Specyficzna forma prawna, w jakiej działają, powoduje, że choć z powodu pandemii notują pokaźne straty, to nie mają szans na wsparcie z tarcz antykryzysowych. O pieniądze dla nich nie bardzo mogą też wystąpić gminy.

Choć od kilku dni miejskie ośrodki sportu i rekreacji (MOSiR-y) znów mogą działać, to nadal w ograniczonym zakresie. Rząd nie zdecydował się bowiem na otworzenie siłowni, klubów i centrów fitness, a wiele z nich zlokalizowanych jest w miejskich ośrodkach sportu. To zaś oznacza straty i poszukiwanie źródeł, z których można je pokryć. O ile jednak przedsiębiorcy prowadzący firmy w sektorze sportowym mogą ubiegać się o pomoc w ramach tarcz branżowej i finansowej PFR 2.0, MOSiR-y raczej nie mają co na nią liczyć – nie posiadają bowiem statusu przedsiębiorcy. Potwierdza to w przesłanym nam piśmie Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii. [stanowisko] Ale choć MRPiT nie przesądza, że gmina (jako organ założycielski) nie będzie mogła się starać o wsparcie z tarczy branżowej, to prawnicy są zgodni co do tego, że praktycznie nie jest ona w stanie wykazać spełnienia przesłanek do uzyskania pomocy. Przede wszystkim nie udowodni, że działalność w zakresie kultury fizycznej jest dominującą działalnością gminy.
Stanowisko Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii z 11 lutego 2021 r. wydane dla DGP
Skorzystanie z pomocy przewidzianej przepisami tarczy branżowej uzależnione jest od spełnienia kryteriów określonych w jej przepisach. Do kręgu uprawnionych podmiotów należą przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ust. 1 lub 2 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, którzy na dzień 30 września 2020 r. prowadzili działalność gospodarczą, oznaczoną według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) 2007, jako rodzaj przeważającej działalności.
Dobór konkretnych kodów PKD objętych pomocą jest wynikiem w pierwszej kolejności, licznych spotkań z przedstawicielami środowisk przedsiębiorców, których dotknęły obostrzenia sanitarne. To sami przedsiębiorcy wskazywali, pod jakimi kodami działają. W trakcie prac nad listą PKD konieczne było również uwzględnienie sytuacji finansów publicznych. Ostateczny kształt katalogu PKD ujętego w tarczy branżowej ukształtował się zaś w toku prac parlamentarnych, często na skutek poprawek sejmowych i senackich.
Oferowana w ramach tzw. tarczy branżowej dotacja do 5 tys. przeznaczona jest dla podmiotów posiadających status przedsiębiorcy, co oznacza, że wnioskodawca musi mieć wpis do CEIDG lub rejestru przedsiębiorców KRS. Jeśli wnioskodawca, w tym przypadku MOSiR, nie posiada takiego wpisu – nie może otrzymać dotacji.
Z kolei zgodnie z programem i regulaminem tarczy finansowej PFR, jeżeli udziałowcem spółki jest jednostka samorządu terytorialnego, to jest ona ujmowana w programach tarczy jako spółka duża, więc podlega tarczy finansowej PFR dla dużych firm. Działalność gospodarcza objęta kodem PKD 93.19.Z objęta jest przepisami tarczy branżowej, jednak uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem przysługuje wyłącznie przedsiębiorcom w rozumieniu przepisów ustawy. Wszystkie powyższe wymogi ustawowe dotyczą każdego potencjalnego wnioskodawcy, w tym również gminy, która musiałaby wykazać, iż jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 ust. 1 lub 2 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, który na 30 września 2020 r. prowadził działalność gospodarczą, oznaczoną według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) 2007 w ramach kodu 93.19.Z, jako rodzaj przeważającej działalności. Ostateczna weryfikacja takiej możliwości należy do właściwego dyrektora Wojewódzkiego Urzędu Pracy.
Dopuszczalne formy działania
– Jednym z rodzajów zadań własnych gmin, mających służyć zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty, są działania z zakresu kultury fizycznej i turystyki. Gminy realizują je najczęściej przez miejskie ośrodki sportu i rekreacji – tłumaczy Agata Netyks, prawniczka z Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy. I dodaje, że choć dopuszczane jest tworzenie MOSiR-ów jako spółek prawa handlowego z udziałem samorządowym, to ten model wybiera niewiele JST. MOSiR-y najczęściej działają w formie jednostek budżetowych lub zakładów budżetowych i to jest dziś główną barierą w uzyskaniu rządowego wsparcia.
