Nowa opieka geriatryczna. Szansa dla seniorów, zadania dla powiatów [PORADNIK DGP]

Od 1 stycznia 2024 r. wchodzi w życie ustawa z 17 sierpnia 2023 r. Jej przepisy określają organizację i zasady funkcjonowania szczególnych form geriatrycznej opieki zdrowotnej nad osobami, które ukończyły 75. rok życia. W planach jest stworzenie systemu kompleksowej opieki nad osobami w podeszłym wieku, w tym utworzenie w kraju ponad 300 centrów zdrowia 75+, czyli specjalistycznych placówek z kompleksowym podejściem do diagnozowania i leczenia najstarszych pacjentów. Ustawa zakłada także zwiększenie liczby szpitalnych oddziałów geriatrycznych.

Nowy pomysł na kompleksową pomoc zdrowotną dla seniorów

Mowa o ustawie z 17 sierpnia 2023 r. o szczególnej opiece geriatrycznej (Dz.U. poz. 1831; dalej: u.s.o.g.), która wejdzie w życie 1 stycznia 2024 r. Jej przepisy określają organizację i zasady funkcjonowania szczególnych form geriatrycznej opieki zdrowotnej nad osobami, które ukończyły 75. rok życia. Przyjęte w niej rozwiązania mają stanowić dopełnienie obecnych form i programów wsparcia dla seniorów, takich jak dodatek pielęgnacyjny czy leki 75+.

Wśród najważniejszych nowych rozwiązań wprowadzanych na mocy u.s.o.g. są:

• uruchomienie sieci centrów zdrowia 75+, czyli specjalistycznych placówek, z kompleksowym podejściem do diagnozowania i leczenia najstarszych pacjentów, w których osoby od 75. roku życia zostaną objęte specjalistyczną opieką,
• utworzenie nowych oddziałów geriatrycznych,
• wprowadzenie przesiewowej oceny geriatrycznej.

Powstanie centrów zdrowia 75+ wymaga budowy nowych placówek ochrony zdrowia lub przebudowy już istniejącej infrastruktury. Oznacza to nowe zadania – nie tylko dla resortu zdrowia i dla wojewodów, lecz także dla powiatów.

Ramka 1

Dlatego te ostatnie na realizację nowych rozwiązań mają aż pięć lat.

Model, do jakiego dążymy

Jak wskazano w art. 2 u.s.o.g., szczególna opieka geriatryczna sprawowana będzie w:

1) szpitalnych oddziałach geriatrycznych wskazanych w wojewódzkim planie działania szczególnej opieki geriatrycznej,

2) centrach zdrowia 75+,

3) podstawowej opiece zdrowotnej.

Dostęp do tej kompleksowej opieki będą mieć osoby ubezpieczone, czyli uprawnione do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych na zasadach określonych w ustawie z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2561; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1938). Inaczej mówiąc, osoby, które zechcą skorzystać z nowych rozwiązań, będą musiały spełniać łącznie dwa warunki: osiągnąć wymagany wiek i podlegać ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Idea nowego rodzaju placówek

Centra zdrowia 75 + to placówki udzielające szczególnej opieki geriatrycznej, w których osoby starsze będą mogły być objęte kompleksową opieką, odpowiednimi badaniami, konsultacjami z różnymi specjalistami. Oferować będą zarówno świadczenia z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, konsultacje bieżących problemów, opiekę dzienną, a także domową. W ich skład wchodzić mają trzy segmenty:

• poradnia konsultacyjna,
• zespół opieki dziennej,
• zespół opieki domowej.

Inaczej mówiąc: senior będzie miał możliwość skorzystania w nich jednocześnie z porady, opieki i rehabilitacji. Ofertę ma cechować dostępność dla każdego seniora. W całym kraju w ciągu pięciu lat ma powstać ponad 300 takich placówek.

Dla kogo

Świadczenia w centrach zdrowia 75+ będą kierowane do pacjentów, którzy ukończą 75 lat, doświadczają wielochorobowości i (lub) niepełnosprawności, a jednocześnie pojawia się ryzyko utraty zdolności do samodzielnego funkcjonowania.

Ocena stanu zdrowia będzie dokonywana na podstawie:

• wstępnej oceny geriatrycznej oraz
• całościowej oceny geriatrycznej.

Szczególna opieka geriatryczna będzie miała natomiast na celu (zgodnie z art. 3 ust. 2 u.s.o.g.):

1) zachowanie możliwie największej sprawności funkcjonalnej i samodzielności osób uprawnionych,

2) zapewnienie określonych w przepisach ustawy świadczeń opieki zdrowotnej,

3) planowanie i koordynowanie opieki zdrowotnej nad pacjentami centrum, w szczególności przez zapewnienie całościowej oceny geriatrycznej oraz opracowanie i realizację indywidualnego planu postępowania terapeutycznego,

4) zapewnienie koncyliacji lekowej pacjentom centrum – Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ustanowiła definicję koncyliacji lekowej jako usystematyzowany proces, w którym personel medyczny ściśle współpracuje z pacjentem w celu prawidłowego przekazania informacji dotyczących farmakoterapii na każdym etapie leczenia,

5) zapewnienie działań profilaktycznych i promocji zdrowia dostosowanych do potrzeb osób uprawnionych, w tym mających na celu zapobieganie niepełnosprawności i niesamodzielności tych osób,

6) zapewnienie edukacji zdrowotnej pacjentom centrum oraz ich opiekunom,

7) zapewnienie wsparcia psychologicznego pacjentom centrum.

Jak wskazano w uzasadnieniu do przedstawionego w Sejmie przez prezydenta RP projektu ustawy, „opieka geriatryczna ma różnić się od konwencjonalnego podejścia medycznego, które tradycyjnie skoncentrowane jest na leczeniu poszczególnych chorób. Naczelnym celem geriatrii jest poprawa stanu funkcjonalnego człowieka, głównie w zakresie czynności życia codziennego i jakości życia osób starszych”. Dlatego placówka centrum zdrowia 75+ ma „zapewniać możliwość kompleksowego podejścia do diagnozowania i leczenia pacjenta, a jeśli zajdzie taka konieczność, to również rehabilitacji w różnych zakresach. Głównym celem działania każdego centrum zdrowia 75+ będzie skoordynowana opieka medyczna dla pacjentów geriatrycznych w celu ustabilizowania ich stanu zdrowia oraz umożliwienia dalszego autonomicznego funkcjonowania w dotychczasowym środowisku”. Dzięki wdrożeniu okresowej i kompleksowej usługi medycznej możliwe będzie zahamowanie niesamodzielności i zwiększenie szans na odsunięcie w czasie konieczności objęcia opieką długoterminową.

Tyle w skrócie, szerzej o roli i zadaniach centrum zdrowia 75+ oraz o ścieżce pacjenta piszemy w dalszej części poradnika.

• Czy wszyscy pacjenci w wieku powyżej 75 lat będą automatycznie trafiać na leczenie do centrów zdrowia 75+?

Nie. Tak jak wspomniano, głównym celem działania centrum zdrowia 75+ będzie skoordynowana opieka medyczna dla pacjentów geriatrycznych w celu ustabilizowania ich stanu zdrowia oraz umożliwienia dalszego autonomicznego funkcjonowania w dotychczasowym środowisku. Do centrum trafiać będą pacjenci po dokonaniu wstępnej oceny przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej (o tym szczegółowo piszemy w dalszej części). Natomiast pacjenci niewymagający tak kompleksowych działań będą, jak dotychczas, korzystać z dostępnych świadczeń medycznych z wiodącą rolą lekarza rodzinnego, pacjenci niesamodzielni i ciężko chorzy zaś z leczenia szpitalnego czy form opieki długoterminowej. Ponadto wszyscy pacjenci po 60. roku życia będą korzystać ze wszystkich świadczeń systemu opieki zdrowotnej na dotychczasowych zasadach.

Opracowanie wojewódzkiego planu działania

Podstawą działania opieki geriatrycznej na terenie województwa będzie plan sporządzany przez wojewodę. Istotną rolę przy jego tworzeniu wyznaczono powiatom, które m.in. mają w ramach opinii zaproponować lokalizację centrów zdrowia 75+

Celem opracowania wojewódzkiego planu działania szczególnej opieki geriatrycznej ma być zapewnienie równomiernego dostępu do świadczeń szczególnej opieki geriatrycznej na obszarze każdego województwa. Takie plany powinny powstać w pierwszych miesiącach po wejściu w życie nowych przepisów; wojewodowie mają ogłosić rozpoczęcie prac nad nimi w styczniu. Jednak same centra zdrowia 75+ mogą powstawać na przełomie kolejnych lat i niekoniecznie nastąpi to od razu. Na realizację postanowień u.s.o.g. w zakresie centrów powiaty mają bowiem – jak już wcześniej wspomniano – aż pięć lat.

Administracyjną procedurę tworzenia planów szczególnej opieki geriatrycznej można podzielić na pięć etapów, które pisujemy krok po kroku. Podobna ścieżka dotyczy również aktualizacji wojewódzkiego planu, co będzie obowiązkiem wojewody.

krok 1. rozpoczęcie prac nad projektem wojewódzkiego planu działania

W art. 50 u.s.o.g. nałożono na wojewodę obowiązek rozpoczęcia prac nad opracowaniem pierwszego wojewódzkiego planu działania szczególnej opieki geriatrycznej w terminie 14 dni od dnia wejścia w życie ustawy, czyli w praktyce do 15 stycznia 2024 r. Zaznaczono, że w pierwszym wojewódzkim planie uwzględnione mają zostać wszystkie już istniejące oddziały geriatryczne, a także centra zdrowia 75+ zgłoszone przez powiaty.

