Zgłoszenie zamiaru usunięcia drzewa [O co pytają na szkoleniach]

Ustawa o ochronie przyrody (dalej: u.o.p.) przewiduje szczególny tryb udzielania przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) zgody na wycięcie drzewa lub krzewu, który rośnie na nieruchomościach stanowiących własność osób fizycznych i jest wycinany na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

W przypadku wystąpienia tego wyjątku (wskazanego w art. 83f ust. 1 pkt 3a u.o.p.) wystarczy zgłoszenie do właściwego organu przez właściciela nieruchomości zamiaru usunięcia drzewa lub krzewu. Usunięcia zaś można dokonać, jeżeli organ nie wniesie sprzeciwu w przewidzianym przepisami terminie. Stosowanie w praktyce tego trybu często jednak przysparza urzędnikom pewnych problemów. ©℗

Kto jest stroną, jeśli drzewo rośnie na granicy?

ODPOWIEDŹ Organ nie powinien podejmować decyzji niejako automatycznie. Przy rozpatrywaniu sprawy takiej, jak opisana w pytaniu, trzeba pamiętać o kilku kwestiach. Po pierwsze, drzewo, które rośnie na granicy dwóch nieruchomości gruntowych, stanowi współwłasność właścicieli sąsiednich działek, na co wskazuje art. 154 par. 1 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.). Po drugie, zgłoszenia zamiaru usunięcia drzewa w trybie art. 83f ust. 1 pkt 3a u.o.p. mogą dokonać wyłącznie właściciele nieruchomości, na terenie których rośnie takie drzewo, co wynika z art. 83f ust. 4 u.o.p. Oznacza to, że interes prawny w prowadzonym postępowaniu mają wszystkie osoby fizyczne, którym przysługuje prawo własności wobec jednej z sąsiadujących działek. To z kolei implikuje, że w związku z art. 28 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.) współwłaściciele obu działek mają przymiot strony w rozpatrywanej sprawie. Aby mogło dojść do skutecznego zgłoszenia w trybie art. 83f ust. 4 u.o.p. zamiaru usunięcia drzewa lub krzewu, potrzebna jest obligatoryjnie wola wyrażona przez wszystkich właścicieli działek, na terenie których położone jest objęte zgłoszeniem drzewo lub krzew.

Jeśli organ ustali, że planowane do usunięcia drzewo leży na granicy dwóch działek, jednak wniosek złożył współwłaściciel tylko jednej z nich, to w takiej sytuacji powinien podjąć dalsze czynności mające na celu dokładne wyjaśnienie stanu faktycznego. Skoro interes prawny mają w sprawie właściciele wszystkich działek, na terenie których położone jest drzewo, to wszyscy oni są stronami postępowania administracyjnego, a więc organ jest zobowiązany zastosować art. 63 par. 4 k.p.a. Przepis ten stanowi, że o wszczęciu postępowania z urzędu lub na żądanie jednej ze stron należy zawiadomić wszystkie osoby będące stronami w sprawie. Fakt, że postępowanie prowadzone na podstawie art. 83f u.o.p. jest postępowaniem wszczynanym na wniosek strony, nie oznacza – co udowadnia brzmienie art. 63 par. 4 k.p.a. – że organ nie może włączyć w to postępowanie innych osób mających interes prawny w sprawie. Powiadomienie przez organ wszystkich innych, aniżeli wnioskodawca, współwłaścicieli sąsiadujących działek o toczącym się postępowaniu umożliwi zweryfikowanie, czy popierają oni zamiar usunięcia wiązu. Takie działanie organu stanowi wypełnienie obowiązków z art. 7 k.p.a., tj. dokładne wyjaśnienie sprawy.

Prowadzenie opisanych czynności wyjaśniających przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) jest możliwe, ponieważ postępowania wywołanego zgłoszeniem zamiaru usunięcia drzewa nie należy traktować – z perspektywy organu administracji publicznej – jako trybu uproszczonego, w szczególności w zakresie obowiązku sprawdzenia przez organ, czy zostały spełnione ustawowe przesłanki do zastosowania trybu zgłoszeniowego. Z uwagi na art. 7 k.p.a., w przypadku gdy z treści zgłoszenia nie będą wynikały przesłanki uzasadniające dokonanie zgłoszenia (a taką przesłanką jest poparcie wniosku zgłoszeniowego przez wszystkich współwłaścicieli), organ obowiązany jest przeprowadzić czynności wyjaśniające (zob. np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28 lipca 2021 r., sygn. akt III OSK 4153/21). W ramach postępowań prowadzonych na podstawie art. 83f u.o.p. nie jest wyłączona możliwość żądania przez organ dokumentów, oświadczeń woli czy też podejmowania innych działań w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości, na terenie której położone jest drzewo lub krzew (zob. np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 3 lutego 2022 r., sygn. akt II SA/Bk 768/21).

Czy posiadacz jest uprawniony?

ODPOWIEDŹ Zgłoszenia w trybie art. 83f ust. 4 u.o.p. może dokonać wyłącznie właściciel nieruchomości, na której rośnie drzewo. Zgłoszenia tego nie może dokonać osoba, która włada nieruchomością na podstawie innego aniżeli własność tytułu prawnego. Dysponowanie prawem własności do nieruchomości, na której rośnie drzewo, decyduje więc o posiadaniu legitymacji procesowej w tego typu sprawach.

