Prowadzę działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług budowy, remontów i rozbiórki obiektów. Działalność generuje różnego rodzaju odpady, w tym gruz budowlany i pokruszony beton. Czy mogę je przekazywać osobom fizycznym, np. do utwardzenia powierzchni czy do zatopienia w fundamentach?
Zgodnie z ogólną regułą wytwórca odpadów jest obowiązany do gospodarowania wytworzonymi przez siebie odpadami. Wytwórcą odpadów powstających w wyniku świadczenia usług budowy, remontu, rozbiórki obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usługę, chyba że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej (art. 3 ust. 1 pkt 32 ustawy o odpadach; dalej: u.o.). Większość podmiotów nie robi tego we własnym zakresie, ale powierza obowiązek podmiotom zajmującym się tym w sposób profesjonalny.
Przekazanie odpadów podmiotowi, który ma stosowne zezwolenie albo wpis do rejestru, jest uważane za równoznaczne z wypełnieniem obowiązku ustawowego. Jednak w pewnych sytuacjach możliwe jest przekazanie odpadów osobom fizycznym i jednostkom organizacyjnym niebędącymi przedsiębiorcami, które będą je wykorzystywały na potrzeby własne.
Zagospodarowanie przez profesjonalistę
Zgodnie z art. 27 ust. 2 u.o. wytwórca odpadów lub inny ich posiadacz może co do zasady zlecić wykonanie obowiązku gospodarowania odpadami wyłącznie podmiotom, które mają:
1) zezwolenie na zbieranie odpadów lub zezwolenie na przetwarzanie odpadów, lub
2) koncesję na podziemne składowanie odpadów, pozwolenie zintegrowane, decyzję zatwierdzającą program gospodarowania odpadami wydobywczymi, zezwolenie na prowadzenie obiektu unieszkodliwiania odpadów wydobywczych lub wpis do rejestru działalności regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości ‒ na podstawie odrębnych przepisów, lub
3) wpis do rejestru w zakresie, o którym mowa w art. 50 ust. 1 pkt 5 u.o. (chodzi m.in. o podmioty, które przetwarzają odpady, a są zwolnione z obowiązku uzyskania zezwolenia na przetwarzanie odpadów).
Jeżeli wytwórca odpadów lub inny posiadacz odpadów przekazuje odpady wyżej wymienionym podmiotom, to odpowiedzialność za gospodarowanie odpadami, z chwilą ich przekazania, przechodzi na tego następnego posiadacza odpadów.
Oddanie osobom fizycznym
Ustawa o odpadach przewiduje pewne wyjątki od powyżej omówionych regulacji. Mianowicie na podstawie art. 27 ust. 9 u.o. posiadacz odpadów może przekazywać osobie fizycznej lub jednostce organizacyjnej niebędącym przedsiębiorcami określone rodzaje odpadów do wykorzystania na potrzeby własne za pomocą dopuszczalnych metod odzysku, zgodnie z wymaganiami określonymi w przepisach wydanych na podstawie ust. 10. Przepisy te zawiera rozporządzenie ministra środowiska w sprawie listy rodzajów odpadów, które osoby fizyczne lub jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami mogą poddawać odzyskowi na potrzeby własne oraz dopuszczalnych metod ich odzysku (dalej: rozporządzenie).
W załączniku do rozporządzenia określono 55 pozycji odpadów, które mogą być przekazywane osobom fizycznym. Pod pozycją 33 wymieniono „Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych i elementów wyposażania inne niż wymienione w 17 01 06”. Mogą być one użyte do utwardzania powierzchni, budowy fundamentów, wykorzystywania jako podsypki pod posadzki na gruncie po rozkruszeniu odpadów, jeżeli jest to konieczne do ich wykorzystania oraz z zachowaniem przepisów odrębnych, w szczególności prawa wodnego i prawa budowlanego. Magazynowanie może odbywać się w sposób zapobiegający niekorzystnemu wpływowi na środowisko.
Przy czym trzeba pamiętać, że w przypadku utwardzania powierzchni dopuszczalna maksymalna ilość odpadów do przyjęcia to 0,2 Mg/mkw. utwardzanej powierzchni. W przypadku fundamentów oraz podsypki pod podsadzki na gruncie dopuszczalna maksymalna ilość odpadów do przyjęcia to 0,1 Mg/sześc. fundamentu.
Utwardzanie z ograniczeniami
W kilku pozycjach załącznika do rozporządzenia, np. w odniesieniu do: odpadów z wydobywania kopalin innych niż rudy metali (kod 01 01 02), odpadów żwirów lub skruszonych skał (kod 01 04 08), odpadowych piasków i iłów (kod 01 04 09), wybrakowanych wyrobów ceramicznych, cegieł kafli i ceramiki budowlanej (kod 10 12 08), odpadu betonu oraz gruzu betonowego z rozbiórek i remontów (kod 17 01 01), gleby i ziemi, w tym kamieni (kod 17 05 04), pojawia się możliwość wykorzystanie tych odpadów do utwardzania powierzchni.
Przy czym w praktyce są wątpliwości, co jest utwardzeniem powierzchni. Sądy wskazują, że prawo budowlane nie zawiera pojęcia „utwardzenie powierzchni”. Są to jednak wszelkiego rodzaju prace, które wiążą się z utwardzeniem powierzchni gruntu z wykorzystaniem materiałów budowlanych, takich jak np. wykonanie płyty betonowej, ułożenie kostki brukowej itp. Należy przy tym odróżnić od nich roboty ziemne, przy których nie są wykorzystywane żadne materiały budowlane, a które polegają na wyrównaniu terenu (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 27 lutego 2008 r., sygn. akt II OSK 99/07).
Co więcej, musi to nastąpić z zachowaniem przepisów odrębnych, a w szczególności prawa budowlanego i prawa wodnego. W praktyce bardzo często przyjmowanie odpadów przez osoby fizyczne do utwardzania gruntów wiąże się z konfliktami sąsiedzkimi. Sąsiedzi nierzadko podnoszą zarzut naruszenia stosunków wodnych. Zgodnie bowiem z art. 234 ust. 1 pkt 1 prawa wodnego właściciel gruntu, o ile przepisy ustawy nie stanowią inaczej, nie może zmieniać kierunku i natężenia odpływu znajdujących się na jego gruncie wód opadowych lub roztopowych ani kierunku odpływu wód ze źródeł – ze szkodą dla gruntów sąsiednich.
Podstawa prawna
• art. 3 ust. 1 pkt 32, art. 27 ust. 2, 9 i 10, art. 50 ust. 1 pkt 5 ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 797)
• rozporządzenie ministra środowiska z 10 listopada 2015 r. w sprawie listy rodzajów odpadów, które osoby fizyczne lub jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami mogą poddawać odzyskowi (Dz.U. z 2016 r. poz. 93)
• art. 234 ust. 1 pkt 1 ustawy z 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 624)