Wojewódzki plan działania szczególnej opieki geriatrycznej sporządzi właściwy wojewoda, a zatwierdzi minister właściwy do spraw zdrowia, po zaopiniowaniu przez Krajową Radę do Spraw Opieki Geriatrycznej.

Co w treści

W wojewódzkim planie działania szczególnej opieki geriatrycznej muszą zostać określone:

• lokalizacja oddziałów geriatrycznych sprawujących szczególną opiekę geriatryczną na terenie województwa (ze wskazaniem podmiotu leczniczego prowadzącego szpital, w którym zlokalizowany jest lub będzie utworzony oddział geriatryczny),
• minimalna liczba łóżek w poszczególnych oddziałach geriatrycznych,
• lokalizacja i obszary działania poszczególnych centrów zdrowia 75+,
• przypisanie do oddziału geriatrycznego centrów z nim współpracujących (przy czym do jednego oddziału ma być przypisane nie więcej niż trzy centra).

Przy sporządzaniu wojewódzkiego planu (zgodnie z art. 12 u.s.o.g.) wojewoda będzie brał pod uwagę przede wszystkim:

1) liczbę osób, które ukończyły 60. rok życia, zamieszkujących na terenie województwa według stanu na 31 grudnia roku poprzedniego;

2) liczbę osób, które ukończyły 75. rok życia, zamieszkujących na terenie poszczególnych powiatów, według stanu na 31 grudnia roku poprzedniego;

3) potrzebę zapewnienia równomiernego rozmieszczenia na terenie województwa:

a) oddziałów geriatrycznych,

b) centrów zdrowia 75+;

4) potrzebę zapewnienia dostępności świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych w:

a) oddziałach geriatrycznych,

b) centrach zdrowia 75+.

O rozpoczęciu prac nad projektem wojewódzkiego planu wojewoda powiadomi w Biuletynie Informacji Publicznej urzędu wojewódzkiego (art. 13 ust. 1 u.s.o.g.).

krok 2. propozycja powiatu dotycząca utworzenia i lokalizacji placówek

Po udostępnieniu w BIP projektu planu wojewódzkiego powiat będzie miał obowiązek w ciągu 60 dni zgłosić pisemną propozycję do wojewody, dotyczącą utworzenia i lokalizacji centrum (lub centrów). Ustalając szczegóły dotyczące lokalizacji centrów, powiat będzie musiał wziąć pod uwagę podobne czynniki jak wojewoda przy konstrukcji wstępnego projektu, a więc m.in. liczbę osób, które ukończyły 75 lat, zamieszkujących na terenie danego powiatu, według stanu na 31 grudnia roku poprzedniego.

Zgłoszenie ze strony powiatu powinno zawierać:

• propozycję lokalizacji centrum zdrowia 75+;
• wskazanie podmiotu leczniczego, w którym ma ono być utworzone – w przypadku gdy centrum ma zostać utworzone w ramach struktury organizacyjnej już istniejącego podmiotu leczniczego, albo
• informację o ewentualnym planowanym utworzeniu nowego podmiotu leczniczego przez powiat w formie, o której mowa w art. 6 ust. 2 pkt 1 i 3 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 991; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1675; dalej: ustawa o działalności leczniczej) ‒ jednostka samorządu terytorialnego będzie mogła zatem utworzyć i prowadzić taki podmiot jako m.in. spółkę kapitałową lub samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej;
• propozycję obszaru działania centrum oraz
• liczbę osób, które ukończyły 75. rok życia, zamieszkujących na obszarze działania, ustaloną według stanu na 31 grudnia roku poprzedniego.

Jeżeli podmiot leczniczy już istnieje – do zgłoszenia powiat będzie musiał dołączyć jego pisemną deklarację o gotowości utworzenia w ramach swojej struktury centrum zdrowia 75+. Z kolei jeśli powiat zawarł z innym sąsiednim powiatem położonym na terenie tego samego województwa porozumienie o przekazaniu mu realizacji zadania utworzenia centrum – do zgłoszenia trzeba będzie dołączyć również porozumienie o przyjęciu do realizacji zadania utworzenia centrum.

Ważne! Powiaty będą miały tylko 60 dni na zgłoszenie wojewodzie zamiaru utworzenia centrum zdrowia 75+.

• Czy i jakie konsekwencje przewiduje ustawa, jeśli powiat nie zgłosi propozycji lub gdy zgłoszony podmiot nie złoży deklaracji o gotowości utworzenia w tym podmiocie centrum?

W takiej sytuacji – zgodnie z art. 11 ust. 3 u.s.o.g. – wojewoda sam lokalizuje centrum zdrowia 75+ w wybranym podmiocie leczniczym wykonującym działalność na obszarze planowanego działania takiego centrum. Zgodnie z art. 55 u.s.o.g. powiat będzie zobowiązany do utworzenia centrum wskazanego w wojewódzkim planie nie później niż w okresie pięciu lat od dnia wejścia w życie ustawy.

krok 3. udostępnienie projektu w bip województwa

Po przekazaniu propozycji przez powiaty wojewoda przygotuje projekt wojewódzkiego planu. Przepisy wyraźnie nakazują wojewodzie, by przy sporządzaniu projektu uwzględniał nadesłane zgłoszenia powiatów dotyczące utworzenia i lokalizacji centrum zdrowia 75+, chyba że nie jest to możliwe ze względu na konieczność zapewnienia równomiernego rozmieszczenia centrów na terenie województwa lub dostępności świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych przez centra zdrowia 75+.

Po opracowaniu projektu wojewoda udostępni go w Biuletynie Informacji Publicznej urzędu wojewódzkiego w celu przedstawienia opinii przez zainteresowane podmioty.

Z kolei na przekazanie opinii zainteresowane strony będą miały, zgodnie z art. 14 ust. 2 u.s.o.g., 30 dni (licząc od dnia udostępnienia projektu wojewódzkiego planu). Dopiero po rozpatrzeniu opinii wojewoda przygotuje – w porozumieniu z Narodowym Funduszem Zdrowia – ostateczny projekt wojewódzkiego planu, który następnie przekaże do zatwierdzenia ministrowi właściwemu do spraw zdrowia.

Ważne! Jeżeli centrum zdrowia 75+ zgłoszone przez powiat zostanie uwzględnione przez wojewodę w wojewódzkim planie, to samorząd lokalny ma obowiązek utworzyć centrum w terminie pięciu lat.

krok 4. ocena projektu przez ministra

W kolejnym kroku procedury projekt wojewódzkiego planu trafi pod lupę ministra właściwego do spraw zdrowia. Ten zaś w terminie 60 dni od dnia otrzymania projektu, po zaopiniowaniu go przez Krajową Radę do spraw Opieki Geriatrycznej, dokona jego oceny i zatwierdzi albo zgłosi uwagi, biorąc pod uwagę przede wszystkim dostępność świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych osobom, które ukończyły 75. rok życia.

krok 5. uwzględnienie ministerialnych uwag

Wojewoda po otrzymaniu uwag ministra będzie miał 14 dni na ich uwzględnienie, po czym ponownie przekaże projekt do ministerstwa. Po zatwierdzeniu projektu planu przez ministra wojewoda udostępni go w Biuletynie Informacji Publicznej danego urzędu wojewódzkiego.

Utworzenie sieci oddziałów geriatrycznych

Oprócz centrów szczególna opieka ma być również sprawowana w szpitalnych oddziałach geriatrycznych wskazanych w wojewódzkim planie działania

Zgodnie z art. 10 u.s.o.g. oddziały geriatryczne realizujące szczególną opiekę geriatryczną będą lokalizowane w podmiotach leczniczych zakwalifikowanych do poziomu: szpitali ogólnopolskich, szpitali III lub szpitali II stopnia w ramach systemu podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej, o którym mowa w dziale IVB ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Przy tym lokalizując je, trzeba brać pod uwagę potrzebę zapewnienia:

• równomiernego rozmieszczenia oddziałów geriatrycznych na terenie województwa,
• kompleksowości udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej.

Przypomnijmy w tym miejscu, że:

• szpitale ogólnopolskie – realizują wszystkie profile systemu zabezpieczenia w zakresie leczenia szpitalnego;
• szpitale II stopnia – realizują aktualnie następujące profile systemu zabezpieczenia zdrowotnego: chirurgia dziecięca, chirurgia plastyczna (w zakresie onkologicznym i pulmonologicznym), kardiologia, neurologia, okulistyka, ortopedia i traumatologia narządu ruchu, otorynolaryngologia, reumatologia i urologia,
• szpitale III stopnia – realizują następujące profile systemu zabezpieczenia zdrowotnego: chirurgia klatki piersiowej, chirurgia klatki piersiowej dla dzieci, chirurgia naczyniowa (jeden z poziomów referencyjnych), choroby płuc, choroby płuc dla dzieci, choroby zakaźne, choroby zakaźne dla dzieci, kardiochirurgia, kardiochirurgia dla dzieci, kardiologia dla dzieci, nefrologia, nefrologia dla dzieci, neurochirurgia, neurochirurgia dla dzieci, neurologia dla dzieci, okulistyka dla dzieci, ortopedia i traumatologia narządu ruchu dla dzieci, otorynolaryngologia dla dzieci, toksykologia kliniczna, toksykologia kliniczna dla dzieci, transplantologia kliniczna, transplantologia kliniczna dla dzieci i urologia dla dzieci.

A co jeśli na terenie powiatu nie ma szpitali II ani III stopnia? Zgodnie z art. 10 ust. 2 u.s.o.g. w przypadku braku możliwości zlokalizowania oddziałów geriatrycznych w wyżej wymienionych podmiotach leczniczych będzie można je utworzyć w podmiotach leczniczych zakwalifikowanych do poziomu szpitali I stopnia w ramach systemu podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej, a przy braku takiej możliwości, także w innych szpitalach.

