Wójt nie kupi mieszkania od swojej gminy, ale lokal użytkowy już tak

Gmina sprzedaje lokal użytkowy. Czy wójt gminy może brać udział w przetargu? Czy nowelizacja przepisów z 2023 r. uniemożliwia zakup takiego lokalu?

Nasza gmina sprzedaje lokal użytkowy. Czy wójt gminy może brać udział w przetargu? Czy nowelizacja przepisów z 2023 r. uniemożliwia zakup takiego lokalu?

W art. 13 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami (dalej: u.g.n.) postanowiono, że z zastrzeżeniem wyjątków wynikających z ustaw nieruchomości mogą być przedmiotem obrotu. W szczególności mogą być one „przedmiotem zamiany i zrzeczenia się, oddania w użytkowanie wieczyste, w najem lub dzierżawę, użyczenia, oddania w trwały zarząd, a także mogą być obciążane ograniczonymi prawami rzeczowymi, wnoszone jako wkłady niepieniężne (aporty) do spółek, przekazywane jako wyposażenie tworzonych przedsiębiorstw państwowych oraz jako majątek tworzonych fundacji”.

Nabycie

Jeśli chodzi o możliwości zakupu mieszkań przez włodarza – istotne ograniczenia wprowadziły w ubiegłym roku nowe regulacje zawarte w art. 24fa ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.), obowiązujące od 31 sierpnia 2023 r. W ust. 1 tego artykułu postanowiono, że wójtowie, zastępcy wójtów, radni, małżonkowie wójtów, zastępców wójtów, radnych, a także osoby pozostające we wspólnym pożyciu z wójtami, zastępcami wójtów, radnymi, nie mogą:

1) zawierać umów najmu lokali mieszkalnych stanowiących mieszkaniowy zasób gminy, w której wójt lub zastępca wójta pełni funkcję lub radny uzyskał mandat, ani umów najmu lokali mieszkalnych utworzonych w wyniku realizacji przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego przez społeczną inicjatywę mieszkaniową, w której gmina dysponuje ponad 50 proc. głosów na zgromadzeniu wspólników lub na walnym zgromadzeniu;

2) nabywać własności lokali mieszkalnych stanowiących mieszkaniowy zasób gminy, w której wójt lub zastępca wójta pełni funkcję lub radny uzyskał mandat, ani własności lokali mieszkalnych utworzonych w wyniku realizacji przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego przez społeczną inicjatywę mieszkaniową będącą samorządową osobą prawną.

Przy czym w art. 24fa ust. 3 u.s.g. zaznaczono, że powyższego ust. 1 pkt 1 nie stosuje się do najmu lokalu mieszkalnego wydzielonego przez radę gminy w zasobie mieszkaniowym do wynajmowania na czas trwania stosunku pracy, jeżeli umowa tego najmu jest zawierana z wójtem lub zastępcą wójta na czas pełnienia tej funkcji.

Przywołane regulacje ustalają więc ograniczenia m.in. w nabywaniu nieruchomości przez wójta, jednak należy zwrócić uwagę, że ograniczenie to dotyczy jedynie lokali mieszkalnych stanowiących mieszkaniowy zasób gminy, a nie użytkowych. W kontekście przepisów u.s.g. nie ma więc przeszkód w nabyciu przez wójta gminy z zasobu gminnego lokalu użytkowego, ograniczenia dotyczą bowiem tylko nabycia lokalu mieszkalnego.

Przetargi

Co jednak istotne, brak ograniczeń w u.s.g. nie oznacza jeszcze, że nie istnieją inne przeciwwskazania do nabycia lokalu użytkowego. Podobnego zdania była Regionalna Izba Obrachunkowa w Bydgoszczy. W stanowisku z 27 grudnia 2023 r. (znak RIO-NR-K-432-45/2023) izba analizowała przypadek udziału wójta gminy w przetargu na nabycie gminnego lokalu użytkowego. Izba, przywołując wyżej opisane przepisy, uznała, że nie stanowią one przeszkody w nabyciu lokalu przez wójta. Jednak RIO odniosła się też do par. 9 rozporządzenia w sprawie sposobu i trybu przeprowadzenia przetargów oraz rokowań na zbycie nieruchomości. Jak w nim przesądzono, w przetargu nie mogą uczestniczyć osoby wchodzące w skład komisji przetargowej oraz bliskie tym osobom, a także osoby, które pozostają z członkami komisji przetargowej w takim stosunku prawnym lub faktycznym, że może budzić to uzasadnione wątpliwości co do bezstronności komisji przetargowej.

Izba zwróciła także uwagę na art. 28 u.s.g., z którego wynika, że do wójta i jego zastępców stosuje się odpowiednio art. 24e ust. 1 u.s.g. Z tego ostatniego przepisu wynika, że radni nie mogą podejmować dodatkowych zajęć ani otrzymywać darowizn mogących podważyć zaufanie wyborców do wykonywania mandatu zgodnie z art. 23a ust. 1 u.s.g. RIO stwierdziła, że nabycie lokalu użytkowego nie wiąże się automatycznie z podjęciem działalności gospodarczej, jednakże należy pamiętać, że zgodnie z art. 4 pkt 6 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne m.in. wójtowie gmin nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności, a naruszenie tego zakazu powoduje wygaśnięcie mandatu.

Zapobieganie korupcji

Finalnie RIO przyjęła, że w obowiązujących przepisach brak jest jednoznacznego zakazu udziału osoby pełniącej funkcję wójta gminy w przetargu na nabycie lokalu użytkowego, sprzedawanego przez gminę. Jednocześnie izba podkreśliła, że każdy taki przypadek będzie podlegał analizie w świetle par. 9 rozporządzenia Rady Ministrów z 14 września 2004 r. w sprawie sposobu i trybu przeprowadzania przetargów oraz rokowań na zbycie nieruchomości, a także innych przepisów ustawowych o charakterze antykorupcyjnym. Podobnie będzie analizowana sytuacja udziału w przetargach gminnych członków rodziny organu wykonawczego gminy.

Podsumowując: w świetle przepisów wprowadzonych w 2023 r. do u.s.g. nie ma przeciwwskazań, aby wójt nabył lokal użytkowy od gminy. Ograniczenia takie mogą jednak wystąpić na kanwie przepisów przetargowych, ustawodawca przewidział bowiem zakaz uczestniczenia w postępowaniach o zamówienie publiczne osób, które m.in. pozostają z członkami komisji przetargowej w takim stosunku prawnym lub faktycznym, że może budzić to uzasadnione wątpliwości co do bezstronności komisji przetargowej. A taka sytuacja może mieć miejsce w relacjach prawnych pomiędzy wójtem a pracownikami urzędu gminy, którego kierownikiem jest tenże wójt. W opisanej sytuacji optymalnym rozwiązaniem byłby udział w przetargu większej liczby oferentów, co mogłoby zapewnić transparentność procedury. ©℗