W urzędzie miasta odpowiadam za kontrolę pracy inkasentów opłaty targowej. Zauważyłem, że często bloczki opłat targowych wystawiają oni w jednym egzemplarzu, a na części druków nie ma żadnych danych osób, które płacą opłatę. Czy inkasenci prawidłowo wystawiają pokwitowania tej opłaty?
Z opisu wynika, że pokwitowania nie spełniają wymogów wskazanych w przepisach, a zatem inkasenci nieprawidłowo przeprowadzają pobór opłaty targowej.
Powołanie inkasenta
Opłatę targową i podstawę powołania inkasentów do jej poboru reguluje art. 15 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (dalej: u.p.o.l.), w którym postanowiono, że rada gminy może wprowadzić opłatę targową. Opłatę tę pobiera się od osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, dokonujących sprzedaży na targowiskach. Targowiskami są wszelkie miejsca, w których jest prowadzona sprzedaż. Zasady ustalania i poboru oraz terminy płatności i wysokość stawek opłat targowych określonych w ustawie określa rada gminy w drodze uchwały (art. 19 u.p.o.l.). Przy czym stawka opłaty targowej nie może przekroczyć 953,38 zł dziennie. Rada gminy może zarządzić pobór tych opłat w drodze inkasa oraz określić inkasentów i wysokość wynagrodzenia za inkaso.
Istotne jest przy tym należyte określenie inkasentów w uchwale rady gminy. W orzecznictwie nadzorczym regionalnych izb obrachunkowych akcentuje się, że określenie inkasentów oznacza konieczność wskazania cech pozwalających podatnikom w sposób jednoznaczny zidentyfikować podmiot uprawniony i zobowiązany do dokonywania inkasa. W przypadku osób fizycznych może ono nastąpić m.in. poprzez wskazanie tych osób z imienia i nazwiska, wskazanie pełnionej przez te osoby funkcji. Sformułowanie „określić inkasentów”, użyte w art. 19 pkt 2 u.p.o.l., powinno przybierać w uchwale rady gminy postać określenia konkretnego, a więc zwrotu odnoszącego się do zindywidualizowanego podmiotu (por. uchwała Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Białymstoku z 21 kwietnia 2022 r., nr 8/137/2022; bip.bialystok.rio.gov.pl.0
Obowiązki
Inkasent opłat lokalnych zobowiązany jest dopełnić określonych formalności związanych z poborem opłaty. Przede wszystkim zgodnie z art. 30 par. 2 ordynacji podatkowej inkasent, który nie wykonał obowiązków określonych w art. 9 tej ustawy (czyli pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu), odpowiada za podatek pobrany a niewpłacony. Wymaga jednak podkreślenia, że to nie wszystkie obowiązki spoczywające na inkasentach opłat, co ma szczególnie znaczenie dla rozstrzygnięcia wątpliwości zasygnalizowanych w pytaniu. Jak bowiem wynika z opisu, bloczki opłaty targowej mają braki, które świadczą o niewłaściwym wykonywaniu zadań przez inkasentów.
O wymogach z tego zakresu stanowi par. 5 rozporządzenia w sprawie zasad rachunkowości oraz planów kont dla organów podatkowych jednostek samorządu terytorialnego (dalej: rozporządzenie). Postanowiono w nim, że pokwitowanie wpłaty lub wypłaty powinno zawierać dane umożliwiające identyfikację:
1) egzemplarza pokwitowania,
2) podatnika,
3) podatku lub innego tytułu wpłaty lub wypłaty,
4) wysokości kwoty wpłaty lub wypłaty,
5) w przypadku wpłaty również okresu, którego dotyczy wpłata,
6) daty wpłaty lub wypłaty.
Data wpłaty lub wypłaty, o której mowa w par. 5 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia, jest jednocześnie datą pokwitowania.
Z kolei w par. 7 rozporządzenia postanowiono m.in., że wpłaty gotówkowe przyjmuje i wypłat gotówkowych dokonuje kasjer w kasie. Dla każdego rodzaju podatku wypełnia się oddzielne pokwitowanie wpłaty albo pokwitowanie wypłaty, co najmniej w dwóch egzemplarzach. Oryginał pokwitowania wpłaty otrzymuje wpłacający, a oryginał pokwitowania wypłaty pozostaje w kasie. Dodajmy, że rozporządzenie definiuje również osobę inkasenta – zgodnie z par. 2 ust. 1 pkt 1 jest to „osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemającą osobowości prawnej, zobowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie do kasy urzędu lub na właściwy rachunek bieżący urzędu”.
Ocena RIO
Kwestie, jakie opisano w pytaniu, niejednokrotnie były przedmiotem oceny regionalnych izb obrachunkowych. Wspomnieć można o ustaleniach zawartych w wystąpieniu pokontrolnym RIO w Białymstoku z 3 października 2022 r. (znak RIO.IV.6001-3/22; bip.bialystok.rio.gov.pl).
Badając realizację dochodów z tytułu opłaty targowej, izba stwierdziła, że w kontrolowanej jednostce pokwitowania wpłaty (bloczki opłaty targowej) wystawiane są nieprawidłowo, a w konsekwencji uniemożliwia to sprawowanie kontroli organu podatkowego w zakresie prawidłowości poboru. „Na biletach brak jest danych osoby uiszczającej opłatę, stwierdzono również, że pokwitowania wystawiane są w jednym egzemplarzu i nie zawierają wszystkich elementów określonych w rozporządzeniu Ministra Finansów z 25 października 2010 r. w sprawie zasad rachunkowości oraz planów kont dla organów podatkowych jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. z 2010 r. nr 208, poz. 1375)” ‒ zauważono. Białostocka RIO przypomniała przy tym podstawowe zasady sporządzania pokwitowań: „zgodnie z par. 5 ust. 1 rozporządzenia pokwitowanie wpłaty lub wypłaty powinno zawierać dane umożliwiające identyfikację: egzemplarza pokwitowania, podatnika, podatku lub innego tytułu wpłaty lub wypłaty, wysokości kwoty wpłaty lub wypłaty, w przypadku wpłaty również okres, którego dotyczy wpłata, daty wpłaty. W myśl par. 7 ust. 1 wpłaty gotówkowe przyjmuje kasjer w kasie lub w tym wypadku inkasent i dla każdego rodzaju podatku wypełnia się oddzielne pokwitowanie wpłaty albo pokwitowanie wypłaty, co najmniej w dwóch egzemplarzach. Oryginał pokwitowania wpłaty otrzymuje wpłacający”.
Wynika z tego, że w przypadku opisanym w pytaniu pokwitowania nie spełniają określonych w rozporządzeniu wymogów co do oznaczenia podatnika oraz wystawienia co najmniej dwóch egzemplarzy. Wskazane naruszenia należy wykazać inkasentowi. ©℗
Podstawa prawna
art. 15, art. 19 pkt 2 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1452; ost.zm. Dz.U. poz. 1512)
par. 2 ust. 1 pkt 1, par. 5, par. 7 rozporządzenia z 25 października 2010 r. w sprawie zasad rachunkowości oraz planów kont dla organów podatkowych jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. nr 208, poz. 1375)
art. 30 par. 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2180)