Pierwsze adresowane do jednostek samorządu terytorialnego nabory wniosków w programach krajowych i regionalnych już ruszają. Jednak prawdziwy wysyp konkursów rozpocznie się w połowie roku.

W Poradniku GP z 10 marca br. „Dotacje dla firm z funduszy UE na lata 2021‒2027” (DGP nr 49) pisaliśmy, że publikowane są harmonogramy konkursów w kluczowych programach krajowych z Funduszu Spójności UE, a nawet ogłaszane są pierwsze nabory. I choć w programach krajowych pierwsze konkursy adresowane są najczęściej właśnie do przedsiębiorców i jednostek naukowych, to pojawiła się już także oferta dla jednostek samorządu terytorialnego, a koniunktura na dobre rozkręci się w połowie roku. Taki wniosek płynie z lektury ogłoszonych na początku marca harmonogramów naborów w programach krajowych, w których JST mają być istotnymi beneficjentami. Chodzi o Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko oraz Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej. O tym, że jest już ruch także wobec JST, świadczą także harmonogramy – lub ich projekty – większości programów regionalnych (zarządzanych przez urzędy marszałkowskie). Przedstawiamy zatem poniżej, na co JST będą mogły zdobyć dofinansowanie w najbliższym czasie.

fundusze europejskie na infrastrukturę, klimat, środowisko (feniks)

Na początku marca oficjalnie zainaugurowano program FEnIKS. To największy krajowy program ze środków UE, następca Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Ponad 24 mld euro trafi za jego pośrednictwem na ochronę środowiska i klimatu, zachowanie bioróżnorodności, czystą energię i transport, podniesienie jakości opieki zdrowotnej oraz ochronę dziedzictwa kulturowego w Polsce. Z ogłoszonego szczegółowego harmonogramu konkursów wynika, że znaczna część z tych działań przeznaczona jest właśnie dla JST. Projekty realizowane w ramach FEnIKS z udziałem miast i gmin mają na celu m.in.: zwiększenie efektywności energetycznej mieszkalnictwa, budynków użyteczności publicznej, zwiększenie udziału zielonej energii z odnawialnych źródeł energii w końcowym zużyciu energii, poprawę gospodarowania wodą pitną, ściekami, odpadami komunalnymi czy też wzmocnienie ochrony bioróżnorodności i naturalnych ekosystemów oraz rozwój systemów monitorowania zasobów przyrodniczych. Inwestycje w sektorze środowiska mają przyczynić się też do większej odporności na zmiany klimatu oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego.

Warto zatem śledzić stronę programu w oczekiwaniu na szczegółowe informacje o konkursach przeznaczonych m.in. dla JST, które rozpoczną się w tym roku.

Wspierane będą m.in.:

►Adaptacja terenów zurbanizowanych do zmian klimatu. Już w lipcu ruszy konkurs, w którym dofinansowywane będą m.in. systemy zrównoważonego gospodarowania wodami opadowymi z udziałem zieleni, zielono-niebieskiej infrastruktury i rozwiązań opartych na przyrodzie łagodzących zmiany klimatu. Nabór przeznaczony jest m.in. dla JST i ich związków, jednostek organizacyjnych działających w imieniu JST, a także podmiotów świadczących usługi publiczne w ramach realizacji obowiązków własnych JST. Kwota przeznaczona na dofinansowanie w ramach pierwszego lipcowego naboru to 500 mln zł. Instytucją odpowiedzialną za jego przeprowadzenie jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Kolejny konkurs z tego zakresu planowany jest w październiku (również 500 mln zł).

►Gospodarka odpadami. W październiku br. rozpocznie się nabór na inwestycje z zakresu systemów selektywnego zbierania odpadów komunalnych, uwzględniających rozwiązania dotyczące zapobiegania powstawaniu odpadów. Kwota do rozdysponowania to 100 mln zł. W grudniu zaś rozpocznie się konkurs na dotacje do instalacji przetwarzania odpadów komunalnych. Tu do wzięcia jest 300 mln zł. Obydwa nabory przeznaczone są dla JST i ich związków, a także dla podmiotów świadczących usługi publiczne w ramach realizacji obowiązków własnych JST. Jednostką odpowiedzialną za przeprowadzenie konkursów jest NFOŚiGW.

