Od 25 marca 2024 r. nie będzie już nadawana klauzula o skierowaniu tytułu wykonawczego do egzekucji administracyjnej. Wystarczy podpisanie albo opatrzenie pieczęcią tytułu wykonawczego.
Takie zmiany wprowadzi ustawa z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 556 ze zm.; dalej: ustawa nowelizująca).
W obecnym stanie prawnym organ egzekucyjny zaopatruje tytuł wykonawczy w klauzulę o skierowaniu tytułu do egzekucji administracyjnej. Wierzyciel, który jest jednocześnie organem egzekucyjnym, zamieszcza ją w tytule wykonawczym na etapie jego sporządzania. Nadanie klauzuli o skierowaniu tytułu wykonawczego do egzekucji administracyjnej jest równoznaczne z podpisaniem tego tytułu przez osobę upoważnioną do działania w imieniu wierzyciela (art. 27 par. 1b ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji; t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 479 ze zm., dalej: u.p.e.a.).
Nadając klauzulę, organ egzekucyjny stwierdza, że obowiązek nadaje się do egzekucji administracyjnej, że tytuł wykonawczy został poprawnie wystawiony i podlega wykonaniu. Klauzula jest urzędowym poświadczeniem dopuszczalności egzekucji.
Ustawodawca, przyjmując nowe przepisy dotyczące wszczęcia administracyjnego postępowania egzekucyjnego, uznał, że niektóre warunki stwierdzające dopuszczalność egzekucji są zbędne. Doszedł do wniosku, że wystarczy zachować wytyczne uregulowane w art. 29 u.p.e.a. Dlatego od 25 marca 2024 r. nie będzie już nadawana klauzula o skierowaniu tytułu wykonawczego do egzekucji administracyjnej (art. 29 ustawy nowelizującej). Spowoduje to uchylenie art. 27 par. 1 pkt 10 u.p.e.a. oraz kilka innych, ważnych zmian.
Konieczny podpis lub pieczęć
Po wejściu nowelizacji w życie wierzyciel będący jednocześnie organem egzekucyjnym (wierzyciel egzekwujący) nie będzie już wszczynał postępowania egzekucyjnego z urzędu poprzez nadanie wystawionemu przez siebie tytułowi wykonawczemu klauzuli o skierowaniu tego tytułu do egzekucji administracyjnej. Dokona wszczęcia poprzez podpisanie (podpisem elektronicznym lub odręcznym) albo opatrzenie zaawansowaną bądź kwalifikowaną pieczęcią elektroniczną wystawionego przez siebie tytułu wykonawczego (art. 26 par. 1 u.p.e.a.).
A zatem inaczej zostanie określony moment wszczęcia postępowania egzekucyjnego w przypadku, gdy wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym. Nie będzie to już chwila, gdy nadano tytułowi wykonawczemu klauzulę o skierowaniu tego tytułu do egzekucji administracyjnej. Po nowelizacji będzie to moment podpisania tytułu wykonawczego przez osobę upoważnioną do działania w imieniu wierzyciela albo opatrzenia zaawansowaną lub kwalifikowaną pieczęcią elektroniczną. W przypadku opatrzenia tytułu pieczęcią nie jest możliwy podpis (art. 26 par. 3a pkt 2 u.p.e.a.).
W związku z tą zmianą nie będzie już możliwości odstąpienia od złożenia podpisu osoby upoważnionej do działania w imieniu wierzyciela egzekwującego. Obecnie nadanie klauzuli o skierowaniu tytułu wykonawczego do egzekucji administracyjnej uznaje się za podpisanie tego tytułu przez osobę upoważnioną do działania w imieniu wierzyciela egzekwującego (art. 27 par. 1b zd. 2 u.p.e.a.). Po wejściu w życie nowych przepisów, ponieważ nie będzie nadawana klauzula, konieczne stanie się podpisywanie tytułu wykonawczego albo składanie pieczęci (art. 27 par. 1 pkt 7b u.p.e.a.).
Rezygnacja z nadawania klauzuli pociągnie za sobą też zmiany dotyczące szczególnych tytułów wykonawczych. Dalszemu oraz ponownie wydanemu tytułowi wykonawczemu nie będzie się nadawało klauzuli o skierowaniu do egzekucji (uchylenie art. 26c par. 2b oraz art. 26d par. 3 u.p.e.a.). Te tytuły wykonawcze nie będą więc zawierały informacji wierzyciela o nadaniu klauzuli (zmiana art. 26c par. 2 i uchylenie art. 26ca par. 2 pkt 4 u.p.e.a.).
Gdy zobowiązany umrze
Zmiany wprowadzono także w regulacji, która mówi o zachowaniu ciągłości postępowania egzekucyjnego, jeżeli zobowiązany będący przedsiębiorcą zmarł po wszczęciu tego postępowania i zarządca przedsiębiorstwa w spadku prowadzi je albo dokonuje czynności wskazanych w art. 28d par. 1 u.p.e.a.
W obecnym stanie prawnym podjęcie dalszych czynności egzekucyjnych oraz zastosowanie środków egzekucyjnych może nastąpić po wydaniu postanowienia o nadaniu tytułowi wykonawczemu klauzuli o skierowaniu egzekucji przeciwko przedsiębiorstwu w spadku. Nowelizacja zamiast tego wprowadza postanowienie o przystąpieniu do egzekucji w stosunku do przedsiębiorstwa w spadku (art. 28d par. 1 u.p.e.a.). Do tej zmiany dostosowano też brzmienie art. 56 par. 1b pkt 2 u.p.e.a. oraz art. 57 par. 2a u.p.e.a., które mówią o zawieszeniu i podjęciu postępowania prowadzonego przeciwko przedsiębiorstwu w spadku.
