Wyższe podatki tuż przed wyborami. Większość gmin zdecydowała się na podwyżki

Przedstawiciele miast podkreślają, że nie było politycznych kalkulacji przy ustalaniu wysokości lokalnych danin. Urosły głównie podatki od nieruchomości. Gminy niechętnie zmniejszają wymiar podatku rolnego.

W tym roku wyjątkowo termin płatności niektórych lokalnych opłat zbiega się z terminem wyborów samorządowych. Te zostały zaplanowane na 7 kwietnia, a do 15 marca osoby fizyczne muszą zapłacić pierwszą ratę podatków: od nieruchomości, rolnego i leśnego (w przypadku małych kwot, nieprzekraczających 100 zł płatność jest jednorazowa w terminie pierwszej raty). Chociaż rady gmin uchwały w sprawie wysokości podatków na ten rok przyjmowały w IV kw. 2023 r., to w niektórych samorządach właśnie teraz mieszkańcy otrzymują informacje o podwyżkach. Z analizy DGP wynika, że większość gmin zdecydowała się na podwyżki.

– Gdybyśmy patrzyli tylko na koniunkturę wyborczą, to nic byśmy nie mogli zrobić – komentuje Leszek Świętalski, dyrektor Biura Związku Gmin Wiejskich RP.

W dużych miastach stawki maksymalne

Wzrosty najlepiej widać na przykładzie podatku od nieruchomości. W dużych miastach królują stawki maksymalne (nie zawsze dla wszystkich rodzajów budynków czy gruntów) określone w obwieszczeniu ministra finansów z 21 lipca 2023 r. w sprawie górnych granic stawek kwotowych podatków i opłat lokalnych na rok 2024 (Dz.U. z 2023 r. poz. 774). Za 1 mkw. w budynku mieszkalnym trzeba zapłacić 1,15 zł (rok temu – 1 zł). Od budynków lub ich części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej stawka wzrosła z 28,78 zł do 33,10 zł za 1 mkw. Maksymalne stawki trzeba zapłacić m.in. w: Warszawie, Krakowie, Gdańsku, we Wrocławiu, w Poznaniu, Katowicach, Bydgoszczy, Szczecinie czy Lublinie, ale także w mniejszych Bytomiu czy Chorzowie.

– Jesteśmy miastem średniej wielkości i podstawowe dochody pochodzą z PIT i właśnie z podatku od nieruchomości. Środki te są przeznaczone na rozwój miasta i finansują inwestycje polepszające standard życia mieszkańców. Bez nich zmuszeni bylibyśmy do zaciągania większych kredytów – tłumaczy Małgorzata Kern, skarbnik miasta Chorzów.

W mniejszych gminach również najczęściej decydowano o podwyżkach, ale nie zawsze do stawek maksymalnych. W Kobylnicy (woj. pomorskie) za 1 mkw. mieszkania trzeba zapłacić 0,99 zł (0,9 zł rok temu), a w przypadku prowadzenia firmy – 29,15 zł (wcześniej 26,50 zł).

– Mieszkańcy wiedzą, że dostaną decyzję i nie powinno budzić to dużych kontrowersji. Najlepiej robią ci, którzy systematycznie korygują stawki, a nie np. sztucznie je zamrażają i potem nagle muszą wykonać skok. Nauczyliśmy się już, że to boli – mówi Marek Wójcik ze Związku Miast Polskich.

Na decyzje gmin wpływ mają również lokalne uwarunkowania. „Gmina Ożarowice utraciła od 2022 roku ponad 8 milionów złotych z tytułu podatku od nieruchomości w zakresie rozszerzenia zwolnienia lotnisk użytku publicznego (na terenie gminy położony jest Międzynarodowy Port Lotniczy im. Wojciecha Korfantego Katowice w Sołectwie Pyrzowice)” – tłumaczą przyjęcie stawek maksymalnych urzędnicy z Ożarowic (woj. śląskie).

Na podwyżki nie zdecydowały się natomiast Kielce, gdzie od 2023 r. stawka za mieszkanie wynosi 0,82 zł, a w przypadku prowadzenia firmy – 27,2 zł. Od 2022 r. kwoty te nie wzrosły w Tarnowie i wynoszą odpowiednio 0,65 zł i 22,50 zł. Miasta stosują też różne zwolnienia. W Krakowie podatku od nieruchomości nie płaci się od żłobków, klubów dziecięcych i stołówek szkolnych, w Warszawie do połowy roku takim zwolnieniem objęte są budowle wykorzystywane do zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków.