►Ochrona przyrody. Wsparcie przewidziano m.in. na działania mające na celu ochronę zagrożonych gatunków i siedlisk przyrodniczych. Konkurs, w którym będą mogły wziąć udział m.in. JST oraz ich związki, rozpocznie się w październiku. Budżet to 100 mln zł. Konkurs ogłosi NFOŚiGW.

►Rozwój zielonej infrastruktury. Konkurs na projekty z zakresu zielonej i niebieskiej infrastruktury wraz ze stosownym zapleczem, mające na celu „odbetonowanie” terenów miejskich, rozpocznie się w grudniu. Nabór przeznaczony jest dla JST i ich związków oraz jednostek organizacyjnych działających w imieniu JST oraz podmiotów świadczących usługi publiczne w ramach realizacji obowiązków własnych JST. Budżet to 40 mln zł. Konkursy przeprowadzi NFOŚiGW.

►Plany adaptacji do zmian klimatu. W czerwcu rozpocznie się nabór wniosków w konkursie na opracowanie planów adaptacji do zmian klimatu. Nabór przeznaczony jest dla JST i ich związków oraz jednostek organizacyjnych działających w imieniu JST, a także podmiotów świadczących usługi publiczne w ramach realizacji obowiązków własnych JST. Budżet konkursu to 20 mln zł, przeprowadzi go NFOŚiGW.

►Edukacja klimatyczna. Ciekawie zapowiada się też konkurs na wsparcie edukacji w zakresie kwestii klimatycznych, adaptacji do zmian klimatu oraz ochrony zasobów wodnych, do którego nabór ruszy w listopadzie. Budżet konkursu to 40 mln zł, przeznaczony jest m.in. dla JST i ich związków oraz szkół publicznych i innych placówek systemu oświaty.

►Woda do spożycia. Interesujący dla JST może być również konkurs wspierający samodzielne projekty dotyczące systemów zaopatrzenia w wodę do spożycia. Nabór planowany jest w listopadzie, kwota przewidziana na realizację projektów to 300 mln zł. Przeznaczony jest on m.in. dla podmiotów odpowiedzialnych za realizację zadań związanych z zaopatrzeniem ludności w wodę, tj. JST i ich związków oraz przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych.

►Transport miejski. Na wsparcie będą mogły liczyć inwestycje infrastrukturalne, w tym: infrastruktura szynowa (tramwajowa), węzły przesiadkowe (w tym: parkingi P&R poza centrami miast), miejskie systemy ITS (ang. Intelligent Transport Systems), rozwiązania IT, systemy sprzedaży biletów i informacji pasażerskiej, tabor szynowy (tramwaje), plany zrównoważonej mobilności miejskiej. Działanie, na które przeznaczono 6,7 mld zł, obejmie część województw (dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, lubuskie, małopolskie, opolskie, pomorskie, wielkopolskie, zachodniopomorskie, łódzkie, śląskie) oraz Warszawę. Nabór ruszy w styczniu 2024 r., zorganizuje go Centrum Unijnych Projektów Transportowych.

►Infrastruktura kultury i turystyki kulturowej. Już w maju zaplanowano konkursy mające na celu rozwój infrastruktury kultury (zabytkowej i niezabytkowej) oraz ochronę i podniesienie atrakcyjności turystycznej obiektów dziedzictwa kulturowego. Na projekty przeznaczono 400 mln zł. Jednak z harmonogramu wynika, że w tym konkursie JST będą mogły być beneficjentami na zasadzie wyjątku. Za przeprowadzenie naborów będzie odpowiedzialne Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Informacje o konkursach publikowane będą na stronie: www.feniks.gov.pl.

fundusze europejskie dla polski wschodniej (fepw)

