Czy starosta może przyjąć sprawozdanie z realizacji zadania publicznego od podmiotu prowadzącego na terenie powiatu środowiskowy dom samopomocy (dla osób niepełnosprawnych), w sytuacji gdy sfinansowano z dotacji wydatki na remont kuchni? Problem w tym, że ani oferta podmiotu, ani umowa na realizację zadania nie przewidywały wydatków na remonty.

Analizę problemu zawartego w pytaniu należy przeprowadzić z uwzględnieniem regulacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (dalej: u.d.p.p). Z podanego stanu faktycznego należy domniemywać, że powiat zlecił realizację zadania publicznego podmiotowi prowadzącemu środowiskowy dom samopomocy. W tym kontekście warto przypomnieć art. 5 ust. 4 u.d.p.p., z którego wynika, że zlecanie realizacji zadań publicznych, o którym mowa w ust. 2 pkt 1, jako zadań zleconych w rozumieniu art. 127 ust. 1 pkt 1 lit. e, art. 151 ust. 1 oraz art. 221 ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.), może mieć formy:
1) powierzania wykonywania zadań publicznych, wraz z udzieleniem dotacji na finansowanie ich realizacji lub
2) wspierania wykonywania zadań publicznych, wraz z udzieleniem dotacji na dofinansowanie ich realizacji.
Powyższe zadanie niewątpliwie wpisuje się w katalog sfery zadań publicznych zaliczanych do działalności pożytku publicznego, o czym świadczy art. 4 ust. 1 pkt 7 u.d.p.p., gdzie postanowiono, że sfera zadań publicznych, o której mowa w art. 3 ust. 1 u.d.p.p., obejmuje zadania w zakresie działalności na rzecz osób niepełnosprawnych.

Monitorowanie realizowanych projektów

Jak jednak wynika z pytania, podmiot prowadzący dom samopomocy w sposób niewłaściwy wydatkował środki przyznane w ramach umowy na realizację zadania publicznego, w ramach której przekazano mu dotacje z budżetu powiatu. Skoro mowa o umowie, to należy przypomnieć art. 16 ust. 1 u.d.p.p. Postanowiono w nim m.in., że organizacje pozarządowe lub podmioty wymienione w art. 3 ust. 3, przyjmując zlecenie realizacji zadania publicznego w trybach, o których mowa w art. 11 ust. 2, zobowiązują się do wykonania zadania publicznego w zakresie i na zasadach określonych w umowie odpowiednio o wsparcie realizacji zadania publicznego lub o powierzenie realizacji zadania publicznego, sporządzonej z uwzględnieniem art. 151 ust. 2 i art. 221 ust. 3 u.f.p. oraz przepisów niniejszej ustawy, a organ administracji publicznej zobowiązuje się do przekazania dotacji na realizację zadania. Ponadto umowa, o której mowa, dotycząca zadania realizowanego w sposób, o którym mowa w art. 16a u.d.p.p., określa zasady i tryb przeprowadzenia konkursu na realizatorów projektów, w tym warunki i kryteria ich wyboru, oraz zasady i sposób monitorowania i oceny realizowanych przez nich projektów. Umowa wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności. Umowa o wsparcie realizacji zadania publicznego lub o powierzenie realizacji zadania publicznego może być zawarta na czas realizacji zadania lub na czas określony, nie dłuższy niż pięć lat. Zadanie publiczne nie może być realizowane przez podmiot niebędący stroną umowy, chyba że umowa ta zezwala na wykonanie określonej części zadania przez taki podmiot. Organizacja pozarządowa oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 u.d.p.p. są zobowiązane do wyodrębnienia w ewidencji księgowej środków otrzymanych na realizację umowy, o której mowa w art. 16 ust. 1 u.d.p.p.

Dyscyplina finansów pod kontrolą RIO

Na kanwie ww. przepisów na szczególną uwagę zasługuje stanowisko przedstawione w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Katowicach z 30 stycznia 2023 r. (znak WK-610/38/4/22/23; źródło: https://riokatowice.bip.net.pl). W ramach kontroli RIO stwierdziła nieprawidłowość polegającą na uznaniu za prawidłowe sprawozdania z realizacji zadania publicznego związanego z prowadzeniem środowiskowego domu samopomocy dla osób niepełnosprawnych przez jednostkę pożytku publicznego. Izba wskazała zaś, że powiat zaakceptował wydatki poniesione przez ww. jednostkę na remont jednego z pomieszczeń, mimo że umowa o realizację zadania nie przewidywała wydatkowania dotacji na zadania remontowe.
Izba zwróciła uwagę na konieczność ponownego rozliczenia dotacji oraz podjęcia odpowiednich kroków prawnych w celu wyegzekwowania zwrotu do budżetu jednostki samorządu terytorialnego środków nielegalnie wydatkowanych.
Jako argumenty prawne przywołano m.in. art. 17 u.d.p.p., gdzie postanowiono, że organ administracji publicznej zlecający realizację zadania publicznego może dokonywać kontroli i oceny realizacji zadania, w szczególności:
1) stopnia realizacji zadania;
2) efektywności, rzetelności i jakości realizacji zadania;
3) prawidłowości wykorzystania środków publicznych otrzymanych na realizację zadania;
4) prowadzenia dokumentacji związanej z realizowanym zadaniem.
Z kolei z art. 251 ust. 4 oraz art. 252 ust. 1 u.f.p. wynika, że dotacjami nienależnymi są dotacje udzielone bez podstawy prawnej. Ponadto dotacje udzielone z budżetu jednostki samorządu terytorialnego:
1) wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem,
2) pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości
‒ podlegają zwrotowi do budżetu wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, w ciągu 15 dni od dnia stwierdzenia okoliczności, o których mowa w pkt 1 lub pkt 2.
Finalnie wskazano, że odpowiedzialność za powyższe nieprawidłowości ponosi zarówno pracownik merytorycznie odpowiedzialny za weryfikację sprawozdań z realizacji zadania, jak i starosta, który zatwierdził rozliczenie dotacji.
Podsumowując, w podanym stanie faktycznym starosta nie powinien akceptować takiego sprawozdania z realizacji zadania. Należy bowiem rozliczyć dotację zgodnie z postanowieniami umowy, a w przypadku gdy wydatkowano dotację na cele niewynikające z umowy, starosta powinien podjąć odpowiednie kroki prawne, aby doprowadzić do zwrotu tych środków do budżetu powiatu. ©℗
Podstawa prawna
art. 3 ust. 1 i 3, art. 4 ust. 1 pkt 7, art. 5 ust. 2 pkt 1 oraz ust. 4, art. 11 ust. 2, art. 16, art. 16a, art. 17 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1327; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1812)
art. 127 ust. 1 pkt 1 lit. e, art. 151 ust. 1 i 2, art. 221, art. 251 ust. 4, art. 252 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1634; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2414)