Tutaj przypomnijmy, że co do zasady szpitale I stopnia realizują następujące profile systemu zabezpieczenia zdrowotnego: chirurgia ogólna, choroby wewnętrzne, położnictwo i ginekologia, neonatologia, pediatria (art. 95l ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych).

Zgodnie z art. 10 ust. 4 u.s.o.g. wojewoda określi lokalizację oddziału geriatrycznego po otrzymaniu pisemnej deklaracji podmiotu leczniczego prowadzącego szpital o gotowości włączenia oddziału geriatrycznego do wojewódzkiego planu.

Ramka 2

Cel: sześciokrotny wzrost liczby łóżek

Ustawa wprowadza także wymagania dotyczące liczby łóżek geriatrycznych przypadających na określoną liczbę mieszkańców. Zgodnie z art. 10 ust. 3 u.s.o.g. łączna liczba łóżek w oddziałach geriatrycznych na terenie województwa nie będzie mogła być mniejsza niż 50 na 100 tys. osób, które ukończyły 60. rok życia, zamieszkałych na terenie danego województwa, według stanu na 31 grudnia roku poprzedniego. Przy czym cel ten powinien być osiągnięty w okresie pięciu lat od dnia wejścia w życie u.s.o.g., czyli w 2029 r. (art. 53 u.s.o.g.).

Jest to niewątpliwie cel ambitny. Jak bowiem czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy, z danych konsultanta krajowego w dziedzinie geriatrii wynika, że na koniec 2022 r. liczba łóżek geriatrycznych na terenie całej Polski kształtowała się na poziomie ok. 1300. Natomiast w tym samym czasie populacja osób, które osiągnęły wiek co najmniej 60 lat, wynosiła 9 mln 730 tys. Według standardów wyznaczonych przez WHO na każde 100 tys. osób w danym kraju powinno przypadać 20 łóżek geriatrycznych. Zgodnie z tym wskaźnikiem w Polsce przy populacji ok. 38 mln mieszkańców należy zapewnić 7600 łóżek geriatrycznych, czyli sześć razy więcej niż obecnie.

Potrzebna reorganizacja

Przyjmując, że jeden oddział dysponuje 20 łóżkami geriatrycznymi, przy optymalnej ogólnej liczbie łóżek na poziomie 4865, należałoby zapewnić funkcjonowanie ok. 240 oddziałów geriatrycznych. Obecnie dostępna baza kadrowo-infrastrukturalna uniemożliwia szybkie osiągnięcie wyznaczonego celu. Istnieją jednak szanse na tworzenie oddziałów geriatrycznych i na istotny przyrost łóżek geriatrycznych m.in. w wyniku reorganizacji innych oddziałów szpitalnych. Jak podkreśla resort zdrowia, obecnie toczy się dyskusja nad optymalizacją wykorzystania łóżek w szpitalach powiatowych. Zgodnie z opracowaniem Ministerstwa Zdrowia zasób łóżek, które nie są obecnie optymalnie wykorzystywane, stanowi prawie 27 proc. ogółu łóżek w szpitalach powiatowych, czyli ponad 16 700 w skali kraju.

Trudnym zadaniem będzie zapewnienie kadry udzielającej świadczeń z zakresu geriatrii. W uzasadnieniu projektu ustawy wyrażono nadzieję, że „powstanie nowych oddziałów geriatrycznych oraz perspektywa rozwoju tej dziedziny powinny wpłynąć zachęcająco na absolwentów uczelni medycznych do podejmowania specjalizacji w dziedzinie geriatrii. Nowe oddziały będą zwiększać liczbę miejsc szkoleniowych oraz realne możliwości sprawowania opieki nad pacjentami, co umożliwi zdobywanie doświadczenia. Dzięki powstaniu form szczególnej opieki geriatrycznej, a w konsekwencji tworzeniu nowych oddziałów geriatrycznych i centrów zdrowia 75+, młodzi lekarze będą zachęceni perspektywą pracy w rozwijającej się specjalizacji lekarskiej”.

Utworzenie centrum zdrowia 75+ przez powiat

Zgodnie z art. 17 u.s.o.g. centrum powstanie w ramach struktury organizacyjnej podmiotu leczniczego wskazanego w wojewódzkim planie albo jako nowy podmiot leczniczy utworzony przez powiat

Utworzenie centrum nastąpi po udostępnieniu wojewódzkiego planu w Biuletynie Informacji Publicznej urzędu wojewódzkiego. Co istotne, zgodnie z wprowadzanymi od stycznia przepisami nazwa „centrum zdrowia 75+” będzie zastrzeżona wyłącznie dla oznaczenia podmiotu leczniczego będącego centrum i wskazanego w wojewódzkim planie. Objęcie nazwy ochroną prawną ma uniemożliwić tworzenie centrów przez przypadkowe podmioty.

Co więcej: aby ochrona nazwy była skuteczna, zdecydowano się wprowadzić sankcje za niezgodne z prawem posługiwanie się zastrzeżonym terminem. Zgodnie z art. 46 u.s.o.g. nieuprawnione użycie nazwy „centrum zdrowia 75+” będzie zagrożone grzywną, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat trzech. Tej samej karze podlegać będzie ten, kto dopuszczać się będzie tego czynu, działając w imieniu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.

Ważne! Nazwa „centrum zdrowia 75+” będzie zastrzeżona – prawo do posługiwania się nią będą miały jedynie podmioty lecznicze wskazane w wojewódzkim planie.

Zawieranie porozumień między powiatami

Powiat będzie miał możliwość zawarcia z powiatem sąsiednim, położonym na terenie tego samego województwa, porozumienia o przekazaniu mu do realizacji zadania utworzenia centrum zdrowia 75+. Porozumienie będzie określać sposób realizacji zadania, warunki wzajemnych rozliczeń oraz tryb kontroli realizacji.

Rozwiązanie to umożliwi objęcie świadczeniami centrów mieszkańców mniejszych powiatów, które nie zawsze będą w stanie samodzielnie stworzyć placówkę.

Organizacja szczególnej opieki geriatrycznej

Centrum będzie zakładem leczniczym w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 14 ustawy o działalności leczniczej, w którym podmiot leczniczy wykonuje działalność leczniczą w rodzaju ambulatoryjne świadczenia zdrowotne. Będą tam udzielane następujące typy świadczeń opieki zdrowotnej:

1) świadczenia z zakresu geriatrii, udzielane przez lekarza,

2) świadczenia z zakresu geriatrii, udzielane przez pielęgniarkę,

3) świadczenia z zakresu rehabilitacji, udzielane przez fizjoterapeutę,

4) świadczenia z zakresu opieki psychiatrycznej, udzielane przez psychologa,

5) porady dietetyka,

6) terapia zajęciowa,

7) edukacja zdrowotna.

Centrum zdrowia 75+ będzie ponadto zapewniać planowanie i koordynowanie opieki zdrowotnej nad pacjentami, w tym opracowywanie indywidualnych planów postępowania terapeutycznego (dalej: IPPT) i ich realizację. IPPT będą opracowywane przez zespół geriatryczny. Ponadto na zlecenie lekarza udzielającego świadczeń opieki zdrowotnej możliwe będzie zapewnienie pacjentowi transportu z miejsca zamieszkania do centrum zdrowia 75+ i z powrotem.

Świadczenia opieki zdrowotnej udzielane w centrum zdrowia 75+ będą kategorią świadczeń ambulatoryjnej opieki zdrowotnej w rozumieniu art. 10 ustawy o działalności leczniczej. Oferowane w centrum usługi będą świadczone w trybie ambulatoryjnym, dziennym i tylko przez określony czas. Po cyklu leczenia pacjent będzie kierowany pod dalszą opiekę na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej, a w sytuacji braku poprawy stanu zdrowia otrzyma zalecenie objęcia opieką długoterminową.

Biorąc pod uwagę potrzebę zapewnienia równomiernego dostępu do świadczeń zdrowotnych, świadczenia będą udzielane osobom uprawnionym mającym miejsce zamieszkania na obszarze działania centrum zdrowia 75+, co oznacza, że pacjent nie będzie mógł dokonywać wyboru placówki. Konstrukcja ta ma również na celu zachęcenie powiatów do tworzenia centrum zdrowia 75+ dla swoich mieszkańców i zapewnienie równomiernego dostępu do świadczeń.

Współpraca z oddziałami w szpitalach

Centra zdrowia 75+ w zakresie udzielania świadczeń opieki zdrowotnej osobom uprawnionym mają współpracować z podmiotami prowadzącymi oddział geriatryczny. Przy czym zakłada się, że jeden oddział geriatryczny szpitala będzie współpracował z maksymalnie trzema centrami, a przypisanie poszczególnych jednostek zostanie konkretnie określone w wojewódzkim planie. Sposób realizacji współpracy określi porozumienie zawarte pomiędzy podmiotem leczniczym prowadzącym szpital a centrum.