Należy pamiętać, że wszelkie wątpliwości dotyczące legitymacji wnioskodawcy powinien rozstrzygnąć organ. Składająca pismo osoba fizyczna może mylić pewne pojęcia prawne, jak np. właściciel czy posiadacz, natomiast organ na takie błędy nie może sobie pozwolić. Dysponuje bowiem dostępem do ewidencji i rejestrów, na podstawie których może ustalić stan własnościowy nieruchomości. Rozstrzygnięcie przez organ, czy wnioskodawca ma legitymację procesową do złożenia opisywanego zgłoszenia jest pierwszym zagadnieniem procesowym, bez którego jednoznacznego wyjaśnienia nie będzie możliwe uznanie postępowania wyjaśniającego za należycie przeprowadzone.

Jeżeli w toku czynności wyjaśniających okaże się, że wnioskodawca nie jest właścicielem działki, na której rośnie drzewo, organ powinien wydać decyzję administracyjną o umorzeniu postępowania administracyjnego. Instytucja umorzenia to narzędzie procesowe, które służyć ma zablokowaniu dalszego prowadzenia już rozpoczętej drogi administracyjnej w przypadku zaistnienia braku którejkolwiek z przesłanek procesowych dopuszczalności postępowania administracyjnego. W tego typu przypadkach taką przesłanką jest konieczność dysponowania przez wnioskodawcę prawem własności do nieruchomości.

Natomiast jeżeli w toku czynności wyjaśniających okaże się, że działka należy do wnioskodawcy, wówczas organ administracji publicznej powinien merytorycznie rozstrzygnąć sprawę, tj. albo w sposób milczący dopuścić wycinkę drzewa, albo wyrazić sprzeciw w formie decyzji administracyjnej.

Jak prawidłowo umocować pełnomocnika?

ODPOWIEDŹ Zawarte w k.p.a. regulacje poświęcone pełnomocnictwu są lakoniczne i mimo że pełnomocnictwo spełnia określone tam wymogi, to i tak w opisywanych sprawach może wzbudzić wątpliwości organu. Dzieje się tak dlatego, że zgłoszenie zamiaru usunięcia drzewa stanowi czynność przekraczającą zwykły zarząd nieruchomością i może doprowadzić do wystąpienia nieodwracalnych skutków, tj. usunięcia drzewa. Tymczasem zgodnie z art. 98 k.c., który stosujemy tu pomocniczo, do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebne jest pełnomocnictwo określające ich rodzaj. W konsekwencji, jeżeli w w pełnomocnictwie nie ma mowy o sprawach związanych z usuwaniem drzew lub krzewów z działki, to organ powinien jednoznacznie ustalić, np. kontaktując się ze stroną, czy zakres udzielonego umocowania obejmuje załatwianie takich spraw administracyjnych.

Czy należy zapowiedzieć oględziny?

ODPOWIEDŹ Tak. Zgodnie z art. 83f ust. 6‒7 u.o.p. organ, który otrzymał zgłoszenie zamiaru usunięcia drzewa, w terminie 21 dni od wpływu wniosku jest zobowiązany przeprowadzić oględziny. Ich celem jest ustalenie gatunku drzewa oraz obwodu pnia. Z oględzin sporządza się protokół. W sytuacji, gdy ustawa o ochronie przyrody nie zawiera innych szczególnych uregulowań, do trybu prowadzenia oględzin należy pomocniczo stosować przepisy k.p.a. Zgodnie zaś z art. 79 k.p.a. strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu z oględzin przynajmniej na siedem dni przed terminem. Przeprowadzając postępowanie wyjaśniające, organ powinien zarówno zadbać o to, aby w ramach oględzin ustalić wszystkie elementy wymagane przez art. 83f ust. 6‒7 u.o.p., jak i uczynić zadość wymogom procesowym określonym w art. 79 k.p.a. W protokole z oględzin należy odnotować, czy podczas ich wykonywania obecny był jedynie pracownik samorządowy, czy również strona postępowania lub jej pełnomocnik.

Jak rozpatrzyć zgłoszenie rolnika?

ODPOWIEDŹ Organ powinien zbadać, czy planowane usunięcie drzewa odbędzie się w celach niezwiązanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Szczególna ostrożność jest zalecana, gdy drzewo rośnie na działce mającej charakter gruntów rolnych zabudowanych. Oznacza to bowiem, że taka działka może być wykorzystywana do prowadzenia działalności rolniczej. Tymczasem uznaje się, że użytkowanie rolnicze gruntów jest jednym z rodzajów działalności gospodarczej, do której nie stosuje się wyłącznie reguł wynikających z ustawy – Prawo przedsiębiorców. W sytuacji usuwania drzew lub krzewów w związku z prowadzoną działalnością rolniczą (z wyjątkiem usuwania w celu przywrócenia użytkowania gruntów rolnych) działanie to wymagać będzie zezwolenia. Zasadne jest więc, by organ, np. w ramach oględzin, ocenił, czy planowane usunięcie drzewa będzie miało związek z działalnością rolniczą (traktowaną jako rodzaj działalności gospodarczej) prowadzoną przez wnioskodawcę. ©℗