Każdy, kto dostał kiedyś prawomocny mandat karny, wie, że jego uchylenie nie jest łatwe. A zdarza się, że mandat "wlepiany" jest z naruszaniem przepisów. Obecnie tylko odmowa przyjęcia mandatu otwiera możliwość przedstawienia przez obwinionego przed sądem wszystkich okoliczności świadczących na jego korzyść. Już wkrótce ma się to zmienić.

Resort Sprawiedliwości pracuje nad poszerzeniem podstaw uchylenia prawomocnych mandatów karnych. Rzecznik Praw Obywatelskich zgłosił swoje uwagi w tej sprawie, zwracając uwagę m.in. na potrzebę możliwości uchylenia mandatu w przypadku rażącego naruszenia prawa przez funkcjonariusza przy jego wymierzaniu.

Ograniczenia katalogu przesłanek kontroli mandatów

Ministerstwo Sprawiedliwości podkreśla, że obecny katalog przesłanek ingerencji sądu w uchylenie prawomocnego mandatu karnego jest zbyt ograniczony. Według analiz prowadzonych przez resort, przepisy dotyczące kontroli mandatów karnych nie są wystarczająco elastyczne.

Ministerstwo informuje, że dotychczasowe zarzuty naruszenia przepisów Konstytucji RP miały wpływ na formułowanie propozycji zmian. Artykuł 45 ust. 1 gwarantuje każdemu sprawiedliwe i jasne rozpatrzenie sprawy przez niezawisły sąd, a artykuł 78 umożliwia zaskarżenie orzeczeń wydanych w pierwszej instancji.

Zobacz: Nawet 3 tys. zł kary. Za co można dostać mandat na stacji benzynowej? [LISTA]

Konieczność uchylenia mandatu przy rażących naruszeniach prawa

Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca uwagę na potrzebę możliwości uchylenia mandatu w sytuacjach, gdy doszło do rażącego naruszenia prawa przez funkcjonariusza przy jego wymierzaniu. Przykładem może być użycie radaru bez legalizacji przez policję.

RPO sugeruje również, że uchylenie mandatu powinno być możliwe, jeśli ukarany został za czyn niebędący wykroczeniem lub gdy po uprawomocnieniu mandatu pojawią się nowe dowody wskazujące, że ukarany nie popełnił przewinienia.

Odmowa przyjęcia mandatu a prawo do sądu

Biuro RPO przypomniało, że tylko odmowa przyjęcia mandatu otwiera możliwość przedstawienia przez obwinionego przed sądem wszystkich okoliczności zdarzenia świadczących na jego korzyść.

Reakcja RPO wynika z licznych postulatów zmiany art. 101 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, które wpłynęły do biura RPO. Artykuł ten stanowi obecnie jedyną podstawę prawną uchylenia mandatu.

Propozycje rozszerzenia przesłanek uchylenia mandatu

Ministerstwo Sprawiedliwości zasugerowało możliwość uwzględnienia w art. 101 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia nowych przesłanek uchylenia mandatu. Chodzi o uzupełnienie treści paragrafu 1b tego przepisu o dodatkowe przesłanki odnoszące się do:

  • sytuacji, gdy "w związku z jego nałożeniem dopuszczono się czynu zabronionego, a istnieje uzasadniona podstawa do przyjęcia, że mogło to mieć wpływ na treść prawomocnego mandatu karnego"
  • sytuacji, "gdy po jego uprawomocnieniu ujawnią się nowe fakty lub dowody wskazujące na to, że ukarany nie popełnił czynu".

Resort poinformował, że temat został przedstawiony Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego w celu wypracowania odpowiednich rozwiązań legislacyjnych, jednakże nie był jeszcze przedmiotem prac tej komisji.

Statystyki dotyczące mandatów w 2023 roku

W 2023 roku liczba wystawionych mandatów przez policję zmniejszyła się o 290 tys. Nie wynika to jednak z poprawy zachowań kierowców, a głównie z braków kadrowych i mniejszej liczby patroli na drogach. Średnia kwota mandatu w 2023 roku wyniosła 332 złote, nieco więcej niż w poprzednim roku.

Statystyki pokazują, że policja wystawiła ogółem 3 mln 872 tys. mandatów w 2023 roku.