Struktura centrum

Zgodnie z art. 22 u.s.o.g. w strukturze centrum będą wyodrębnione następujące części:

1) poradnia konsultacyjna,

2) co najmniej jeden dzienny ośrodek opieki geriatrycznej,

3) geriatryczny zespół opieki domowej,

4) zespół koordynatorów opieki geriatrycznej,

5) zespół edukatorów zdrowotnych.

poradnia konsultacyjna

Poradnia konsultacyjna będzie udzielać porad specjalistycznych z zakresu geriatrii, rehabilitacji i opieki psychiatrycznej. Konsultacje będą realizowane przez specjalistów wchodzących w skład tzw. zespołu geriatrycznego: lekarza geriatrę, lekarza specjalistę z zakresu rehabilitacji lub fizjoterapeutę, psychologa i pielęgniarkę. Ich zadaniem będzie przeprowadzenie oceny geriatrycznej i zaplanowanie leczenia.

zespół opieki domowej

Geriatryczny zespół opieki domowej będzie udzielał dostępnych w centrum zdrowia 75+ świadczeń opieki zdrowotnej, ale w warunkach domowych. W skład geriatrycznego zespołu opieki domowej wejdą: lekarz, pielęgniarka, fizjoterapeuta, psycholog oraz koordynator opieki geriatrycznej. Oferta będzie kierowana do pacjentów, których stan zdrowia uniemożliwia uzyskanie tych świadczeń w trybie ambulatoryjnym. W warunkach domowych zapewnione będzie ponadto opracowywanie oraz realizacja IPPT.

koordynatorzy

Zespół geriatryczny będzie wspierany działaniami koordynatora opieki geriatrycznej. Koordynator powinien uczestniczyć w konsylium podsumowującym diagnozę pacjenta, a następnie będzie wspierał go, planując proces leczenia i jego realizację.

▶ Wymogi. Koordynatorem opieki geriatrycznej może być osoba, która ma wykształcenie wyższe w dziedzinie nauk medycznych lub nauk o zdrowiu i ukończyła studia podyplomowe z zakresu: gerontologii, geriatrii, opieki nad osobami starszymi lub opieki geriatrycznej.

▶ Zadania. W zakresie zadań realizowanych przez koordynatora opieki geriatrycznej znajdują się:

1) udzielanie pacjentom centrum oraz ich opiekunom, informacji o organizacji procesu postępowania terapeutycznego,

2) uczestniczenie w opracowywaniu indywidualnych planów postępowania terapeutycznego,

3) koordynowanie wykonania indywidualnych planów postępowania terapeutycznego,

4) zapewnienie współpracy pomiędzy podmiotami i osobami uczestniczącymi w procesie postępowania terapeutycznego,

5) udzielanie pacjentom centrum wsparcia na wszystkich etapach procesu postępowania terapeutycznego,

6) współpraca z podmiotami wykonującymi działalność leczniczą, jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej oraz centrami usług społecznych w zakresie dotyczącym potrzeb pacjentów centrum.

Koordynator będzie współpracował przy tworzeniu IPPT, który powstanie na podstawie zaleceń zespołu geriatrycznego. Jego rolą będzie ponadto udzielenie wsparcia podczas realizacji planu we współpracy z pacjentem i jego opiekunami, m.in. poprzez kontakt z innymi podmiotami leczniczymi, pomoc przy umawianiu wizyt. Koordynator będzie ogniwem komunikacyjnym pomiędzy instytucjami, np. gdy wystąpi konieczność przekazania informacji do systemu pomocy społecznej o szczególnych potrzebach opiekuńczych i socjalnych pacjentów. Aby zapewnić wysoką jakość świadczeń udzielanych przez koordynatora, nie będzie on mógł mieć zlecanych innych obowiązków, niż zostały mu przypisane w u.s.o.g. Dzięki temu powierzone zadania nie będą przekazywane innym pracownikom centrum i możliwe będzie rzeczywiste prowadzenie koordynacji działań wokół pacjenta i realizacja IPPT. Jest to nowa funkcja i jeden z kluczowych elementów koordynacji procesu leczenia pacjenta geriatrycznego w centrum zdrowia 75+.

edukator zdrowotny

Uzupełnieniem działań zespołu geriatrycznego i koordynatora będzie aktywność edukatora zdrowotnego, opisana w art. 29 u.s.o.g.

▶ Zadania. Rolą edukatora zdrowotnego będzie:

• rozpoznawanie potrzeb edukacyjnych i planowanie edukacji zdrowotnej z uwzględnieniem stanu zdrowia i warunków środowiskowych, w których funkcjonuje pacjent, celem uzyskania przez niego kompetencji do podejmowania samoopieki,
• podnoszenie poziomu wiedzy i umiejętności związanych z korzystaniem z systemu ochrony zdrowia i rozumieniem zasad jego funkcjonowania oraz zwiększanie poziomu świadomości dotyczącej czynników społecznych i środowiskowych wpływających na zdrowie,
• ocena samodzielności pacjenta w zakresie kontroli stanu zdrowia, choroby oraz zapobiegania jej skutkom, radzenia sobie w sytuacjach trudnych, a także zwiększenia aktywności fizycznej i uczestnictwa w życiu społecznym.

▶ Wymogi. Edukatorem zdrowotnym będzie osoba z wykształceniem wyższym w zakresie nauk medycznych lub nauk o zdrowiu, która ukończyła szkolenie z zakresu promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej. Szkolenie pozwoli pogłębić i zaktualizować wiedzę w zakresie promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej uwzględniającej potrzeby osób, które wymagają opieki geriatrycznej. Zgodnie z art. 54 u.s.o.g. w okresie trzech lat od dnia wejścia w życie ustawy funkcję edukatora zdrowotnego będzie mogła pełnić osoba, która nie spełnia wymogu ukończenia szkolenia.

Program szkolenia zostanie opracowany przez Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, przy udziale ekspertów posiadających doświadczenie zawodowe i dorobek naukowy w zakresie geriatrii. Program szkolenia po zatwierdzeniu przez ministra właściwego do spraw zdrowia zostanie udostępniony na stronie internetowej Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego przez dyrektora tej placówki. Będzie on uwzględniał:

1) założenia organizacyjno-programowe określające rodzaj i cel szkolenia, czas jego trwania, sposób organizacji oraz sposób sprawdzania jego efektów,

2) plan nauczania,

3) wykaz umiejętności wynikowych,

4) treści nauczania,

5) wskazówki metodyczne,

6) standardy dotyczące kadry i bazy dydaktycznej.

punkt informacyjno-recepcyjny

Ponadto w centrum zdrowia 75+ będzie działać punkt informacyjno-recepcyjny, do którego zadań będzie należało (art. 30 u.s.o.g.):

1) informowanie o świadczeniach opieki zdrowotnej udzielanych w centrum oraz zasadach ich udzielania;

2) informowanie o zasadach korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz zasadach korzystania ze świadczeń pomocy społecznej i usług społecznych realizowanych przez ośrodki pomocy społecznej i centra usług społecznych działające na obszarze działania centrum;

3) w przypadku osób uprawnionych, które zgłosiły się do centrum bez skierowania lekarza podstawowej opieki zdrowotnej oraz:

a) dokonały wyboru świadczeniodawcy, o którym mowa w art. 9 ust. 1 ustawy z 27 października 2017 r. o podstawowej opiece zdrowotnej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2527) – umówienie, za zgodą osoby uprawnionej, terminu wizyty u tego świadczeniodawcy w celu przeprowadzenia wstępnej oceny geriatrycznej,

b) nie dokonały wyboru świadczeniodawcy – poinformowanie o możliwości wyboru takiego świadczeniodawcy i przeprowadzenia przez niego wstępnej oceny geriatrycznej.

Świadczenia, które będą realizowane przez zespół geriatryczny we współpracy z koordynatorem opieki geriatrycznej, edukatorem zdrowotnym oraz punktem informacyjno-recepcyjnym, zapewnią przeprowadzenie diagnozy geriatrycznej, identyfikację problemów geriatrycznych, stworzenie planu leczenia (IPPT) i co najważniejsze, będą pomagać pacjentowi w realizacji kolejnych kroków tego planu.

Współpraca z innymi placówkami

Przepisy gwarantują centrom zdrowia 75+, że będą miały uprawnienia do pozyskiwania od podmiotów wykonujących działalność leczniczą informacji o stanie zdrowia oraz leczeniu pacjenta objętego opieką – w ramach współpracy z tymi podmiotami. Podmioty te będą musiały niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku kierownika centrum, udostępnić informacje o stanie zdrowia i leczeniu pacjenta. Wgląd do dokumentacji zawierającej historię leczenia jest niezbędny, aby określić, które z problemów zdrowotnych są dominujące i ustalić ścieżkę leczenia.

Współdziałanie z pomocą społeczną

Osoby zatrudnione w podmiotach leczniczych, jednostkach pomocy społecznej oraz centrach usług społecznych będą miały obowiązek informować zainteresowanych o możliwości korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych w centrum zdrowia 75+. Po stronie centrum osobą kontaktową będzie koordynator opieki geriatrycznej.

Zgodnie z art. 32 u.s.o.g. centrum w ramach współpracy z ośrodkiem pomocy społecznej lub centrum usług społecznych będzie mogło, po uzyskaniu pisemnej zgody pacjenta, pozyskiwać od ośrodka pomocy społecznej lub centrum usług społecznych informacje, ale tylko te mające znaczenie dla udzielanych tej osobie świadczeń zdrowotnych. Informacje będą przekazywane niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku kierownika centrum zdrowia 75+.

Wyzwanie dla powiatów

Uruchomienie i odpowiednie rozmieszczenie placówek centrum zdrowia 75+ niewątpliwie będzie dużym wyzwaniem dla powiatów i wojewodów. Zgodnie z art. 11 u.s.o.g. wojewoda wyznaczy obszar działania centrum obejmujący teren powiatu, jego części, kilku powiatów albo ich części, zamieszkały łącznie przez nie mniej niż 6 tys. i nie więcej niż 12 tys. osób, które ukończyły 75. rok życia, według stanu na 31 grudnia roku poprzedniego. Uwzględniając liczbę mieszkańców w wieku 75 lat lub więcej na koniec 2021 r., w Polsce były 244 powiaty, które zamieszkiwało mniej niż 6 tys. osób w tym wieku, 102 powiaty z populacją seniorów liczącą od 6 tys. do 12 tys. oraz 34 powiaty z ich liczbą przekraczającą 12 tys. Ze względu na przeważającą liczbę powiatów zamieszkiwanych przez populację 75+ nieprzekraczającą 6 tys. osób można przypuszczać, że powiaty będą decydowały się na zawieranie porozumień i wspólne tworzenie i prowadzenie centrum zdrowia 75+. Z kolei największe miasta będą tworzyć kilka placówek na swoim terenie. W Poznaniu, Wrocławiu, Łodzi i Krakowie mieszka np. między 40 a 70 tys. osób w wieku 75 lat lub starszych, w mieście stołecznym Warszawa zaś 155 tys. (dane na 31 grudnia 2021 r. według Rocznika demograficznego GUS).