W ubiegłym tygodniu (9 marca) ogłoszono harmonogram naboru w programie FEPW – to następca Programu Operacyjnego Polska Wschodnia. Budżet programu na lata 2021‒2027 wyniesie ponad 12,4 mld zł (w tym 2,65 mld euro z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, z czego połowę przeznaczono dla JST). Wspierane będą m.in. działania związane z adaptacją miast do zmian klimatu, mobilnością miejską, drogami wojewódzkimi oraz tworzeniem atrakcyjnych ponadregionalnych produktów turystycznych. – FEPW różni się od POPW także tym, że jest szerszy – mówi Agnieszka Józefowicz-Krakowiak, kierownik departamentu komunikacji i marketingu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, która będzie jedną z instytucji odpowiedzialnych za przeprowadzenie konkursów. Program jest przeznaczony dla regionów najmniej rozwiniętych, obejmujących województwa: lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie. Po raz pierwszy o wsparcie będą mogli starać się również beneficjenci z regionalnej części województwa mazowieckiego, tj. bez Warszawy i otaczających ją powiatów. W nowej perspektywie finansowej nowością jest też wyznaczenie tzw. obszarów strategicznej interwencji państwa – za takie uznano średnie miasta zmagające się z problemami społeczno-gospodarczymi. W Polsce Wschodniej bowiem aż 60 z 78 miast średnich traci swoje funkcje, co stanowi poważne wyzwanie dla rozwoju makroregionu. Wsparcie kierowane jest do szerokiego kręgu beneficjentów: samorządów, przedsiębiorców, a także innych podmiotów (m.in. operatorów systemów dystrybucji energii czy PKP Polskich Linii Kolejowych SA). – Poziom dofinansowania wynosi do 85 proc. – dodaje Agnieszka Józefowicz-Krakowiak.

Projekty będą wybierane zarówno w trybie konkurencyjnym, jak i niekonkurencyjnym. Pierwsze konkursy dla samorządów ruszą w połowie roku.

Dla JST interesujące mogą być m.in. projekty:

►Infrastruktura drogowa. Wnioski o dofinansowanie projektów drogowych samorządy województw będą mogły złożyć w czerwcu br. . Granty posłużą na budowę niezbędnych połączeń do transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T), przejść granicznych, węzłów kolejowych, obwodnic. Budżet konkursu wyniesie 1,355 mld zł. Konkursy przeprowadzi PARP.

►Zrównoważona mobilność miejska. W lipcu i we wrześniu planowane są nabory na projekty z zakresu ekologicznych, zintegrowanych systemów mobilności miejskiej (obejmujących transport miejski i aktywne formy mobilności), przyczyniające się do zmniejszenia emisji zanieczyszczeń, hałasu i zwiększenia efektywności przemieszczania się. Nabór rozpoczynający się w lipcu adresowany będzie do miast wojewódzkich oraz liczących powyżej 100 tys. mieszkańców, tracących funkcje społeczno-gospodarcze. Nabór będzie się odbywał w trybie niekonkurencyjnym, a wnioski będzie można składać aż do grudnia 2025 r. Przeznaczono na ten cel 1,35 mld zł. Z kolei konkurs planowany we wrześniu kierowany jest do miast średnich liczących powyżej 50 tys. mieszkańców, tracących funkcje społeczno-gospodarcze, oraz innych miast subregionalnych z podregionów z najwyższą kumulacją gmin zmarginalizowanych. Kwota w pierwszym naborze dla tej grupy beneficjentów to 440 mln zł. Dodajmy, że kolejny nabór dla tej grupy beneficjentów planowany jest w kwietniu 2024 r. (budżet: 100 mln zł). Konkursy przeprowadzi PARP.

►Adaptacja miast do zmian klimatu. Przewidziano wsparcie przedsięwzięć z zakresu adaptacji do zmian klimatu mających na celu zapobieganie ryzyku związanemu z klęskami żywiołowymi i katastrofami. W lipcu rozpocznie się nabór w konkursie na przedsięwzięcia infrastrukturalne z zakresu zielonej oraz zielono-niebieskiej infrastruktury w miastach oraz gospodarowania wodami opadowymi i roztopowymi. Wnioski będą mogły składać miasta średnie, liczące 20‒100 tys. mieszkańców, tracące funkcje społeczno-gospodarcze, oraz z podregionów z najwyższą kumulacją gmin zmarginalizowanych; a także miejscowości o statusie uzdrowiska lub obszaru ochrony uzdrowiskowej. Budżet konkursu wyniesie 550 mln zł, a instytucjami odpowiedzialnymi za nabory są Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) oraz NFOŚiGW. Z kolei w październiku ruszy nabór w działaniu wspierającym opracowanie miejskich planów adaptacji do zmian klimatu. Budżet tego konkursu wyniesie 8 mln zł.