Inne podatki i opłaty

Część gmin podwyższyła również stawki podatku od środków transportowych. W Krakowie od samochodu ciężarowego o masie 3,5–5,5 t (jeden z wielu możliwych przedmiotów opodatkowania) trzeba zapłacić 1164 zł (1020 zł rok wcześniej), w Warszawie 792 zł (672 zł w 2023 r.). W Szczecinie dla ciężarówek produkowanych do 2019 r. podatek wynosi 588 zł, a dla młodszych – 504 zł. We Wrocławiu podstawowa stawka to 888 zł, ale przy normie spalania paliw EURO 5 lub wyższej – 444 zł. W Kobylnicy stawka wzrosła z 770 zł do 847 zł, w Piasecznie utrzymano kwotę 612 zł, a w Kielcach 570 zł. W przypadku tego podatku gminy niekiedy decydują się na niższe stawki, aby ściągnąć do siebie przedsiębiorców.

W większości analizowanych miast i gmin nie obowiązuje opłata reklamowa, targowa czy od posiadania psa. Ta ostatnia w Sopocie wzrosła z 84 zł do 96 zł. Rzadko samorządy decydują się również na obniżenie kwot stanowiących średnią cenę skupu żyta i drewna – publikowanych przez Główny Urząd Statystyczny i będących podstawą obliczania – odpowiednio – podatku rolnego i leśnego. W przypadku podatku rolnego na taki krok zdecydowały się Ożarowice, zmniejszając kwotę z 89,63 do 80 zł za 1 dt (decytona, odpowiednik 100 kg).

Podatki centralne pod lupą

Gminy, powiaty i województwa dostały już z Ministerstwa Finansów dokładne kwoty, które w tym roku otrzymają z subwencji ogólnej (łącznie ponad 116 mld zł) oraz z CIT i PIT. W 2024 r. samorządy otrzymają ustawową subwencję rozwojową, zamiast „kroplówek” stosowanych przez poprzedni rząd w ramach częściowej rekompensaty za ubytki związane z wprowadzeniem Polskiego Ładu. W przypadku Bydgoszczy będzie to ponad 28,6 mln zł przy 82 mln zł ubiegłorocznej kroplówki, jednak znacząco urosły wpływy z PIT i CIT. Teraz w samorządach trwa liczenie tegorocznego bilansu.

– W ostatnich latach PIT spadał – 571 mln zł w 2021 r., 490 mln zł w 2022 r. i 469 mln zł w 2023 r., więc 631 mln zł w tym roku jest pozytywną informacją. Ale pamiętać należy, że straty z Polskiego Ładu dla Bydgoszczy to kilkaset milionów złotych – wskazuje Piotr Tomaszewski, skarbnik miasta Bydgoszczy. Chorzów dostanie nieco ponad 8,5 mln zł subwencji rozwojowej.

– Pieniądze te miasto przeznaczy na zabezpieczenie wydatków bieżących, takich jak komunikacja miejska czy utrzymanie terenów zewnętrznych. Niestety, wspomniany Polski Ład katastrofalnie wręcz wpłynął na dochody i w przypadku Chorzowa spowodował ubytki w dochodach z PIT szacowane na rok 2024 w kwocie ponad 40 mln zł – mówi Małgorzata Kern.

Samorządy czekają na ostateczną decyzję rządu w sprawie zapewnienia JST udziału w zryczałtowanym podatku dochodowym po tym, jak w wyniku Polskiego Ładu wybrała go duża część przedsiębiorców, którzy wcześniej rozliczali się w ramach podatku liniowego (w nim JST mają udziały). – Kiedyś wysokość ryczałtu wpływającego do budżetu państwa wynosiła 10 mld zł, a teraz jest to 34 mld zł, czyli rząd nam te pieniądze zabrał. Chcę wierzyć, że rząd zagwarantuje samorządom udział w ryczałcie, wystarczy zmiana jednego zdania w ustawie i na razie na nią czekamy – podkreśla Piotr Tomaszewski.

Na dziś zaplanowano kolejne spotkanie przedstawicieli Ministerstwa Finansów z lokalnymi włodarzami dotyczące reformy finansowania JST. ©℗