Przykład 1

Przykład 2

Rozwiązanie dla potrzebujących większej pomocy

Pacjenci geriatryczni wymagający bardziej aktywnych form usprawniania będą kierowani do dziennych ośrodków opieki geriatrycznej (DOOG)

DOOG zapewni czasową, dzienną opiekę dla pacjentów, u których stwierdzono potrzebę objęcia taką opieką, oraz wsparcie i doradztwo dla opiekunów pacjentów w zakresie organizacji opieki i leczenia tych osób. Formy wsparcia zostaną określone w IPPT.

Opieka DOOG będzie realizowana w ramach jednego lub kilku turnusów, a łączny okres korzystania w ciągu roku nie będzie mógł przekroczyć 12 tygodni. Oferta DOOG będzie służyć rehabilitacji poszpitalnej pacjenta, przystosowaniu do funkcjonowania z niepełnosprawnością lub wielochorobowością oraz przygotowaniu pacjenta do samodzielnego życia w jego środowisku domowym. W trakcie turnusu w DOOG pacjent i jego rodzina, jeśli będzie taka potrzeba, zostaną objęci wsparciem edukacyjnym w zakresie organizacji opieki, leczenia i funkcjonowania pacjenta w domu. W DOOG pacjenci będą mieli zapewnione wyżywienie oraz transport. Obie te usługi są niezwykle istotne dla pacjentów w podeszłym wieku. Transport będzie miał szczególne znaczenie w sytuacji osób samotnych i zamieszkujących obszary słabo skomunikowane. Dojazd stanowi barierę przekładającą się na wykluczenie i rezygnację z wielu usług, w tym zdrowotnych. Zapewnienie transportu będzie dla wielu seniorów warunkiem niezbędnym, aby skorzystali z usług ośrodka i mieli szansę na powrót do samodzielności. Zapewnienie posiłków w wielu przypadkach będzie miało znaczenie terapeutyczne, gdyż u osób w podeszłym wieku często rozpoznaje się niedożywienie.

Zadania

Artykuł 24 ust. 4 u.s.o.g. zawiera upoważnienie ustawowe zobowiązujące ministra właściwego do spraw zdrowia do określenia w drodze rozporządzenia sposobu funkcjonowania i minimalnego zakresu świadczeń realizowanych przez DOOG. W uzasadnieniu dołączonym do projektu ustawy zawarto wytyczne, którymi winien kierować się przy wydaniu rozporządzenia minister właściwy do spraw zdrowia. Przede wszystkim wskazano w nich potrzebę zapewnienia pacjentom centrum zdrowia 75+ właściwego wsparcia oraz realizację następujących celów:

1) zachowanie możliwie największej sprawności funkcjonalnej i samodzielności osób uprawnionych;

2) zapewnienie określonych w ustawie świadczeń opieki zdrowotnej;

3) planowanie i koordynowanie opieki zdrowotnej nad pacjentami centrum, w szczególności przez zapewnienie całościowej oceny geriatrycznej oraz opracowanie i realizację indywidualnego planu postępowania terapeutycznego;

4) zapewnienie koncyliacji lekowej pacjentom centrum;

5) zapewnienie działań profilaktycznych i promocji zdrowia dostosowanych do potrzeb osób uprawnionych, w tym mających na celu zapobieganie niepełnosprawności i niesamodzielności tych osób;

6) zapewnienie edukacji zdrowotnej pacjentom centrum oraz ich opiekunom;

7) zapewnienie wsparcia psychologicznego pacjentom centrum.

Zakres świadczeń

Ponadto minimalny zakres świadczeń realizowanych przez DOOG powinien obejmować:

1) dzienną opiekę pacjentów, u których zgodnie z indywidualnym planem postępowania terapeutycznego stwierdzono potrzebę objęcia taką opieką, w szczególności poprzez udzielanie świadczeń z zakresu geriatrii udzielanych przez lekarza i pielęgniarkę, świadczeń z zakresu rehabilitacji udzielanych przez fizjoterapeutę, opiekę psychologiczną, porady dietetyka, terapię zajęciową, edukację zdrowotną;

2) wsparcie i doradztwo dla opiekunów pacjentów, w zakresie organizacji opieki i leczenia tych osób;

3) wyżywienie w dniu korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz transport, z miejsca zamieszkania pacjenta do dziennego ośrodka opieki geriatrycznej i z powrotem;

4) wsparcie koordynatora opieki geriatrycznej, który:

a) udziela pacjentom, korzystającym ze świadczeń opieki zdrowotnej w centrum zdrowia 75+, oraz ich opiekunom, informacji o organizacji procesu postępowania terapeutycznego,

b) zapewnia uczestniczenie w opracowywaniu indywidualnych planów postępowania terapeutycznego,

c) koordynuje wykonanie indywidualnych planów postępowania terapeutycznego,

d) zapewnia współpracę pomiędzy podmiotami i osobami uczestniczącymi w procesie postępowania terapeutycznego,

e) udziela osobom korzystającym ze świadczeń opieki zdrowotnej w centrum zdrowia 75+ wsparcia na wszystkich etapach procesu postępowania terapeutycznego,

f) współpracuje z podmiotami wykonującymi działalność leczniczą, jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej oraz centrami usług społecznych w zakresie dotyczącym potrzeb osoby uprawnionej, korzystającej ze świadczeń opieki zdrowotnej w centrum zdrowia 75+;

5) wsparcie edukatora zdrowotnego, który będzie prowadził edukację zdrowotną dostosowaną do potrzeb pacjentów, oraz ich opiekunów, obejmującą:

a) rozpoznawanie potrzeb edukacyjnych i planowanie edukacji zdrowotnej z uwzględnieniem stanu zdrowia i warunków środowiskowych, w których funkcjonuje pacjent, celem uzyskania przez nią kompetencji do podejmowania samoopieki,

b) podnoszenie poziomu wiedzy i umiejętności związanych z korzystaniem z systemu ochrony zdrowia i rozumieniem zasad jego funkcjonowania oraz zwiększanie poziomu świadomości odnośnie czynników społecznych i środowiskowych wpływających na zdrowie,

c) ewaluację w zakresie uzyskania przez pacjenta samodzielności w zakresie kontroli stanu zdrowia, choroby oraz zapobiegania jej skutkom, radzenia sobie w sytuacjach trudnych, a także zwiększenia aktywności fizycznej i uczestnictwa w życiu społecznym.

Ośrodek powinien funkcjonować przez pięć dni w tygodniu. Przy czym przez co najmniej pięć godzin dziennie powinny być prowadzone zajęcia z pacjentami, a pozostały czas funkcjonowania ośrodka można przeznaczyć na czynności porządkowe, przygotowanie do zajęć i inne zadania związane z przygotowaniami do prowadzenia zajęć.

Usługi

Przykładowe usługi, jakie powinny być dostępne dla pacjenta w ramach opieki prowadzonej w ośrodku, są następujące:

• opieka pielęgniarska, w tym edukacja pacjenta dotycząca samoopieki i samopielęgnacji,
• interwencje rehabilitacyjne (usprawnianie ruchowe),
• poradnictwo dietetyczne,
• stymulacja procesów poznawczych i wsparcie psychologiczne,
• interwencje usprawniające i przygotowujące do samodzielnego funkcjonowania w domu, realizowane przez pielęgniarkę i fizjoterapeutę, którzy uczą np. jak zażywać leki, jak wykąpać się lub przygotować posiłek mimo ograniczeń sprawności,
• edukacja, w tym z uwzględnieniem nowych technologii i innowacji w zakresie komunikacji czy medycyny (ta usługa może być realizowana przez edukatora zdrowotnego),
• doradztwo w doborze odpowiednich wyrobów medycznych,
• przekąski oraz obiad i nawodnienie.

Placówką, która obecnie realizuje zadania zbliżone do tych przewidzianych dla DOOG, jest dzienny dom opieki medycznej. Specyfiką DOOG, odróżniającą tę placówkę od dziennego domu opieki medycznej, jest dopasowanie do potrzeb pacjenta geriatrycznego i zapewnienie rehabilitacji przywracającej utracone funkcje z zakresu samoobsługi. Nowe świadczenie poprawi jakość życia seniorów, przyczyni się do zahamowania postępu niepełnosprawności i zwiększy dostępność do świadczeń z zakresu leczenia, opieki i pielęgnacji oraz fizjoterapii.

Nadzór wojewodów

Zadaniem przedstawiciela administracji rządowej będzie monitorowanie działalności centrów zdrowia 75 +. Chodzi w praktyce o obserwowanie i ocenę jakości ich pracy

Do monitorowania działalności centrów zdrowia 75+ w zakresie organizacji i dostępności udzielanych w nich świadczeń opieki zdrowotnej wojewoda będzie stosował odpowiednio przepisy art. 118 ust. 2 pkt 1–5 i ust. 4 oraz art. 122 ust. 1–3 ustawy o działalności leczniczej. A to oznacza w praktyce, że będzie uprawniony m.in. do:

1) wizytacji pomieszczeń,

2) obserwowania czynności związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w sposób nienaruszający praw pacjenta,

3) oceny uzyskanej dokumentacji medycznej,

4) oceny informacji i dokumentacji innej niż dokumentacja medyczna,

5) oceny realizacji zadań określonych w regulaminie organizacyjnym w zakresie dostępności i jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych.