►Bioróżnorodność. We wrześniu br. rozpocznie się na nabór na przedsięwzięcia mające na celu tworzenie korytarzy ekologicznych dla zwierząt i ukierunkowanie ruchu turystycznego w celu zmniejszenia antropopresji (oddziaływania człowieka na zmiany w środowisku) na terenach prawnie chronionych, a także na wsparcie bazy edukacyjnej. Budżet tego konkursu to 114,5 mln zł. Beneficjentami będą m.in. zarządcy obszarów Natura 2000, w tym JST (a ponadto parki narodowe, zarządzający gospodarką leśną lub wodną, organizacje pozarządowe). Instytucjami odpowiedzialnymi za nabory są MKiŚ oraz NFOŚiGW.

►Zrównoważona turystyka. W połowie października PARP ogłosi konkurs dla samorządów województw (działających w partnerstwach z podmiotami lokalnymi) na inwestycje w tworzenie ponadregionalnych szlaków turystycznych (łączących przynajmniej dwa województwa) bazujących na walorach krajobrazowych, przyrodniczych czy historycznych (chodzi m.in. o szlaki rowerowe, kajakowe, kamperowe). Budżet konkursu wyniesie 630 mln zł.

Informacji o konkursach warto szukać na stronach: www.fepw.gov.pl oraz www.parp.gov.pl.

fundusze europejskie dla rozwoju społecznego 2021‒2027 (fers)

Samorządy mogą też znaleźć znaczące środki w programie FERS – to następca Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój. Szacunki wskazują, że bezpośrednie wsparcie dla JST może wynieść ok. 1,2 mld euro, a więc ponad 25 proc. środków FERS – szacuje Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. Bezpośrednie wsparcie na rzecz samorządów (w którym gminy czy powiaty będą głównymi beneficjentami) będzie realizowane w kilku obszarach związanych z tworzeniem i utrzymaniem miejsc opieki nad dziećmi do lat trzech, rozwojem edukacji cyfrowej oraz działań zwiększających dostępność w podmiotach publicznych dla osób ze szczególnymi potrzebami. Zakładana forma wsparcia to głównie dotacje, ale też pożyczki.

W FERS nabory już ruszyły. Zakończył się już m.in. nabór w projekcie „Lepszy dostęp do opieki nad małymi dziećmi” (853,5 mln euro). Zakłada on m.in. tworzenie nowych miejsc opieki nad dziećmi do lat trzech (w żłobkach, klubach dziecięcych oraz u dziennych opiekunów), a następnie dofinansowanie do ich funkcjonowania przez 36 miesięcy w ramach programu „Maluch+”. Nabór trwał od 19 stycznia do 19 lutego br.

Planowane są m.in. projekty:

►Poprawa funkcjonowania i wsparcie w edukacji włączającej (łącznie 70 mln euro) ‒ przewiduje się wsparcie dla poradni psychologiczno-pedagogicznych (doposażenie w sprzęt komputerowy, szkolenia dla kadr, wyposażenie w dodatkowe narzędzia w zakresie wczesnego wspomagania rozwoju oraz wczesnej diagnostyki i interwencji; nabór planowany w II kw. 2024 r.), a także wsparcie dla organów prowadzących przedszkola/szkoły/placówki zainteresowane utworzeniem specjalistycznych centrów wspierających edukację włączającą (nabór w II kw. br.).

►Projekty koordynacyjne regionalnych ośrodków polityki społecznej (łącznie 89,9 mln euro) – nabory rozpoczną się w III kw. 2023 r., a ich główną grupą docelową będą samorządy wojewódzkie.

►Rozwój ekonomii społecznej – przewidziano wypłatę „premii społecznej” dla JST, które będą zlecać lub powierzać podmiotom ekonomii społecznej realizację usług społecznych (67,5 mln euro); planowany jest nabór w II poł. 2023 r. (pilotaż) oraz w 2026 r. (kolejna edycja).

Informacji na temat FERS można szukać na stronie: www.rozwojspoleczny.gov.pl.

fundusze europejskie na rozwój cyfrowy (ferc)

FERC jest następcą Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa, który w latach 2014‒2020 wspierał cyfryzację w Polsce. Jego budżet to ok. 11,4 mld zł.

