Udzielając odpowiedzi na pytanie dotyczące organu właściwego do podjęcia decyzji o zorganizowaniu dzieciom i uczniom będącym obywatelami Ukrainy bezpłatnego transportu do miejsca, w którym zapewnia się im kształcenie, wychowanie i opiekę, należy dokonać oceny postanowień całej ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa - uważa Dawid Czesyk.
*Dawid Czesyk - zastępca prezesa Regionalnej Izby Obrachunkowej w Szczecinie; przewodniczący Komisji Legislacji i Orzecznictwa Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych
Przepisy samorządowych ustaw ustrojowych zgodnie z zasadą lex specialis derogat legi generali (prawo szczegółowe znajduje zastosowanie przed prawem ogólnym) powinny być interpretowane pomocniczo. Mimo że ustawodawca w drodze art. 52 specustawy ukraińskiej nie określił organu, który posiada kompetencję podjęcia decyzji o zorganizowaniu transportu dzieci i uczniów do szkół i placówek, należy zwrócić uwagę na treść art. 12 ust. 5 omawianej ustawy. Zgodnie ze wskazanym przepisem zakres pomocy dla obywateli Ukrainy określa w drodze uchwały organ stanowiący.
Biorąc pod uwagę pilną konieczność podjęcia decyzji o realizacji przez samorządy zadań związanych z zapewnieniem pomocy obywatelom Ukrainy, zwrócić należy uwagę na możliwość zwołania, zgodnie z art. 20 ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym, sesji nadzwyczajnej, którą stosownie do art. 15 zzx ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 1842, z późn. zm.) można przeprowadzić w trybie zdalnym. Mechanizm zdalnej organizacji posiedzeń organów administracji publicznej został w jednostkach samorządu terytorialnego wdrożony i nie dostrzegam problemu, aby mógł być nadal wykorzystywany (w czasie trwania w Polsce stanu epidemii). A zatem w mojej ocenie argument w postaci konieczności podjęcia niezwłocznej decyzji przez organy gminy, w świetle posiadanych instrumentów, nie zwalnia organu stanowiącego z roli, jaką przyznał mu ustawodawca.
Z punktu widzenia budżetowego prawodawca wiodącą rolę przyznał organowi stanowiącemu, który opierając się na inicjatywie zarządu jednostki samorządu terytorialnego, decyduje o kształcie planu wydatków budżetu jednostki. Ustawodawca w celu usprawnienia realizacji zadań związanych z pomocą obywatelom Ukrainy w specustawie ukraińskiej (art. 111) dał możliwość upoważnienia przez organ stanowiący organu wykonawczego do dokonywania zmian w budżecie. Dzięki czemu umożliwiono rozszerzenie zakresu kompetencji organu wykonawczego związanych z dokonywaniem zmian w planie dochodów i wydatków jednostki samorządowej. Powyższe nie wyłącza konieczności podjęcia przez organ stanowiący decyzji o fakultatywnej realizacji zadania, jakim jest transport dzieci i uczniów pochodzących z Ukrainy do szkół i placówek.
Mając na względzie przepisy samorządowych ustaw ustrojowych, prawodawca wiodącą rolę przypisał organowi stanowiącemu w aspekcie podjęcia decyzji o realizacji przez jednostki samorządu terytorialnego zadań fakultatywnych. Zgodnie z art. 18 ust. 2 pkt 11-13 ustawy o samorządzie gminnym do wyłącznej właściwości rady gminy należy podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia zadań do realizacji, a także w sprawie współdziałania z innymi jednostkami samorządu terytorialnego, zarówno w kraju, jak i za granicą.
Należy podkreślić, że w zakresie funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego i realizacji ich zadań, w tym zadań związanych z pomocą obywatelom Ukrainy, istotną rolę pełnią wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast oraz członkowie zarządów jednostek szczebla powiatowego i województw. To zarządy jednostek samorządowych i ich przedstawiciele koordynują prace związane z zapewnieniem niezbędnych potrzeb obywatelom Ukrainy, a ich skuteczność utożsamiana jest z efektywnością pracy włodarzy jednostek. Przywołany w tym kontekście art. 30 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym odnosi się do sfery wykonania przez wójta (burmistrza/prezydenta) uchwał rady, a tym samym wskazuje na upoważnienie do działania, jakim jest akt podjęty przez organ stanowiący. ©℗
Oprac. BŁ