Monitorowanie działalności centrum zdrowia 75+ będzie się odbywało na podstawie upoważnienia udzielonego przez wojewodę. W jego ramach osoby prowadzące monitoring będą miały m.in. prawo do:

1) wstępu do pomieszczeń podmiotu leczniczego,

2) wglądu do dokumentów i innych materiałów związanych z działalnością podmiotu leczniczego, z uwzględnieniem przepisów o ochronie informacji ustawowo chronionych,

3) sprawdzania przebiegu określonych czynności,

4) żądania od kierownika i pracowników podmiotu leczniczego ustnych i pisemnych wyjaśnień.

Przeprowadzenie czynności wykonywanych w ramach monitorowania działalności centrów zdrowia 75+ wojewoda będzie mógł zlecić konsultantowi wojewódzkiemu w dziedzinie geriatrii. Na podstawie danych pozyskanych z monitoringu wojewoda opracuje raport za rok poprzedni dotyczący oceny organizacji i dostępności świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych w centrach działających na terenie województwa i przekaże go, w terminie do 30 czerwca, ministrowi właściwemu do spraw zdrowia oraz Krajowej Radzie do Spraw Opieki Geriatrycznej. Pozyskane dane z monitoringu będą mogły posłużyć m.in. do opracowywania ewentualnych zmian usprawniających działania centrów oraz poprawiających jakość świadczonych usług.

Uwaga! Przewidziany w ustawie monitoring nie będzie tożsamy z kontrolą. Zadania kontrolne nad świadczonymi w centrum usługami zdrowotnymi będą prowadzone przez NFZ i Ministerstwo Zdrowia na podstawie odrębnych przepisów.

Funkcjonowanie systemu w praktyce

Wstępna ocena geriatryczna, następnie skierowanie do odpowiedniej placówki, gdzie nastąpi ocena całościowa i opracowany indywidualny plan postępowania terapeutycznego – taka ma być w skrócie droga pacjenta

Zgodnie z art. 36 u.s.o.g.:

• lekarz podstawowej opieki zdrowotnej,
• lekarz udzielający świadczeń ambulatoryjnej specjalistycznej opieki zdrowotnej w zakresie geriatrii,
• lekarz wykonujący zawód w oddziale geriatrycznym albo
• lekarz wykonujący zawód w innym oddziale szpitala, w którym nie ma oddziału geriatrycznego – będący lekarzami ubezpieczenia zdrowotnego, czyli takimi, którzy mają podpisaną umowę z NFZ, skierują osobę uprawnioną do centrum zdrowia 75+ właściwego ze względu na miejsce jej zamieszkania.

Wstępna ocena

Skierowanie pacjenta do specjalistycznej placówki szczególnej opieki geriatrycznej, czyli centrum zdrowia 75+, nastąpi jednak dopiero po przeprowadzeniu wstępnej oceny geriatrycznej, jeśli jej wynik wyniesie co najmniej 6 punktów w skali VES-13. Przypomnijmy na marginesie, czym jest skala VES-13. Jej nazwa pochodzi z angielskiego – Vulnerable Elders Survey 13 – jest to badanie kwestionariuszowe, obejmujące samoocenę stanu zdrowia i wykonywania codziennych czynności, pomagające zidentyfikować osoby o zwiększonym ryzyku znacznego pogorszenia stanu zdrowia i sprawności funkcjonalnej.

Na wstępną ocenę geriatryczną będzie się składać zatem badanie przesiewowe przeprowadzone na podstawie wywiadu bezpośredniego, uwzględniające skalę VES-13, badanie fizykalne i badania laboratoryjne, mające na celu stwierdzenie potrzeby objęcia danej osoby szczególną opieką geriatryczną (art. 4 pkt 10 u.s.o.g.).

Dokona tego lekarz podstawowej opieki zdrowotnej lub po prostu pielęgniarka podstawowej opieki zdrowotnej (tylko po uzyskaniu zgody osoby uprawnionej), w terminie sześciu miesięcy od ukończenia przez tę osobę 75. roku życia, a następnie w zależności od stanu jej zdrowia, nie rzadziej jednak niż raz na rok. Oznacza to, że od 2024 r. osoby, które ukończyły 75 lat, powinny regularnie podlegać badaniom lekarskim. A na pierwszy wywiad osoby 75+ poczekają maksymalnie do końca 2024 r.

Wywiad będzie mógł być zrealizowany bezpośrednio lub telefonicznie. Preferowany jest wywiad bezpośredni, jednak w sytuacji utrudnionego kontaktu z pacjentem, np. z racji odległości, odbycie wywiadu telefonicznego stworzy szansę na objęcie pacjenta badaniem i szybkie wychwycenie potencjalnych problemów zdrowotnych. Badanie zostanie przeprowadzone tylko po uzyskaniu zgody osoby uprawnionej – pacjent będzie mógł odmówić poddania się tej procedurze.

Ustawa wprowadza obowiązek zaproponowania pacjentowi przeprowadzenia diagnozy przez lekarza lub pielęgniarkę podstawowej opieki zdrowotnej w ciągu sześciu miesięcy od dnia ukończenia przez niego 75 lat. Będzie to możliwe dzięki dostępowi do listy pacjentów, którzy złożyli deklarację wyboru przychodni.

Ocena całościowa

Natomiast już w samym centrum zdrowia 75+ będzie przeprowadzona całościowa ocena geriatryczna seniora. Nie trzeba będzie jej robić tylko wtedy, gdy osoba uprawniona wcześniej uzyska wyniki całościowej oceny przeprowadzonej w okresie 30 dni przed dniem wystawienia skierowania do centrum. Całościowa ocena geriatryczna z kolei to w zamiarze ustawodawcy wielowymiarowy, interdyscyplinarny proces diagnostyczny prowadzony w celu identyfikacji problemów zdrowotnych i opiekuńczych, optymalizacji leczenia, planowania opieki zdrowotnej oraz poprawy sprawności funkcjonalnej i jakości życia (art. 4 pkt 1 u.s.p.g.). Pacjentami centrum będą mogli zostać chorzy, który według skali Barthel osiągną wynik pomiędzy 40 a 60 punktów (możliwe odstępstwa będą uzależnione od decyzji lekarza).

Pierwsza wizyta w centrum zdrowia 75+ powinna rozpocząć się od przeprowadzenia całościowej oceny geriatrycznej (art. 37 ust. 1 u.s.o.g.) – z wyjątkiem sytuacji, gdy osoba uprawniona posiada wyniki całościowej oceny geriatrycznej przeprowadzonej w okresie 30 dni przed dniem wystawienia skierowania do Centrum (wtedy badanie nie będzie ponawiane). Organizuje ją koordynator. Powinna zostać zaaranżowana jako szereg konsultacji, które odbywają się jednego dnia i obejmują:

• wywiad koordynatora (ankieta na temat najważniejszych zagadnień związanych z funkcjonowaniem pacjenta; ankieta powinna zostać opracowana w centrum przez zespół koordynatorów),
• ocena stanu zdrowia przez fizjoterapeutę (jej efektem powinna być diagnoza i zalecenia),
• konsultację u geriatry z wszystkimi dotychczasowymi wynikami badań i kwestionariuszami; geriatra może zlecić ewentualnie dalsze niezbędne badania,
• badania laboratoryjne, które będą realizowane w możliwie szybkim czasie od momentu ich zlecenia – koordynator udzieli pacjentowi pomocy w organizacji tego procesu; w zależności od decyzji geriatry o zakresie badań, będą one realizowane na oddziale geriatrycznym w ramach procedury jednodniowego pobytu, w gabinecie zabiegowym w centrum lub w domu pacjenta (przez geriatryczny zespół opieki domowej).

Indywidualny plan postępowania terapeutycznego

Po przeprowadzeniu całościowej oceny geriatrycznej (lub gdy była ona przeprowadzona przed skierowaniem do centrum na podstawie tych wyników) w centrum zostanie opracowany IPPT. Plan ten zostanie opracowany przez zespół geriatryczny, w którego skład wchodzi lekarz, pielęgniarka, fizjoterapeuta, psycholog i koordynator opieki geriatrycznej. Będzie on podlegać okresowej ewaluacji przez zespół, nie rzadziej jednak niż raz na trzy miesiące. IPPPT każdego pacjenta będzie obejmował:

• informację o podstawowych problemach zdrowotnych i społecznych pacjenta,
• określenie celu postępowania terapeutycznego,
• określenie planowanych metod osiągnięcia celu postępowania terapeutycznego, w szczególności wskazanie świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych pacjentowi w centrum,
• określenie potrzeb opiekuńczych i pielęgnacyjnych pacjenta, w tym potrzeby zbadania przez właściwy ośrodek pomocy społecznej lub centrum usług społecznych możliwości objęcia osoby świadczeniami z zakresu pomocy społecznej lub usługami społecznymi,
• okres i harmonogram realizacji indywidualnego planu.

Przykładowe zalecenia, które można uwzględnić w IPPT :

• pobyt w dziennym ośrodku opieki geriatrycznej DOOG,
• konsultacje specjalistyczne realizowane w ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (np. u okulisty, psychiatry, kardiologa itp.),
• rehabilitację, która może być realizowana w ramach DOOG lub w innym miejscu,
• zakres wsparcia realizowany przez edukatora zdrowotnego (dla pacjenta i jego rodziny),
• konieczność zapewnienia transportu na realizację świadczeń medycznych i rehabilitacyjnych.