– Podmioty te nie posiadają osobowości prawnej i w obrocie prawnym funkcjonują jako jednostki organizacyjne samorządu. Oznacza to, że nie mogą funkcjonować na własny rachunek, a ich działania zawsze powodują skutki dla danej JST – tłumaczy dr Magdalena Niziołek, radca prawny, specjalista z zakresu prawa administracyjnego, postępowania administracyjnego i samorządu terytorialnego. Magdalena Niziołek dodaje też, że zgodnie z orzecznictwem jednostka budżetowa gminy nie jest odrębnym od gminy podatnikiem podatku od towarów i usług, gdyż nie spełnia kryterium samodzielności przewidzianego w art. 15 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 106; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2419). A skoro MOSiR jako jednostka budżetowa gminy nie jest odrębnym od niej podatnikiem i nie płaci podatków we własnym imieniu, to – tłumaczy ekspertka – nie można uznać, że we własnym imieniu prowadzi działalność gospodarczą, co powoduje, MOSiR-u nie można uznać jako przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162; dalej: p.p.).
Wtóruje jej Agata Netyks. Podkreśla, że samorządowe zakłady budżetowe i jednostki budżetowe nie posiadają osobowości prawnej i działają jako niesamoistne formy organizacyjno-prawne gospodarki komunalnej. – Funkcjonują one w ramach osobowości prawnej macierzystej gminy, a w stosunkach cywilnoprawnych działają w jej imieniu i na jej rzecz – mówi prawniczka. Tak więc działalność wykonywana przez MOSiR-y jest działalnością macierzystej jednostki samorządu terytorialnego. Miejskie ośrodki sportu i rekreacji nie ponoszą same związanego z prowadzeniem działalności ryzyka gospodarczego i ściśle są uzależnione od finansowania pochodzącego z budżetu JST. Ekspertka zauważa, że samorządowe jednostki budżetowe i zakłady budżetowe służą przede wszystkim realizacji zadań własnych gminy, które bez względu na ich dochodowość muszą być wykonane. – Trudno więc, by jednostka organizacyjna gminy uprawniona była do otrzymania samodzielnego wsparcia pochodzącego ze środków publicznych, udostępnionego do jej wyłącznej dyspozycji, z pominięciem jednostki samorządu terytorialnego – twierdzi Agata Netyks.
Gmina beneficjentem wsparcia?
Powstaje pytanie, czy gmina posiadająca osobowość prawną może wnioskować o pomoc dla swojego MOSIR-u, który działa w jej imieniu? – Wykonywanie zadania użyteczności publicznej nie może być traktowane jako prowadzenie działalności gospodarczej w rozumieniu p.p., bowiem nie jest tutaj spełniona przesłanka związana z nastawieniem na zysk (nie chodzi oczywiście o osiągnięcie zysku, bo to jest niezależne od każdego przedsiębiorcy) – uważa dr Karolina Rokicka-Murszewska, radca prawny, adiunkt w Katedrze Prawa Administracyjnego Wydziału Prawa i Administracji UMK w Toruniu. Zastrzega jednak, że istnieją stanowiska odmienne, np. SN w uchwale z 23 lipca 2013 r. (sygn. akt III CZP 43/13) orzekł, że gmina jest przedsiębiorcą, również wtedy gdy wykonuje zadania użyteczności publicznej. – Wykonywanie działalności gospodarczej przez gminę poza sferą użyteczności publicznej jak najbardziej odpowiada definicji z p.p. – dodaje dr Karolina Rokicka-Murszewska. Z kolei Agata Netyks tłumaczy, że status gminy jako przedsiębiorcy na gruncie p.p. nie jest jednoznacznie przesądzony. Prawniczka mówi, że z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że gmina może być uznana za przedsiębiorcę prowadzącego działalność gospodarczą, jednak tylko w zakresie wykonywania zadań własnych i tylko wówczas gdy są one związane z udziałem jej w obrocie cywilno-prawnym. – Aby realizacja zadań własnych gminy (do których należą m.in. sprawy z zakresu kultury fizycznej i turystyki) mogła być uznana za działalność gospodarczą, powinna być wykonywana w sposób zorganizowany, ciągły, w celu zarobkowym i – z uwagi na specyfikę podmiotu – prowadzona zgodnie z zasadami racjonalnej gospodarki, por. wyrok SN z 9 sierpnia 2012 r., sygn. akt V CSK 366/11 czy uchwała SN z 24 lipca 2014 r., sygn. akt III CZP 43/13 – mówi Agata Netyks. I choć jej zdaniem w określonych sytuacjach można uznać, że gmina jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą, to w praktyce skorzystanie przez gminę z rozwiązań tarcz antykryzysowych przeznaczonych dla przedsiębiorców jest niemożliwe. – Specustawa o COVID-19 przewiduje bowiem wsparcie dla przedsiębiorców, którzy na 30 września 2020 r. prowadzili określoną działalność gospodarczą, oznaczoną kodami PKD jako rodzaj przeważającej działalności – podkreśla Agata Netyks. I dodaje, że związana ze sportem działalność gminy realizowana przez MOSiR, choć istotna i potrzebna, z pewnością nie będzie dla jednostki samorządu terytorialnego przeważającym rodzajem prowadzonej przez nią działalności.