W czasie pandemii dochody budżetu gminy spadły, więc chcemy zracjonalizować wydatki i zmienić warunki przyznawania dotacji dla żłobków. Środki miałyby otrzymać tylko te podmioty, które są wpisane do rejestru żłobków prowadzonego przez wójta. Czy to prawidłowe rozwiązanie?
Proponowany pomysł jest obarczony wadą prawną. Ograniczenie prawa do dotacji ze względu na wpis do rejestru prowadzonego tylko przez danego wójta gminy stanowi naruszenie ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat trzech (dalej: u.o.d.).
Z art. 26 u.o.d. wynika, że prowadzenie żłobka lub klubu dziecięcego jest działalnością regulowaną w rozumieniu prawa przedsiębiorców i wymaga wpisu do rejestru żłobków i klubów dziecięcych. Natomiast w art. 27 u.o.d. wskazano, że rejestr ten prowadzi wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwy ze względu na umiejscowienie placówki. Procedura wpisu danego żłobka do rejestru prowadzonego przez danego wójta jest ściśle określona. Z ekonomicznego punktu widzenia gminy może mieć znaczenie, że dany żłobek jest wpisany do rejestru właśnie w tej konkretnej jednostce samorządu terytorialnego.
WAŻNE Nie ma podstaw, by radni wprowadzali kryteria różnicujące stawkę dotacji w obrębie jednej formy opieki, np. żłobkowej, albo wręcz wykluczali jakieś podmioty z uchwały dotacyjnej.
Kluczową regulacją dla oceny proponowanego rozwiązania legislacyjnego będzie art. 60 u.o.d. Wynika z niego, że podmioty prowadzące żłobek mogą otrzymać na dziecko objęte opieką dotację celową z budżetu gminy. Jej wysokość i zasady ustalania oraz rozliczania określa w uchwale rada gminy. Może ona przyznać dotację również na dzieci zamieszkałe na terenie innej gminy. Radzie nie przyznano jednak kompetencji do ograniczania praw do dotacji dla żłobka w zależności od różnych okoliczności. Oczywiście wysokość dotacji może być zróżnicowana ze względu na formy świadczonej opieki nad dziećmi, np. być uzależniona od posiadania statusu żłobka, klubu dziecięcego czy działalności dziennego opiekuna. W tym przypadku różne stawki dotacji są uzasadnione choćby różnym zakresem zadań wykonywanych przez te podmioty, w różnej częstotliwości czy różnymi kosztami prowadzenia danej formy opieki. Brak jednak podstaw, aby ww. kryteria różnicujące wprowadzać w ramach jednej formy opieki, np. żłobkowej, albo wręcz wykluczyć pewne żłobki z uchwały dotacyjnej.
Pomocne w tym zakresie może być stanowisko Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Warszawie z 31 marca 2021 r. (nr 13.115.2021; źródło: https://warszawa.rio.gov.pl.). Na kanwie zbliżonych zapisów uchwały dotacyjnej kolegium uznało, że „art. 60 ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, stanowiący podstawę udzielania dotacji, nie «warunkuje» przyznania dotacji od spełnienia przez dany podmiot jakichkolwiek przesłanek, czy to w postaci posiadania wpisu w określonym rejestrze, zawarcia umowy czy też faktu złożenia ściśle sformalizowanego wniosku”.
Należy zatem wnioskować, że ustanowienie wymogu w uchwale dotacyjnej, uzależniającego prawo do dotacji od wpisu danego żłobka do rejestru prowadzonego przez wójta gminy, stanowi naruszenie wskazanych wyżej przepisów kompetencyjnych ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat trzech. W konsekwencji istnieje również wysokie prawdopodobieństwo, że właściwa regionalna izba obrachunkowa stwierdzi nieważność uchwały.
Podstawa prawna
art. 26, art. 27 i art. 60 ustawy z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 75)
ustawa z 6 mara 2018 r. ‒ Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162)