na całkowitą odmienność rodzajów świadczeń, od których są naliczane.
Z uwagi na ww. rozwiązania systemowe gmina nie może zaniechać ustalania i poboru wspomnianych odsetek, chyba że ziści się przesłanka z art. 54 par. 1 pkt 5 ordynacji podatkowej, gdzie wprost przewidziano, że odsetek za zwłokę nie pobiera się, jeżeli wysokość odsetek nie przekraczałaby trzykrotności wartości opłaty pobieranej przez operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe za traktowanie przesyłki listowej jako przesyłki poleconej.
Podstawa prawna:
•art. 52 ust. 15 ustawy z 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 17; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 278),
•art. 42 ust. 5, art. 67 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 869; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1175),
•art. 53–56d ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 1325),
•ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 144; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 284).