Nowe zasady wygaszania covidowych orzeczeń. Dokumenty potwierdzające niepełnosprawność będą tracić ważność w trzech terminach

Dokumenty potwierdzające niepełnosprawność, których ważność została wydłużona po wybuchu epidemii koronawirusa, będą ją tracić w trzech terminach. Pierwszy z nich upłynie 31 grudnia tego roku.

6 sierpnia zostaną uchylone przepisy, na podstawie których z mocy prawa został wydłużony okres obowiązywania orzeczeń o niepełnosprawności lub jej stopniu. Nie oznacza to jednak, że od najbliższej niedzieli ich posiadacze nie będą już dysponować ważnym dokumentem potwierdzającym ich dysfunkcję zdrowotną, bo jednocześnie wejdą w życie regulacje, które zakładają, że te orzeczenia będą wygaszane etapami, aż do 30 września 2024 r. Ma to rozłożyć w czasie proces uzyskiwania nowych orzeczeń. Z kolei gminy od przyszłego poniedziałku zaczną zmieniać decyzje w sprawie świadczeń związanych z niepełnosprawnością, tak aby dostosować je do nowych terminów, w których orzeczenia przestaną być aktualne.

Covidowe ułatwienia

Wspomniany przepis, który już za kilka dni przestanie obowiązywać, to art. 15h ustawy z 2 marca 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2095 ze zm.), czyli tzw. specustawy covidowej. Zgodnie z nim orzeczenia o niepełnosprawności lub jej stopniu, których data ważności upłynęła w ciągu 90 dni przed jej wejściem w życie, a więc między 9 grudnia 2019 r. a 7 marca 2020 r. oraz po 8 marca 2020 r., zachowują swoją ważność do 60. dnia przypadającego po dniu, w którym zostanie odwołany stan zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii – choć nie dłużej niż do wydania osobie niepełnosprawnej nowego dokumentu.

Stan zagrożenia epidemicznego został zniesiony 1 lipca br., co powinno skutkować tym, że wydłużone z mocy prawa orzeczenia pozostaną aktualne do końca sierpnia. Jednak tak się nie stanie za sprawą uchwalonej wcześniej ustawy z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 852). To właśnie w jej art. 10 została przewidziana nowelizacja specustawy covidowej polegająca na usunięciu z niej art. 15h. Natomiast w art. 23 zostały dodane przepisy, które wprowadzają nowy, stopniowy proces wygaszania orzeczeń powiązany z datą, kiedy początkowo miał utracić ważność posiadany przez osobę niepełnosprawną dokument. I tak jako pierwsze przestaną obowiązywać orzeczenia, które miały wygasnąć do 31 grudnia 2020 r. – ich ważność zostanie zachowana do 31 grudnia 2023 r. Kolejnym terminem będzie 31 marca 2024 r. – wtedy ważność utracą orzeczenia, które, gdyby nie art. 15h specustawy, straciłyby aktualność w 2021 r. Najdłużej, bo do 30 września przyszłego roku, osoby niepełnosprawne będą mogły legitymować się dokumentami, których data ważności upływałaby w okresie od 1 stycznia 2022 r. do 5 sierpnia br. Co istotne, nie muszą one czekać ze składaniem wniosku o nowe orzeczenie do czasu, gdy będzie się zbliżał jeden z trzech terminów wygaśnięcia obecnych dokumentów, bo mogą to zrobić w każdej chwili. Wtedy ich dotychczasowe orzeczenie straci ważność z dniem wydania nowego.

– Na razie nie widzimy, aby zwiększyła się liczba wpływających do nas wniosków. Wręcz przeciwnie, są osoby, które złożyły wniosek z uwagi na odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego, ale go wycofują, gdy się dowiadują, że są inne przepisy, które wydłużą ważność orzeczenia, którym teraz dysponują – mówi Marzenna Perkowska, przewodnicząca powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności (PZON) w Poznaniu.

Również Lidia Gugała, przewodnicząca PZON w Szczecinie, potwierdza, że liczba składanych wniosków utrzymuje się na podobnym poziomie co w poprzednich miesiącach, a dzięki temu, że orzeczenia będą wygasały etapami, powinno się udać uniknąć sytuacji, gdy zespoły będą w krótkim czasie miały ich bardzo dużo do rozpatrzenia.

Zmiana z urzędu

Uchylenie art. 15h specustawy skutkuje również tym, że gminy będą musiały zmienić decyzje dotyczące przyznania świadczeń uzależnionych od posiadania orzeczenia o niepełnosprawności lub jej stopnia. Wśród nich są m.in. świadczenia rodzinne, w tym zasiłek pielęgnacyjny i świadczenie pielęgnacyjne. Są one co do zasady przyznawane na czas trwania orzeczenia, dlatego pierwszy raz treść decyzji była modyfikowana, tak aby była zgodna z art. 15h specustawy. Natomiast teraz art. 26 ustawy z 9 marca 2023 r. obliguje urzędników do dostosowania i przedłużenia okresu pobierania danego świadczenia do jednego z trzech terminów, w których będzie upływać ważność orzeczenia. Postępowanie w sprawie zmiany decyzji będzie wszczynane z urzędu i nie będzie wymagać zawiadomienia strony.

– Mamy już opracowany wzór decyzji zmieniającej. Trafi ona do prawie 2 tys. osób, bo tyle po sprawdzeniu wyszło nam spraw, w których są orzeczenia z okresem ważności wydłużonym na mocy specustawy covidowej – wskazuje Eliza Dygas, kierownik działu świadczeń rodzinnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Płocku.

Dodaje, że przygotowania do tego, aby szybko i sprawnie zmienić decyzje, zostały podjęte wcześniej z tego powodu, że ich modyfikacja zbiega się w czasie z przyjmowaniem i rozpatrywaniem wniosków na nowy okres zasiłkowy w świadczeniach rodzinnych i Funduszu Alimentacyjnym oraz wydłużaniem prawa do pomocy finansowej dla obywateli Ukrainy.

– Mamy osoby, których orzeczenia wygasały w czerwcu i na początku lipca. W ich przypadku decyzje będą więc w stosunkowo krótkim czasie zmieniane dwukrotnie, bo najpierw odbyło się to na podstawie art. 15h specustawy covidowej, a od przyszłego tygodnia będziemy zmieniać decyzje na podstawie przepisów wchodzących w życie 6 sierpnia – podkreśla Edyta Ciesielska, kierownik działu świadczeń rodzinnych MOPR w Kielcach.

Przemysław Andrysiak, kierownik działu świadczeń Miejskiego Centrum Świadczeń w Zabrzu, zwraca uwagę, że wiele osób korzystających z pomocy finansowej uwarunkowanej posiadaniem orzeczenia uzyskało już nowy dokument i im decyzji nie trzeba będzie zmieniać. Natomiast z tym dotychczasowym pozostali głównie ci świadczeniobiorcy, którzy mają świadomość, że mogą mieć problem z uzyskaniem kolejnego orzeczenia (np. ze względu na zmianę stanu zdrowia), i celowo nie występują o nowe. Dzięki temu mogą kontynuować pobieranie świadczeń aż do momentu wygaśnięcia orzeczenia.©℗