Czy z kasy gminy możemy wyłożyć pieniądze na zakup galowych mundurów dla lokalnej ochotniczej straży pożarnej? Według nowej ustawy o OSP samorząd ma zapewnić umundurowanie, ale nie doprecyzowano w niej, jakiego typu ubioru to dotyczy. Nie chcemy popełnić błędu.
Na początek przypomnienie: zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym do zadań własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty. W szczególności obejmują one sprawy porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego. W orzecznictwie sądowym akcentuje się, że każdy z zakresów spraw wymienionych w art. 7 ust. 1 ustawy winien być „potwierdzony” i uszczegółowiony w ustawie odrębnej, poświęconej tematycznie sprawom stanowiącym zadania gminy. Co ważne, wspomniany przepis nie może stanowić samodzielnej podstawy do określania kompetencji gminy w określonym rodzaju spraw. Należy je oceniać w powiązaniu z przepisami ustaw szczególnych (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z 14 maja 2014 r., sygn. akt II SA/Go 290/14).
Zasady wydatkowania pieniędzy
Takich przepisów szczególnych w kontekście wydatkowania środków budżetowych na mundury galowe strażaków należy poszukiwać w ustawie o ochotniczych strażach pożarnych. W art. 32 tego aktu prawnego m.in. postanowiono, że koszty funkcjonowania ochotniczych straży pożarnych są pokrywane w szczególności z:
1) budżetów jednostek samorządu terytorialnego;
2) środków z budżetu państwa przekazywanych komendantowi głównemu Państwowej Straży Pożarnej;
3) wpływów instytucji ubezpieczeniowych, o których mowa w art. 38 i art. 39 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej;
4) środków pochodzących od osób fizycznych i osób prawnych przekazywanych w szczególności w formie dobrowolnych składek lub darowizn;
5) środków pochodzących ze zbiórek publicznych;
6) środków własnych.
Ponadto jednostki samorządu terytorialnego mogą przekazywać ochotniczym strażom pożarnym dodatkowe środki pieniężne również w formie dotacji.
Na jakie cele
Zatem niewątpliwie w nowej ustawie zostały zachowane podstawowe reguły finansowania ww. jednostek przez gminy, czyli bezpośrednio z budżetu oraz w formie dotacji celowych. Co istotne, ustawa precyzuje również cele, które gmina może finansować ze źródeł budżetowych. Zostały one dookreślone w art. 10 ust. 1 ww. ustawy, gdzie postanowiono, że w ramach realizacji zadania własnego w zakresie ochrony przeciwpożarowej gmina zapewnia, stosownie do posiadanych sił i środków, ochotniczym strażom pożarnym:
1) obiekty, tereny, pojazdy i sprzęt specjalistyczny, środki ochrony indywidualnej, umundurowanie i środki łączności oraz ich utrzymanie;
2) ubezpieczenie strażaków ratowników OSP i kandydatów na strażaków ratowników OSP oraz członków młodzieżowych drużyn pożarniczych i dziecięcych drużyn pożarniczych, w tym ubezpieczenie grupowe, od odpowiedzialności cywilnej i od następstw nieszczęśliwych wypadków, podczas wykonywania powierzonych zadań;
3) badania lekarskie strażaków ratowników OSP przeprowadzane w celu stwierdzenia braku przeciwwskazań do udziału w działaniach ratowniczych;
4) badania lekarskie kandydatów na strażaków ratowników OSP przeprowadzane w celu stwierdzenia braku przeciwwskazań do udziału w szkoleniu podstawowym przygotowującym do bezpośredniego udziału w działaniach ratowniczych.
Umundurowanie każdego rodzaju
Niestety ustawodawca posługuje się ogólnym sformułowaniem – umundurowanie, a to może budzić wątpliwości, czy chodzi o umundurowanie wykorzystywane w trakcie wykonywania działań wchodzących w ochronę przeciwpożarową, czy także odnosi się do umundurowania galowego. W ocenie podanej problematyki pomocne mogą być argumenty przedstawione w piśmie Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku z 22 lutego 2022 r. (znak RP.0441/84/5/1/2022). W piśmie tym – w kontekście ww. art. 10 ust. 1 ustawy – stwierdzono, że każda gmina samodzielnie decyduje o wysokości środków przeznaczonych na realizację zadania własnego w zakresie ochrony przeciwpożarowej. RIO zauważyła, że ustawodawca w podanym przepisie wyszczególnił zakres możliwych wydatków, podając m.in. umundurowanie, ale nie wskazał w nim na bezpośredni związek zakupu munduru z realizacją działań ratowniczych. A to daje możliwość szerokiej interpretacji i nie wyłącza sfinansowania wydatku na zakup munduru galowego ze środków budżetu samorządowego.
Mając na uwadze przytoczone wyżej argumenty natury prawnej, należy przyjąć, że w przypadku takiego wydatku z budżetu gminy nie zachodzi ryzyko naruszenia art. 44 ust. 2 ustawy o finansach publicznych, gdzie postanowiono, że jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków. W tych okolicznościach przepisami legalizującymi wydatki na zakup mundurów będą bowiem wspomniane wyżej zapisy art. 10 ust. 1 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych. W konsekwencji nie ma również przesłanek, aby mówić o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych.©℗
Podstawa prawna
art. 7 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1372; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)
art. 10. ust. 1 oraz art. 32 ustawy z 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (Dz.U. z 2021 r. poz. 2490)
art. 44 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2270)
