Miasto może udzielić poręczenia spółce, która wykonuje dla niego kluczowe zadania

Spółka dostarczającą energię cieplną dla mieszkańców zwróciła się do prezydenta miasta z prośbą o poręczenie części jej zobowiązań wobec jej kluczowego kontrahenta. Poręczenie ma uwiarygodnić pozycję spółki i umożliwić jej spłatę zobowiązań w ratach. Nie ma żadnego powiązania kapitałowego miasta ze spółką, także jeśli chodzi o organy spółki. Dla naszej jednostki kluczową kwestią jest zapewnienie mieszkańcom dostaw ciepła oraz ciepłej wody. Czy miasto może udzielić takiego poręczenia?

Instytucja poręczenia została uregulowana w art. 876 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.), w którym postanowiono, że przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Oświadczenie poręczyciela powinno być złożone na piśmie pod rygorem nieważności. Zaś w art. 879 k.c. postanowiono, że o zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika. Przy czym czynność prawna dokonana przez dłużnika z wierzycielem po udzieleniu poręczenia nie może zwiększyć zobowiązania poręczyciela. Z kolei w orzecznictwie sądowym akcentuje się, że istotą poręczenia jest udzielenie gwarancji, że poręczyciel wykona zobowiązanie, gdyby dłużnik go nie wykonał. Odpowiedzialność poręczyciela ma charakter zobiektywizowany i jest oparta na zasadzie ryzyka. To ryzyko jest wkalkulowane w obowiązek umowny i leży u podstaw stworzonego dla wierzyciela stanu zabezpieczenia. Jeżeli obowiązek poręczyciela stanie się aktualny, nie może się on już powoływać na żadne przyczyny egzoneracyjne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 6 marca 2019 r., sygn. akt I AGa 313/18), co oznacza poręczenie wiąże się z poważnym ryzykiem dla udzielającego go.

Kto stroną

W art. 94. ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.) wskazano, że jednostki samorządu terytorialnego mogą udzielać poręczeń i gwarancji z uwzględnieniem przepisów tego aktu prawnego. Należy podkreślić, że łączna kwota poręczeń i gwarancji jest określana w uchwale budżetowej – są one terminowe i udzielane do określonej kwoty. Natomiast w art. 212 ust. 1 pkt 7 u.f.p. podano, że uchwała budżetowa określa kwotę wydatków na spłatę przypadających w danym roku budżetowym, zgodnie z zawartą umową, wymagalnych zobowiązań z tytułu udzielonych przez JST poręczeń i gwarancji. Znaczenie ma także art. 226 ust. 1 pkt 1 u.f.p., gdzie podano, że wieloletnia prognoza finansowa powinna być realistyczna i określać dla każdego roku objętego prognozą co najmniej dochody bieżące oraz wydatki bieżące budżetu JST, w tym na obsługę długu, gwarancje i poręczenia.

W korelacji z przepisami proceduralnymi (odnoszącym się do konstrukcji budżetu i wieloletniej prognozy finansowej) pozostają przepisy ustaw samorządowych. I tak w art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. i ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) postanowiono, że do wyłącznej właściwości rady gminy należy podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez wójta w roku budżetowym.

Dla spółki

Oceny, czy miasto może udzielić poręczenia dla kluczowej dla niego spółki, dokonano w piśmie Regionalnej Izby Obrachunkowej w Szczecinie z 10 lutego 2023 r. (znak K.43.3.2023). Po pierwsze, przypomniano, że w celu udzielenia poręczenia spółce prawa handlowego niezbędne jest podjęcie przez radę miejską uchwały, w której upoważni ona burmistrza do udzielania poręczeń w trakcie roku budżetowego do określonej kwoty – na podstawie tak udzielonego upoważnienia organ wykonawczy będzie mógł zawrzeć umowę poręczenia. Po drugie wskazano, że wartości wynikające z zawartej umowy poręczenia powinny znaleźć odzwierciedlenie w uchwale budżetowej gminy. W tym zakresie podano, że zgodnie z art. 212 ust. 1 pkt 7 u.f.p. w treści uchwały budżetowej wykazuje się wartości wymagalnych poręczeń, zaś stosownie do art. 236 ust. 3 pkt 5 u.f.p. w planie wydatków stanowiącym załącznik do uchwały budżetowej ujmuje się wypłaty z tytułu poręczeń udzielonych przez JST przypadające do spłaty w danym roku budżetowym. Po trzecie, przypomniano również, że udzielenie poręczenia przez JST wpływa na wartość indywidualnego wskaźnika zadłużenia, o którym mowa w art. 243 u.f.p. W konsekwencji stwierdzono, że prawodawca w żadnym przepisie nie ograniczył zakresu podmiotowego udzielanych poręczeń. Tym samym beneficjentem poręczenia może być jednostka zarówno zaliczania do sektora finansów publicznych, jak i niezaliczana do niego. Co więcej, zaakcentowano, że na ww. możliwość nie wpływa również brak wpływu organizacyjnego przez miasto na spółkę. Finalnie stwierdzono, że gmina jako jednostka sektora finansów publicznych, posiadająca osobowość prawną i zdolność do czynności prawnych, może udzielać poręczeń, przy czym wymagane jest podjęcie przez organ stanowiący stosownej uchwały, a skutki zawartej umowy przez burmistrza miasta znajdą odzwierciedlenie w uchwale budżetowej miasta oraz będą mogły wpłynąć na możliwość zaciągania zobowiązań zwrotnych.

Argument

Za dopuszczalnością udzielenia poręczenia przemawia także realizacja przez spółkę zadania należącego do katalogu zadań własnych danego samorządu. Na uwagę zasługuje tu art. 7 ust. 1 u.s.g., gdzie m.in. postanowiono, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy: ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej; gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego; wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz; działalności w zakresie telekomunikacji; lokalnego transportu zbiorowego; ochrony zdrowia; pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych oraz inne tamże wymienione.

Podsumowując: w opisanej sytuacji gmina może udzielić poręczenia spółce nawet niepowiązanej z nią ani organizacyjnie, ani kapitałowo. Kluczowe jest to, aby zakres zadań realizowanych przez spółkę służył wspólnocie samorządowej. ©℗