W grudniu 2020 r. dokonałem darowizny nieruchomości na dwoje pełnoletnich dzieci. Teraz gmina zapowiedziała, że zamierza wystąpić z pozwem przeciwko nim o uznanie darowizn jako nieskutecznych. Uważa, że celowo przepisałem nieruchomości, aby uniknąć egzekucji. Mam bowiem 20 tys. zł długu wobec gminy z tytułu niezapłaconych podatków od budynków wykorzystywanych w działalności gospodarczej. Czy organ publiczny może tak zrobić?
Z opisu można wnioskować, że przedsiębiorca z obawy przed egzekucją ze strony gminy należności z tytułu nieopłaconego podatku od nieruchomości wyzbył się majątku na rzecz dzieci. Takie działanie w świetle kodeksu cywilnego jest jednak nieskuteczne. Ustawodawca stworzył bowiem mechanizmy prawne stwarzające ochronę dla wierzyciela. Na uwagę zasługują m.in. regulacje art. 527 i art. 528 k.c. Zgodnie z pierwszym przepisem, „gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć”. Nadto czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Natomiast w art. 528 wskazano, że jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
Na kanwie ww. regulacji Sąd Najwyższy w postanowieniu z 17 lipca 2020 r. (sygn. akt IV CSK 565/19) stwierdził, że: „Wystąpienie przesłanki pokrzywdzenia wierzyciela nie wyczerpuje się w ustaleniu, że w przypadku niedokonania kwestionowanej czynności prawnej zostałby on zaspokojony z majątku dłużnika. Spełnienie przesłanki pokrzywdzenia wierzyciela następuje już w razie ustalenia, że doszło do pogorszenia sytuacji wierzyciela z perspektywy przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego z danego składnika, będącego korzyścią majątkową uzyskaną przez osobę trzecią, tzn. dłużnik stał się niewypłacalny w wyższym stopniu niż był przed dokonaniem czynności”.
Co ważne, w art. 531 par. 1 k.c. postanowiono, że uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek tej czynności uzyskała korzyść majątkową. Zatem wierzyciel występuje z powództwem przeciwko obdarowanym, a nie przeciwko dłużnikowi.
Wskazane przepisy nie rozstrzygają co prawda tego, jaki jest wymagany status prawny dla wierzyciela, jednakże pomocne może być m.in. stanowisko zawarte w wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze z 17 grudnia 2019 r. (sygn. akt I C 12/19), gdzie m.in. stwierdzono: „skarga pauliańska służy również ochronie wierzytelności publicznoprawnych, w tym składek na ubezpieczenie społeczne i należności podatkowych”.
Skoro tak, to również gmina jako wierzyciel (z tytułu podatku od nieruchomości) może wystąpić przeciwko obdarowanym w ww. trybie sądowym. Jeśli JST uzyska orzeczenie sądowe uznające umowy darowizny za bezskuteczne, to będzie mogła rozpocząć postępowanie egzekucyjne z tej nieruchomości.
A zatem istnieje wysokie prawdopodobieństwo skutecznego podważenia przez gminę umowy darowizny. Nie oznacza to automatycznie utraty nieruchomości, aczkolwiek JST będzie mogła prowadzić z niej egzekucję, która w praktyce zwykle kończy się sprzedażą w toku licytacji. Istnieje więc ryzyko, że komornik sprzeda nieruchomość, a wówczas gmina z jej sprzedaży uzyska od komornika kwoty na pokrycie zadłużenia podatkowego. W tych okolicznościach wskazane jest rozwiązanie sprawy z gminą w sposób polubowny. Warto rozważyć spłatę zadłużenia, np. w systemie ratalnym, co może mieć uzasadnienie w obecnej trudnej sytuacji przedsiębiorców spowodowanej przez epidemię COVID-19. ©℗
Podstawa prawna
• art. 527, art. 528, art. 531 par. 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2320)
