Nie, nie ma podstaw do wprowadzenia w uchwale rady gminy w sprawie opłaty targowej zapisów obligujących inkasentów do prowadzenia ewidencji osób zobowiązanych do uiszczenia tej opłaty, jak też obowiązku jej udostępniania organowi podatkowemu, czyli np. wójtowi.

Istota daniny

Opłatę targową uregulowano w art. 15 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (dalej: u.p.o.l.). Z jego treści wynika, że rada gminy może wprowadzić opłatę targową. Pobiera się ją od osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, dokonujących sprzedaży na targowiskach (art. 15 ust. 1). Targowiskami są zaś wszelkie miejsca, w których jest prowadzona sprzedaż. Przy czym opłacie targowej nie podlega sprzedaż dokonywana w budynkach lub w ich częściach. Ponadto przepisy jednoznacznie wskazują, że omawianą opłatę pobiera się niezależnie od należności przewidzianych w odrębnych przepisach za korzystanie z urządzeń targowych oraz za inne usługi świadczone przez prowadzącego targowisko.
Z kolei podmioty zwolnione z uiszczania opłaty wskazano w art. 16 u.p.o.l. Są nimi:
  • osoby i jednostki, które są podatnikami podatku od nieruchomości w związku z przedmiotami opodatkowania położonymi na targowiskach;
  • rolnicy i ich domownicy prowadzący w piątki i soboty handel w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z 29 października 2021 r. o ułatwieniach w prowadzeniu handlu w piątki i soboty przez rolników i ich domowników (Dz.U. poz. 2290).
Przy czym w orzecznictwie nadzorczym regionalnych izb obrachunkowych akcentuje się m.in., że nie ma większego znaczenia, w jakim miejscu prowadzona jest sprzedaż oraz to, czy sprzedaż ma charakter stały czy okazjonalny. Skoro o pobieraniu opłaty targowej decyduje sprzedaż towaru, to opłatę tę należy także pobierać od prowadzących sprzedaż poza miejscami do tego wyznaczonymi. Z kolei określenie stawek opłaty, w sytuacji ich różnicowania, powinno uwzględniać wszystkie możliwe przypadki dokonywania sprzedaży. Natomiast nieokreślenie terminu płatności opłaty targowej prowadzi do sprzeczności z dyspozycją zawartą w art. 19 pkt 1 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych oraz uniemożliwia prawidłową realizację świadczenia, przy czym zapis wskazujący jako termin uiszczenia opłaty dzień poboru opłaty targowej (przez inkasenta) nie jest tożsamy z określeniem terminu płatności opłaty targowej na dzień dokonywania sprzedaży (por. uchwała Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Białymstoku z 8 lutego 2021 r., nr 4/38/2021).
Ponadto należy zauważyć, że z art. 15 ustawy wynika jednoznacznie, że na terenie danej gminy opłatę targową pobiera się od osób fizycznych, osób prawnych oraz od jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, dokonujących sprzedaży na targowiskach, po uprzednim jej wprowadzeniu przez radę gminy. Jednak to, czy w danej gminie będzie pobierana opłata targowa, zależy od woli organu stanowiącego tej jednostki samorządu terytorialnego. Rada gminy jest więc zobowiązana do jednoznacznego wyrażenia swojej woli w tym zakresie, np. poprzez wprowadzenie opłaty targowej na swoim terenie w drodze uchwały, a następnie ustalenie jej stawek. Nie może tego czynić w sposób dorozumiany jedynie poprzez wprowadzenie dziennej stawki opłaty targowej.

Obowiązki pobierających

Z kolei podstawowe regulacje dotyczące inkasentów znalazły się w art. 19 u.p.o.l. Na uwagę zasługuje pkt 2, z którego wynika, że rada gminy w drodze uchwały może zarządzić pobór tych opłat w drodze inkasa oraz określić inkasentów i wysokość wynagrodzenia za inkaso, a także może wprowadzić obowiązek prowadzenia przez inkasentów ewidencji osób, „zobowiązanych do uiszczania opłaty miejscowej oraz określić szczegółowy zakres danych zawartych w tej ewidencji, uwzględniając konieczność zapewnienia prawidłowego poboru opłaty miejscowej”.
Zatem z powyższych regulacji wynika niewątpliwie uprawnienie dla rady gminy do określenia poboru opłaty w drodze inkasa, określenia inkasentów oraz wynagrodzenia za inkaso oraz dodatkowo – tylko w przypadku opłaty miejscowej – uprawnienie do nałożenia na inkasentów obowiązku prowadzenia ewidencji osób zobowiązanych do uiszczenia opłaty miejscowej.

Orzecznictwo nie pozwala

Na szczególną uwagę zasługuje stanowisko zawarte w piśmie Regionalnej Izby Obrachunkowej w Kielcach z 24 czerwca 2022 r. (znak WI.54.31.2022). Wyrażono w nim pogląd, że gmina nie może wprowadzić w uchwale w sprawie opłaty uzdrowiskowej zapisów dotyczących określenia inkasentów, zobowiązując ich do prowadzenia ewidencji osób zobowiązanych do uiszczenia ww. opłaty i jej udostępnienia organowi podatkowemu. Analogiczne założenie pozostaje aktualne w stosunku do opłaty targowej. W konsekwencji nie ma podstaw, aby w uchwale w sprawie opłaty targowej na 2023 r. wprowadzić dla inkasentów tej opłaty powinności prowadzenia ewidencji osób zobowiązanych do jej uiszczenia i udostępniania organowi podatkowemu (wójtowi gminy). Ma to również wydźwięk w orzecznictwie sądowo-administracyjnym. Przykładowo Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z 29 czerwca 2017 r. (sygn. akt I SA/Po 212/17) stwierdził, że jeżeli katalog spraw, w zakresie których ustawodawca upoważnił radę gminy do określenia szczegółowych zasad postępowania, jest zamknięty, to rada może dokonywać regulacji prawnych tylko w takim zakresie, w jakim została do tego upoważniona. Ponadto, jeżeli dany przepis i wskazane w nim elementy mają charakter wyczerpujący, to nie jest dopuszczalna wykładnia rozszerzająca zastosowania tego przepisu w odniesieniu do innych kwestii, które nie zostały w nim wymienione.
Końcowo należy wskazać, że względy celowościowe, w tym troska o lepszą kontrolę nad działaniami inkasentów, nie mogą usprawiedliwiać naruszenia ww. przepisów ustawy o podatkach i opłatach lokalnych.

Wolno w umowie

Podsumowując, w przypadku opłaty targowej nie ma podstaw do wprowadzenia w uchwale rady gminy zapisów, które obligują inkasentów do prowadzenia ewidencji osób zobowiązanych do uiszczenia omawianej opłaty i jej udostępnienia organowi podatkowemu (wójtowi gminy). Taka powinność może być przewidziana w uchwale rady gminy jedynie w stosunku do inkasentów opłaty miejscowej.
Natomiast jest inne rozwiązanie, z którego może skorzystać wójt. Mianowicie podane kwestie mogą być przedmiotem zapisów umowy, jaka jest zawierana pomiędzy gminą a inkasentem. Do rozważenia zatem ujęcie odpowiednich zapisów przy podpisywaniu konkretnych umów pomiędzy gminą a inkasentem opłaty targowej, w tym m.in. zobowiązujących go do prowadzenia i udostępniania takiej ewidencji. ©℗
Podstawa prawna
art. 15, art. 16, art. 19 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1452; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1512)