Jednym z leków na rosnące zadłużenie szpitali mają być pieniądze z BGK – zgodnie z propozycjami przedstawionymi przez Ministerstwo Zdrowia. Jednak duże wątpliwości budzi to, czy samorząd powiatowy jest w stanie udzielić szpitalowi poręczenia lub spłacić jego zobowiązania.
Propozycja zmian systemowych przedstawiona 11 lipca 2024 r. przez Ministerstwo Zdrowia zakłada, że wymagalne zobowiązania byłyby zamieniane na 10-letni kredyt w BGK poręczany przez podmiot tworzący. Będzie on umarzany w wysokości 1/10 co roku przez 10 lat, pod warunkiem że szpital będzie realizował program naprawczy i się bilansował. Gdy dojdzie do utraty bilansowania i braku spłaty przez SPZOZ, kredyt przestanie być umarzany i stanie się kredytem organu założycielskiego, czyli powiatu. Wobec tego nasuwa się pytanie, czy powiaty obecnie stać na zaciąganie zobowiązań, zazwyczaj milionowych i kilkuletnich, dla ratowania własnych szpitali.
Wymagalne zadłużenie SPZOZ-ów utworzonych przez jednostki samorządu terytorialnego na koniec I kw. 2024 r. wyniosło 2,039 mld zł. Tak wynika z danych zebranych przez Ministerstwo Zdrowia za pośrednictwem Systemu Statystyki w Ochronie Zdrowia.
Natomiast Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych (KRRIO) w przyjętym 6 czerwca 2024 r. sprawozdaniu z wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego (JST) w 2023 r. poinformowała, że łączna wartość zanotowanego przez nie deficytu wyniosła 22,939 mld zł. Samorządy wszystkich typów planowały zakończyć rok z ujemnym wynikiem budżetowym (deficyt budżetowy zaplanowano na najwyższym w historii poziomie – 44 mld 559 mln zł). Ostatecznie tylko województwa samorządowe osiągnęły dochody większe niż wydatki.
Wyższa dynamika zrealizowanych wydatków niż dochodów wpłynęła na wzrost – drugi rok z rzędu – udziału JST z wykonanym deficytem w ogólnej liczbie wszystkich JST. Ten wskaźnik zwiększył się w porównaniu z poprzednim rokiem o 26,3 pkt proc. (z 54,6 proc. do 80,9 proc.). Oznacza to, że tylko co piąta jednostka zamknęła rok budżetowy nadwyżką. Niedobór budżetowy był finansowany głównie środkami pochodzącymi z kredytów i pożyczek (46,5 proc.). W 2023 r. samorządy zaciągnęły ponad dwukrotnie więcej długu zwrotnego niż rok wcześniej, co sprawiło, że przychody z tego tytułu stanowiły jedną trzecią przychodów JST ogółem.
Należy też mieć na uwadze przepisy art. 243 ustawy o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1270 ze zm.; dalej: u.f.p.), które nakładają na jednostki samorządu terytorialnego obowiązek wyliczenia indywidualnego wskaźnika spłaty zadłużenia. Niespełnienie wskazanych tam wymagań, m.in. w zakresie relacji między łączną wysokością potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych poręczeń oraz gwarancji a planowanymi do uzyskania dochodami, skutkuje brakiem możliwości uchwalenia budżetu przez organ stanowiący JST. Ponadto z raportu KRRIO wynika, że liczba JST, które złożyły projekty wieloletniej prognozy finansowej na 2024 r. i lata kolejne z informacją, że nie wypełniły warunku dotyczącego relacji z art. 243 u.f.p., przynajmniej w jednym roku prognozy wyniosła 87. Najwięcej takich przypadków było w latach 2026–2030. ©℗