Do JST będą adresowane przede wszystkim następujące projekty grantowe:

►Cyberbezpieczeństwo JST. Zakłada się, że wsparcie wyniesie ok. 335 mln euro. W ramach działań wdrażane będą rozwiązania mające na celu podniesienie poziomu bezpieczeństwa systemów informacyjnych administracji samorządowej. Nabór planowany jest w II lub III kw. 2023 r.

►Współpraca międzysektorowa na rzecz cyfrowego rozwiązywania problemów społeczno-gospodarczych. W ramach tego projektu o wartości ok. 10 mln euro powstaną cyfrowe rozwiązania polegające na optymalizacji różnego rodzaju procesów, a także wspomagające transformację cyfrową JST, m.in. mogą to być rozwiązania z obszaru integracji architektury informatycznej JST z Architekturą Informacyjną Państwa, inteligentne miasta (ang. smart city), inteligentne wsie (ang. smart village), wielkie zbiory danych (big data) itp. Nabór planowany jest na II kw. 2024 r.

Więcej informacji: www.rozwojcyfrowy.gov.pl.

programy regionalne

Podobnie jak w perspektywie finansowej 2014‒2020, tak i na lata 2021‒2027 każde województwo ma swój program regionalny (jest ich 16). Co istotne, w tej perspektywie finansowej ma do nich trafić ok. 44 proc. wszystkich funduszy strukturalnych. Łącznie województwa dostaną 155,4 mld zł. „To najwyższy poziom decentralizacji środków od momentu wstąpienia Polski do UE” – podkreśla biuro prasowe Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej. Programy regionalne są zarządzane przez urzędy marszałkowskie. W większości województw już ogłoszono oficjalne harmonogramy naborów lub ich projekty. Są takie, w których konkursy adresowane do JST planowane są już w I kwartale. W województwie mazowieckim np. od 31 marca będzie można składać wnioski o dofinansowanie zakupu średnich oraz ciężkich samochodów ratowniczo-gaśniczych dla ochotniczych straży pożarnych, ponadto pod koniec marca samorządy będą mogły ubiegać się o fundusze na budowę lub modernizację oczyszczalni ścieków oraz rozwój sieci kanalizacyjnych, a równolegle wystartują nabory wniosków na działania powiatowych urzędów pracy w zakresie aktywizacji osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy.

Szczegółowe informacje, w tym harmonogramy konkursów oraz ogłoszenia o naborach można będzie znaleźć na stronach poszczególnych programów wojewódzkich:

  • Fundusze Europejskie dla Dolnego Śląska 2021–2027 – www.rpo.dolnyslask.pl,
  • Fundusze Europejskie dla Kujaw i Pomorza 2021–2027 – www.mojregion.eu,
  • Fundusze Europejskie dla Lubelskiego 2021–2027 – www.rpo.lubelskie.pl,
  • Fundusze Europejskie dla Lubuskiego 2021–2027 – www.rpo.lubuskie.pl,
  • Fundusze Europejskie dla Łódzkiego – www.rpo.lodzkie.pl,
  • Fundusze Europejskie dla Małopolski 2021–2027 – www.rpo.malopolska.pl,
  • Fundusze Europejskie dla Mazowsza 2021–2027 – www.funduszedlamazowsza.eu,
  • Fundusze Europejskie dla Opolskiego 2021–2027 – www.rpo.opolskie.pl,
  • Fundusze Europejskie dla Podkarpacia – www.rpo.podkarpackie.pl,
  • Fundusze Europejskie dla Podlaskiego 2021–2027 – www.rpo.wrotapodlasia.pl,
  • Fundusze Europejskie dla Pomorza – www.rpo.pomorskie.eu,
  • Fundusze Europejskie dla Śląskiego – funduszeue.slaskie.pl,
  • Fundusze Europejskie dla Świętokrzyskiego – www.2014-2020.rpo-swietokrzyskie.pl,
  • Fundusze Europejskie dla Warmii i Mazur – www.rpo.warmia.mazury.pl,
  • Fundusze Europejskie dla Wielkopolski 2021–2027 – wrpo.wielkopolskie.pl,
  • Fundusze Europejskie dla Pomorza Zachodniego 2021–2027 – www.rpo.wzp.pl. ©℗