Ostatnia zmiana powiązana z rezygnacją z nadawania klauzuli to usunięcie delegacji ustawowej do wydania rozporządzenia określającego sposób jej nadawania (uchylenie art. 27 par. 2b pkt 5 u.p.e.a.).
Postępowanie zabezpieczające
Podobne zmiany przewidziano w postępowaniu zabezpieczającym. Zarządzenie zabezpieczenia nie będzie już zawierać klauzuli organu egzekucyjnego o przyjęciu do wykonania (uchylono art. 156 par. 1 pkt 7 u.p.e.a.). Podobnie – w kolejnym zarządzeniu zabezpieczenia wierzyciel nie umieści informacji o nadaniu klauzuli (uchylono art. 156a par. 2 pkt 3 u.p.e.a.).
Nie będzie też występował do organu egzekucyjnego o nadanie tytułowi wykonawczemu lub zarządzeniu zabezpieczenia klauzuli o skierowaniu do egzekucji albo do wykonania przed skierowaniem wniosku do sądu o ustanowienie hipoteki przymusowej lub hipoteki morskiej przymusowej (uchylenie art. 164 par. 3 u.p.e.a.). Zmieniono bowiem brzmienie art. 157 par. 2 u.p.e.a.
W związku z rezygnacją z nadawania klauzuli tytułom wykonawczym oraz klauzuli o przyjęciu zarządzenia zabezpieczenia do wykonania wprowadzono też zmiany w ustawie z 11 października 2013 r. o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków, ceł i innych należności pieniężnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2157 ze zm.) – art. 5 ustawy nowelizującej. W zarządzeniu zabezpieczenia nie będzie już klauzuli o przyjęciu do wykonania (uchylono art. 85 ust. 1 pkt 4 ustawy o wzajemnej pomocy). Podobnie – w zagranicznym tytule wykonawczym nie będzie klauzuli o skierowaniu do egzekucji administracyjnej (art. 102 ust. 2 pkt 5 u.p.e.a.). ©℗
Kiedy egzekucja jest dopuszczalna
Ustalenia, czy egzekucja jest w danym przypadku dopuszczalna, trzeba zacząć od określenia jej zakresu, a więc odpowiedzieć sobie na pytania: kto, przeciwko komu, jaki obowiązek oraz od jakiego i do jakiego momentu może egzekwować. Następnie należy sprawdzić, czy spełnione zostały procesowe warunki dopuszczalności egzekucji, takie jak doręczenie zobowiązanemu wymaganego upomnienia (art. 15 par. 1 u.p.e.a.).
Dopuszczalność egzekucji powinna być zbadana w stadium wszczęcia administracyjnego postępowania egzekucyjnego, a następnie w jego toku. Zgodnie z art. 29 par. 1 u.p.e.a. „Organ egzekucyjny bada z urzędu dopuszczalność egzekucji administracyjnej; nie jest natomiast uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym”. Po zestawieniu tego przepisu z art. 29 par. 2 u.p.e.a., gdzie wymieniono sytuacje, gdy organ nie przystępuje do egzekucji, mamy odpowiedź na pytanie, kiedy jest ona dopuszczalna.
Otóż będzie tak wtedy, gdy dana osoba albo przedsiębiorca podlega obowiązkowi egzekucji (art. 29 par. 2 pkt 1 u.p.e.a.) oraz gdy tytuł wykonawczy spełnia wymogi określone w art. 27 par. 1 i 2 u.p.e.a. (art. 29 par. 2 pkt 3 u.p.e.a.). Jeśli te warunki nie są spełnione, egzekucja jest niedopuszczalna i należy od niej odstąpić przed jej wszczęciem. Poza tym do egzekucji nie przystępuje się też w przypadku, gdy organ egzekucyjny uprawdopodobni, że będzie ona bezskuteczna z powodu braku majątku lub źródła dochodu zobowiązanego, z których byłoby możliwe wyegzekwowanie środków przewyższających koszty egzekucyjne (art. 29 par. 2 pkt 2 u.p.e.a.).
Jeżeli spełnione są warunki stosowania egzekucji wobec danej osoby lub firmy, to właściwy organ potwierdza w tytule wykonawczym, że egzekucja jest dopuszczalna. Tytuł wykonawczy jest dokumentem urzędowym, stwierdza istnienie i wymagalność obowiązku oraz zawiera dane niezbędne do prawidłowego przeprowadzenia egzekucji administracyjnej. Choć nie jest aktem administracyjnym, to nie należy mu przypisywać wyłącznie roli technicznej, ponieważ określa przedmiot egzekucji administracyjnej i decyduje o rodzaju oraz sposobie zastosowania środków przymusu wobec zobowiązanego. Dla organu egzekucyjnego stanowi wyznacznik jego działań po wszczęciu egzekucji administracyjnej.
Pamiętajmy, że instytucja nieprzystąpienia do egzekucji opisana w art. 29 par. 2 i 2a u.p.e.a. dotyczy wyłącznie organu egzekucyjnego niebędącego jednocześnie wierzycielem. Organ, który jest wierzycielem, powinien ocenić wszystkie te warunki z urzędu, na etapie sporządzania tytułu wykonawczego. Jeśli któraś z przesłanek nie występuje, nie sporządza się tytułu wykonawczego. ©℗