Koordynację wykonania indywidualnego planu zapewni koordynator opieki geriatrycznej we współpracy z pacjentem i jego opiekunami. Zadania koordynatora (zgodnie z art. 39 ust. 2 u.s.o.g.) będą następujące:

• monitorowanie wykonanie indywidualnego planu,
• udzielanie pacjentowi oraz jego opiekunowi, informacji o sposobie realizacji indywidualnego planu,
• zapewnienie współpracy między osobami i podmiotami udzielającymi świadczeń opieki zdrowotnej wynikających z indywidualnego planu,
• zapewnienie przepływu informacji na wszystkich etapach realizacji indywidualnego planu,
• współpraca z opiekunem pacjenta oraz podmiotami leczniczymi i innymi jednostkami,

Koordynator zawsze powinien działać w porozumieniu z pacjentem lub jego opiekunem. Może pomóc w ustaleniu harmonogramu wizyt u poszczególnych konsultantów i harmonogramu rehabilitacji. Pacjent centrum nie będzie miał specjalnych przywilejów w kolejce, natomiast dzięki wsparciu koordynatora możliwe będzie sprawniejsze ustalanie terminów wizyt, niż gdyby pacjent umawiał się samodzielnie. Koordynator może również monitorować zwalniające się miejsca w kolejce, gdy np. inni pacjenci rezygnują z wizyty.

Specjaliści, do których trafi pacjent centrum, będą świadczyć usługi zdrowotne zgodnie z zapotrzebowaniem, a następnie przekażą informację zwrotną do centrum. Każdorazowo geriatra powinien przeanalizować przepisane terapie i leki. Ponadto wszelkie dotyczące pacjenta centrum informacje o wynikach konsultacji specjalistycznych, pobytach w szpitalu i innych udzielonych świadczeniach medycznych powinny być przekazywane do centrum.

Jeśli zaistnieje taka potrzeba, w szczególności przy zidentyfikowanej konieczności wdrożenia usług opiekuńczych, specjalistycznych usług opiekuńczych lub umieszczenia w domu pomocy społecznej, koordynator powinien nawiązać kontakt z instytucjami pomocy społecznej, aby przekazać informacje o potrzebie dodatkowego wsparcia. Centrum zdrowia 75+ zawiadomi właściwy ośrodek pomocy społecznej albo centrum usług społecznych o konieczności rozpoznania potrzeb tej osoby po uzyskaniu jej zgody.

Po zakończeniu realizacji IPPT koordynator opieki geriatrycznej będzie zobowiązany do przeprowadzenia z pacjentem, jego opiekunem oraz osobami zaangażowanymi w realizację planu rozmowy podsumowującej.

Po zakończeniu realizacji indywidualnego planu, centrum wyda pacjentowi kartę informacyjną zawierającą zalecenia dalszego postępowania, w tym objęcia tej osoby innymi formami opieki zdrowotnej. Pacjent w dobrym stanie zdrowia będzie pozostawał pod opieką zapewnianą przez jego przychodnię. Wśród oferowanych tam usług znajdują się np. przedłużanie leków, kierowanie na badania czy realizacja wizyt pielęgniarskich. Otrzyma ponadto informację, kiedy powinien poddać się kolejnej wstępnej ocenie geriatrycznej.

Krajowa Rada do spraw Opieki Geriatrycznej

Ustawa zakłada, że powołanie rady powinno nastąpić najpóźniej od 1 marca 2024 r. Zajmie się ona przede wszystkim opiniowaniem kierunku rozwoju opieki nad seniorami i wytyczaniem ścieżek jej rozwoju

W art. 42–44 u.s.o.g. określono także ramy funkcjonowania Krajowej Rady do Spraw Opieki Geriatrycznej, która będzie organem opiniodawczo-doradczym ministra właściwego do spraw zdrowia.

Zadania

Do najważniejszych zadań rady będzie należało:

1) doradztwo w zakresie opieki geriatrycznej, w szczególności w zakresie określania przez ministra właściwego do spraw zdrowia kierunków rozwoju opieki geriatrycznej,

2) przedstawianie propozycji zmian w zakresie opieki geriatrycznej,

3) opiniowanie przekazywanych przez wojewodów projektów wojewódzkich planów,

4) opiniowanie przekazywanych przez wojewodów raportów dotyczących oceny organizacji i dostępności świadczeń opieki zdrowotnej,

5) opiniowanie finansowania świadczeń zdrowotnych udzielanych w centrach i w szpitalnych oddziałach geriatrycznych.

Skład

Rada będzie składała się z 17 przedstawicieli urzędów centralnych, specjalistów z zakresu medycyny i nauk o zdrowiu, przedstawicieli samorządu oraz organizacji społecznych. W jej skład wejdą:

1) dwóch przedstawicieli ministra właściwego do spraw zdrowia,

2) dwóch przedstawicieli prezydenta RP,

3) przedstawiciel ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego,

4) konsultanci krajowi w dziedzinach: geriatrii, rehabilitacji, psychiatrii, pielęgniarstwa geriatrycznego oraz zdrowia publicznego,

5) przedstawiciel prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia;

6) przedstawiciel Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – PIB,

7) przedstawiciel Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher,

8) przedstawiciel wskazany przez stronę samorządową Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego,

9) przedstawiciel rzecznika praw pacjenta,

10) przedstawiciel stowarzyszeń będących, zgodnie z postanowieniami ich statutów, towarzystwami naukowymi o zasięgu krajowym, zrzeszającymi specjalistów w dziedzinie geriatrii lub medycyny rodzinnej,

11) przedstawiciel organizacji zrzeszających pacjentów, do których zadań statutowych należą sprawy dotyczące opieki nad osobami, które ukończyły 75. rok życia, objęte zakresem ustawy.

Członkowie rady będą powoływani i odwoływani przez ministra właściwego do spraw zdrowia. Przy czym członkowie rady, inni niż przedstawiciele ministra właściwego do spraw zdrowia, będą powoływani i odwoływani na wniosek podmiotów, których będą przedstawicielami. Dodatkowo przepisy zastrzegają, że członkowie rady będący przedstawicielami stowarzyszeń i organizacji zrzeszających pacjentów, mają być powoływani spośród wskazanych przez te stowarzyszenia i organizacje kandydatów zgłoszonych w terminie 14 dni od dnia udostępnienia ogłoszenia o naborze przedstawicieli takich stowarzyszeń i organizacji na członków rady na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw zdrowia.

Powołanie

Zgodnie z art. 51 u.s.o.g. pierwszych członków rady minister powoła do 1 marca 2024 r. Minister wybierze też przewodniczącego rady spośród jej członków. W pracach rady będą mogły uczestniczyć również osoby niebędące członkami rady, o ile zostaną zaproszone przez przewodniczącego rady. Przy czym osobom tym nie będzie przysługiwało prawo głosu przy podejmowaniu rozstrzygnięć.

Rada będzie podejmowała rozstrzygnięcia zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy jej członków, a w przypadku równej liczby głosów zadecyduje głos przewodniczącego rady. Rada będzie działała na podstawie uchwalonego przez siebie regulaminu, zatwierdzonego przez ministra właściwego do spraw zdrowia.

Za udział w pracach rady nie będzie przysługiwało wynagrodzenie. Członkom rady biorącym udział w posiedzeniu rady oraz dodatkowym ekspertom, zamieszkałym poza miejscowością, w której odbywa się posiedzenie rady, będzie przysługiwał zwrot kosztów przejazdu i zakwaterowania oraz dieta na zasadach określonych w przepisach dotyczących należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej.

Obsługę rady zapewni urząd obsługujący ministra właściwego do spraw zdrowia, a koszty funkcjonowania rady będą pokrywane z budżetu państwa z części pozostającej w dyspozycji ministra właściwego do spraw zdrowia.

Kto za to zapłaci

Świadczenia w centrach będą finansowane przez NFZ, same centra zaś mają być tworzone przez powiaty i dofinansowane z Funduszu Medycznego

Jedno z kluczowych pytań, jakie zadają sobie dziś powiaty, brzmi: skąd na to pieniądze. Przepisy u.s.o.g. częściowo odpowiadają na te wątpliwości. Szacunkowe wyliczenia z uzasadnienia projektu ustawy wskazują zaś powiatom, jakie mogą być to koszty.

Koszty utworzenia

Utworzenie centrum zdrowia 75+ będzie finansowane ze środków własnych powiatu lub ze środków Funduszu Medycznego. W tym celu dodano odpowiednie przepisy w art. 7 i art. 19 ustawy z 7 października 2020 r. o Funduszu Medycznym (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1758); stosowne zmiany zostały zapisane w art. 49 u.s.o.g.

W art. 7 ustawy o Funduszu Medycznym od 1 stycznia 2024 r. dodany zostanie pkt 9, zgodnie z którym fundusz gromadzi środki z przeznaczeniem na: „dofinansowanie zadania polegającego na budowie, modernizacji, przebudowie lub doposażeniu centrów zdrowia 75+, o których mowa w ustawie z dnia 17 sierpnia 2023 r. o szczególnej opiece geriatrycznej (Dz. U. poz. 1831), w ramach subfunduszu modernizacji podmiotów leczniczych”.

Z kolei w art. 19 ust. 3 ustawy o Funduszu Medycznym mówiącym o obszarach działania, jakie może obejmować program inwestycyjny ustanowiony przez Fundusz Medyczny w celu dofinansowania modernizacji, przebudowy lub doposażenia podmiotów leczniczych, dodano pkt 5 w brzmieniu: „wsparcie tworzenia centrów zdrowia 75+, o których mowa w ustawie z 17 sierpnia 2023 r. o szczególnej opiece geriatrycznej”.

Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu ustawy, pozyskane przez powiat środki finansowe będą mogły być przeznaczone na budowę nowego obiektu, przebudowę, modernizację lub doposażenie istniejącego obiektu w wysokości do 100 proc. całkowitych kosztów inwestycji.

Finansowanie świadczeń

Zgodnie z art. 20 ust. 5 u.s.o.g. świadczenia opieki zdrowotnej, które będą realizowane w centrum zdrowia 75+, będą świadczeniami ambulatoryjnej opieki zdrowotnej w rozumieniu art. 10 ustawy o działalności leczniczej. Wyjaśnijmy, że ambulatoryjne świadczenia zdrowotne obejmują świadczenia podstawowej lub specjalistycznej opieki zdrowotnej oraz świadczenia z zakresu rehabilitacji leczniczej, udzielane w warunkach niewymagających ich udzielania w trybie stacjonarnym i całodobowym w odpowiednio urządzonym, stałym pomieszczeniu. Udzielanie tych świadczeń może odbywać się w pomieszczeniach zakładu leczniczego, w tym w pojeździe przeznaczonym do udzielania tych świadczeń, lub w miejscu pobytu pacjenta. Świadczenia, które będą udzielane w centrum zdrowia 75+, zostaną uwzględnione w rozporządzenie ministra zdrowia z 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1427; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poza. 2226).

Zgodnie z art. 45 u.s.o.g. do finansowania świadczeń realizowanych w centrum zdrowia 75+ stosuje się przepisy ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, z wyłączeniem przepisów dotyczących zawierania umów w trybie konkursu ofert i rokowań. Oznacza to, że świadczenia finansowane są na podstawie umów zawieranych przez NFZ z centrum, jednak podstawą do zawarcia umowy nie jest postępowanie konkursowe, ale umieszczenie danego podmiotu zdrowotnego w wojewódzkim planie. Podmiot ten jednak musi spełniać warunki do zawarcia umowy na realizację świadczeń w centrum, określone przez prezesa NFZ. Przepisy art. 146 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych stosuje się odpowiednio (dotyczy trybu określania przedmiotu postępowania i szczegółowych warunków umów).

Oddziały geriatryczne

Finansowanie oddziałów geriatrycznych będzie odbywało się na zasadach ogólnych i na podstawie umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, które podmiot leczniczy, w którym powstanie oddział realizujący szczególną opiekę geriatryczną, zawarł z NFZ.

Obecnie finansowanie oddziałów geriatrycznych szczegółowo regulowane jest w zarządzeniu nr 1/2022/DSOZ prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z 3 stycznia 2022 r. w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju leczenie szpitalne oraz leczenie szpitalne – świadczenia wysokospecjalistyczne (NFZ. 2022.1; baza aktów własnych NFZ: https://baw.nfz.gov.pl/NFZ/tabBrowser/mainPage). Głównym mechanizmem rozliczania oddziałów geriatrycznych, podobnie jak ma to miejsce w całym polskim systemie szpitalnym, są tzw. jednorodne grupy pacjentów, finansowanie zaś odbywa się na podstawie ryczałtu systemu podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń. Mówiąc prościej, pacjenci geriatryczni będą rozliczani na takich zasadach jak inni pacjenci – czyli w zależności od schorzenia.

Skutki finansowe dla NFZ w zakresie wdrażania nowych rozwiązań można zatem podzielić na dwie grupy:

• finansowanie świadczeń realizowanych w centrum zdrowia 75+ – zgodnie z szacunkami w pierwszym roku funkcjonowania ustawy na ten cel zostanie przeznaczone od 210 mln do 630 mln zł (w zależności od tempa powstawania centrów); w ustawie przyjęto, że w ciągu pięciu lat od wejścia w życie powinno powstać ok. 300 centrów w skali kraju, roczny koszt ich prowadzenia będzie się więc kształtował na poziomie ponad 2 mld zł;
• finansowanie świadczeń realizowanych w szpitalnych oddziałach geriatrycznych – świadczenia będą realizowane na dotychczasowych zasadach.

Fundusz Medyczny natomiast zajmie się finansowaniem tworzenia centrów zdrowia 75+. Zgodnie z szacunkami w pierwszym roku funkcjonowania ustawy na ten cel zostanie przeznaczone ok. 15 mln zł. W zależności od wysokości kwot, o które występować będą podmioty lecznicze, planujące utworzyć centrum, całkowity koszt powstania 300 placówek w ciągu pięciu lat może wynieść od 735 mln do 870 mln zł.

Z kolei Ministerstwo Zdrowia będzie ponosić koszty związane z finansowaniem przejazdów, zakwaterowania i diet dla członków Krajowej Rady do spraw Szczególnej Opieki Geriatrycznej oraz dodatkowych zaproszonych ekspertów zamieszkałych poza miejscowością, w której będzie odbywać się posiedzenie rady. Członkowie rady nie będą otrzymywać wynagrodzenia. Zwrot kosztów będzie odbywał się na zasadach określonych w przepisach dotyczących należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej.

Ile będzie kosztować jedno centrum

Kalkulacja przedstawiona przez ustawodawcę w uzasadnieniu do ustawy została opracowana przy założeniu, że część samorządów dysponuje infrastrukturą, która umożliwi dość szybkie jej dostosowanie na potrzeby utworzenia centrum zdrowia 75+ (mogłyby one powstać już w pierwszym roku funkcjonowania ustawy). Niektóre samorządy posiadają na swoim terenie nieruchomości, które będą wymagały wykonania zaawansowanych prac remontowo-budowlanych (tam utworzenie centrum będzie realne od drugiego roku funkcjonowania ustawy). Zbudowanie infrastruktury od podstaw znacząco wydłuża realizację zadania (trzeci rok i kolejne lata funkcjonowania ustawy).

Orientacyjne kwoty, jakie mogą zostać przeznaczone z Funduszu Medycznego na poszczególne opcje tworzenia centrum, które resort zdrowia przyjął na użytek szacunków, są następujące:

• dostosowanie budynków – 500 tys. zł,
• przebudowa budynku – 2 mln zł,
• budowa od podstaw – 5 mln zł.

Wskazane kwoty uwzględniają również zakup podstawowego wyposażenia centrum. Szacunki powstały na bazie wywiadów przeprowadzonych z dyrektorami zarządzającymi placówkami zbliżonymi do centrum zdrowia 75+ w średniej wielkości i dużych miastach.

Bieżące funkcjonowanie

Ustawodawca przewiduje, że – mając na uwadze efekt inflacji i konieczność zapewnienia standardów świadczeń adekwatnych do sytuacji zdrowotnej seniorów w zaawansowanym i bardzo zaawansowanym wieku – kwota na poziomie co najmniej 180 zł jest realną stawką osobodnia pobytu w dziennym ośrodku opieki geriatrycznej. Szacuje się, że roczny koszt funkcjonowania jednej placówki dla 15 pacjentów, która jest czynna przez 252 dni w roku, przy uwzględnieniu stawki za osobodzień na poziomie 180 zł, kształtuje się na poziomie 680,4 tys. zł rocznie.

Natomiast koszty funkcjonowania centrum zdrowia 75+ będą już znacznie wyższe. W poradni konsultacyjnej przewiduje się bowiem zatrudnienie (w różnych częściach etatu) następujących pracowników medycznych:

• lekarza specjalisty (lub w trakcie specjalizacji) w dziedzinie geriatrii – 0,25 etatu przeliczeniowego,
• lekarza specjalisty rehabilitacji medycznej lub mgr fizjoterapii – 0,5 etatu przeliczeniowego,
• psychologa – 0,5 etatu przeliczeniowego,
• pozostałego personelu medycznego, w tym pielęgniarki – równoważnik 3 etatów.

W ramach zespołu koordynatorów oraz edukatorów zdrowotnych przewiduje się zatrudnienie:

• koordynatora opieki geriatrycznej – 10 etatów,
• edukatora zdrowotnego – 2 etaty.

W geriatrycznym zespole opieki domowej przewiduje się zatrudnienie:

• lekarza specjalisty (lub w trakcie specjalizacji) w dziedzinie geriatrii – 0,2 etatu przeliczeniowego,
• magistra fizjoterapii – 0,5 etatu przeliczeniowego,
• psychologa – 0,2 etatu przeliczeniowego,
• pielęgniarki – 0,5 etatu przeliczeniowego.

Ponadto przewiduje się zatrudnienie dwóch osób w punkcie recepcyjno-informacyjnym.

Na pozostałe wydatki pozaosobowe założono 10 proc. kwoty kosztów osobowych.

Ostatecznie całkowity roczny koszt funkcjonowania centrum zdrowia 75+ może wynieść według szacunków ok. 2 579 220 zł, w czym:

• dzienny ośrodek opieki geriatrycznej to 680 400 zł,
• koszty osobowe w centrum zdrowia 75+ (bez uwzględnienia dziennego ośrodka) to 1 726 200 zł,
• koszty pozaosobowe w centrum zdrowia 75+ (bez uwzględnienia dziennego ośrodka) to 172 620 zł.

Jak napisano w podsumowaniu szacunków kosztów zawartych w uzasadnieniu do projektu ustawy, koszty całkowite będą uzależnione od liczby podjętych inwestycji utworzenia centrum oraz od liczby funkcjonujących już placówek. „W pierwszym roku funkcjonowania ustawy, gdy dopiero zaczną powstawać pierwsze centra, koszty mogą kształtować się na poziomie ok. 225 mln zł. W kolejnych latach koszty będą rosły i najwyższy poziom najprawdopodobniej osiągną w czwartym i piątym roku funkcjonowania ustawy, gdy będzie działało ok. 80 proc. planowanych placówek, a jednocześnie wciąż będą realizowane nowe inwestycje finansowane z Funduszu Medycznego”. ©℗