Działalność gospodarcza na terenie Niemiec może być wykonywana w postaci działalności indywidualnej lub w formie spółki. Podlega rejestracji w urzędzie ewidencji działalności gospodarczej, który pobiera opłatę za zgłoszenie w wysokości od 10 do 60 euro.
Zezwolenia i wpisy
W niektórych sektorach gospodarki prowadzenie działalności uzależnione jest od uzyskania zezwolenia. Takiej regulacji podlegają m.in. firmy ochroniarskie, maklerzy oraz doradcy i pośrednicy ubezpieczeniowi. W przypadku spółki handlowej niezbędny jest również wpis do rejestru handlowego, z kolei działalność indywidualna podlega obowiązkowi rejestracji tylko wtedy, gdy jest prowadzona na większą skalę. O tym, czy działalność ma miejsce tylko na małą skalę, decyduje wiele czynników. Do kryteriów zalicza się m. in.: obroty przedsiębiorstwa (cezurą jest kwota 250 tys. euro na rok), liczba zatrudnionych pracowników, prowadzenie księgowości, działalność ponadregionalna itp.
Samorząd z automatu
Osoba, która zgłosiła działalność gospodarczą, zostaje automatycznie członkiem lokalnej izby przemysłowo-handlowej lub izby rzemieślniczej. Członkostwo ma charakter obligatoryjny i zobowiązuje do uiszczania składek. Ich wysokość zależy m.in. od miejsca prowadzenia działalności i od wysokości dochodów przedsiębiorstwa. Podmioty, których dochody nie przekraczają rocznie 5200 euro (i które w przypadku izby przemysłowo-handlowej ponadto nie są wpisane do rejestru handlowego) są zwolnione od obowiązku uiszczania składek. Poza tym w grę wchodzą zwolnienia czasowo ograniczone dla osób fizycznych, których dochód nie przekracza rocznie 25 tys. euro.
Jaka spółka?
Wśród spółek rozróżnia się spółki osobowe i kapitałowe. Spółkami osobowymi są przede wszystkim: spółka cywilna – Gesellschaft bürgerlichen Rechts, w skrócie GbR, spółka jawna – offene Handelsgesellschaft, w skrócie OHG, spółka komandytowa – Kommanditgesellschaft, w skrócie KG. Do spółek kapitałowych zalicza się głównie spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością – Gesellschaft mit beschränkter Haftung, w skrócie GmbH, oraz spółkę akcyjną – Aktiengesellschaft.
Najbardziej rozpowszechnioną formą spółki jest spółka z o.o. (GmbH), w której za zobowiązania spółki nie odpowiadają wspólnicy, lecz sama spółka majątkiem utworzonym z wkładów wspólników. W Niemczech istnieje ok. 600–900 tys. takich podmiotów. Umowa spółki z o.o. przybiera formę aktu notarialnego. Następnie spółka musi zostać wpisana do rejestru handlowego, co trwa z reguły do miesiąca. Kapitał zakładowy wynosi co najmniej 25 tys. euro, z czego połowa musi być wpłacona już w chwili zgłoszenia spółki do rejestru handlowego. Dopuszczalne jest także wniesienie aportu. Koszty założenia sp. z o.o. z minimalnym kapitałem zakładowym składają się z opłat notarialnych oraz opłaty za wpis do rejestru handlowego. Opłaty te wynoszą łącznie ok. 600 euro, są jednak niższe w przypadku spółki jednoosobowej.
Wystarczy 1 euro
Odmianą spółki z o.o. jest tzw. minispółka z o.o (Unternehmergesellschaft, w skrócie UG). Instytucja ta została stworzona przez niemieckiego ustawodawcę w 2008 r., aby zapobiec komplikacjom wynikającym z popularnego wykonywania działalności za pomocą niemieckiego oddziału brytyjskiej spółki limited utworzonej w Wielkiej Brytanii z kapitałem zakładowym w wysokości 1 funta. Utworzenie minispółki z o.o. wymaga teoretycznie kapitału zakładowego w wysokości 1 euro. W praktyce zaleca się tutaj co najmniej 600 euro.
Konstrukcja niemieckiej spółki akcyjnej jest podobna jak w Polsce: Jej organami są walne zgromadzenie akcjonariuszy, rada nadzorcza i zarząd. Kapitał zakładowy wynosi co najmniej 50 tys. euro. Wyłączona jest osobista odpowiedzialność akcjonariuszy za zobowiązania spółki. W Niemczech istnieje ponad 15 tys. spółek akcyjnych.
Zarówno spółka z o.o., minispółka z o.o., jak i spółka akcyjna mogą być komplementariuszem w spółce komandytowej. W nazwie (firmie) spółki pojawia się wtedy skrót GmbH & Co. KG, UG & Co. KG lub AG & Co. KG. W Niemczech istnieje nawet do 110 tys. takich spółek.
Alternatywą do założenia własnej spółki jest kupno spółki już istniejącej. Jest to interesująca opcja np. w sytuacji, gdy brakuje czasu na założenie nowej spółki, ponieważ musi zostać zachowany termin, od którego zależy ewentualne uzyskanie zlecenia.
Czyja odpowiedzialność?
W spółce jawnej wszyscy wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem. Niemiecki kodeks handlowy – w odróżnieniu od polskiego kodeksu spółek handlowych – nie zna tzw. subsydiarnej odpowiedzialności wspólników w stosunku do spółki jawnej. Wierzyciel może zatem żądać spełnienia świadczenia i egzekwować je zarówno od spółki, jak i od każdego ze wspólników. Na terenie Niemiec zarejestrowanych jest ok. 25 tys. spółek jawnych.
Instytucja bezpośredniej i nieograniczonej odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki jest również cechą spółki cywilnej, jednak ta ostatnia nie jest uregulowana w niemieckim kodeksie handlowym, lecz w niemieckim kodeksie cywilnym. W odróżnieniu od swojej polskiej odpowiedniczki niemiecka spółka cywilna jest ułomną osobą prawną, przez co sama spółka (a nie jedynie wspólnicy) może np. nabywać własność nieruchomości, a także może pozywać i być pozwaną.
Zarówno podmiot wykonujący indywidualną działalność, jak i spółka, działające na terenie Rzeczypospolitej, mogą na terenie Niemiec utworzyć swój oddział. Koszty założenia takiego oddziału w przypadku polskiej spółki z o.o. z minimalnym kapitałem zakładowym wynoszą ok. 250 euro.
Dr Jacek Hadrzyński, adwokat niemiecki, adwokatwniemczech@gmx.de