Nasza gmina zawiera na trzy lata umowę ubezpieczenia majątku, którym dysponuje ochotnicza straż pożarna. Czy to zobowiązanie trzeba wykazywać w wieloletniej prognozie finansowej, skoro mienie (np. pojazdy, wyposażenie) pozostaje we władaniu straży?
Tak, umowa ubezpieczenia mienia, nawet w sytuacji, gdy dysponuje nim inny podmiot, powinna zostać podana w wykazie przedsięwzięć wieloletniej prognozy finansowej.
W tym kontekście warto przypomnieć rolę, jaką, w związku z funkcjonowaniem ochotniczej straży pożarnej, odgrywa gmina. Otóż z art. 32 ustawy o ochronie przeciwpożarowej wynika m.in., że ponosi ona koszty wyposażenia, utrzymania, wyszkolenia i zapewnienia gotowości bojowej OSP, z zastrzeżeniem art. 35 ust. 1. Gmina ma również obowiązek:
1) bezpłatnego umundurowania członków OSP;
2) ubezpieczenia w instytucji ubezpieczeniowej członków OSP i młodzieżowej drużyny pożarniczej; ubezpieczenie może być imienne lub zbiorowe nieimienne;
3) ponoszenia kosztów okresowych badań lekarskich tych członków OSP, którzy biorą bezpośredni udział w działaniach ratowniczych.
Z tych regulacji można więc wysnuć generalny wniosek, że koszty funkcjonowania lokalnej OSP spoczywają na gminie. Oznacza to w konsekwencji, że jednostka samorządu terytorialnego musi uczestniczyć w różnych relacjach, w tym o charakterze cywilnoprawnym, które zapewniają realizację zadań nałożonych na nią przez ustawodawcę. Przejawem tego są w szczególności umowy ubezpieczenia mienia, w tym przypadku pozostającego w dyspozycji jednostki OSP, na prawach własności. Stroną umowy ubezpieczenia jest jednak gmina, co powinno znaleźć odzwierciedlenie w mechanizmach dotyczących funkcjonowania gospodarki finansowej tej jednostki.
Na szczególną uwagę zasługuje w tym kontekście art. 226 ustawy o finansach publicznych. W ust. 1 postanowiono m.in., że wieloletnia prognoza finansowa powinna być realistyczna i określać dla każdego roku objętego prognozą co najmniej:
1) dochody bieżące oraz wydatki bieżące budżetu JST, w tym na obsługę długu, gwarancje i poręczenia;
2) dochody majątkowe, w tym dochody ze sprzedaży majątku, oraz wydatki majątkowe budżetu JST;
3) wynik budżetu JST;
4) przeznaczenie nadwyżki albo sposób sfinansowania deficytu;
5) przychody i rozchody budżetu JST, z uwzględnieniem długu zaciągniętego oraz planowanego do zaciągnięcia;
6) kwotę długu JST oraz sposób sfinansowania jego spłaty.
Również w orzecznictwie sądowym dostrzega się ważną rolę wieloletniej prognozy finansowej. [ramka]
Z orzecznictwa
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z 23 stycznia 2020 r. (sygn. akt I SA/Gl 1460/1) wskazał na następujące funkcje wieloletniej prognozy finansowej:
• rozpoznawczą, bo umożliwia zidentyfikowanie przewidywanych procesów gromadzenia i wydatkowania środków publicznych w powiązaniu z projektowanymi zmianami w zakresie dostarczania i finansowania dóbr publicznych i społecznych);
• optymalizacyjną, która pozwala na ustalenie w perspektywie wieloletniej korzystnych relacji między stopniem realizacji wyznaczonych celów a pozyskiwanymi i rozdysponowywanymi w tym okresie środkami publicznymi);
• koordynacyjną, umożliwiającą zharmonizowanie zróżnicowanych form i źródeł finansowania bieżących i wieloletnich celów działania jednostki samorządu terytorialnego);
• informacyjną, bo dokument zawiera wiadomości o planowanych do realizacji programach i projektach, wraz z harmonogramem i źródłami finansowania.
Jak widać z art. 226 pkt 1 ustawy o finansach publicznych, prognoza finansowa musi zawierać m.in. wydatki bieżące budżetu JST. Do tej kategorii zalicza się wydatki związane z realizacją spraw bieżących, dotyczących funkcjonowania jednostek. Wydatki zawsze są zaś z kolei konsekwencją występowania m.in. określonych stosunków cywilnoprawnych. Dlatego też przy odpowiedzi na zadane pytanie kluczowego znaczenia nabierają regulacje art. 226 ust. 3 i 4 ustawy o finansach publicznych. Z ust. 3 wynika, że w załączniku do uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej określa się odrębnie dla każdego przedsięwzięcia:
1) nazwę i cel,
2) jednostkę organizacyjną odpowiedzialną za realizację lub koordynującą wykonywanie przedsięwzięcia,
3) okres realizacji i łączne nakłady finansowe,
4) limity wydatków w poszczególnych latach,
5) limit zobowiązań.
Z kolei według ust. 4 przez przedsięwzięcia, o których mowa w ust. 3, należy rozumieć wieloletnie programy, projekty lub zadania, w tym związane z:
1) programami finansowanymi z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3,
2) umowami o partnerstwie publiczno-prywatnym.
Z wymienionych regulacji prawnych wynikają istotne wnioski dla oceny zadanego pytania. Obligatoryjnym elementem wieloletniej prognozy finansowej jest wykaz przedsięwzięć, który musi zawierać nazwę i cel przedsięwzięcia, jednostkę organizacyjną odpowiedzialną za realizację lub koordynującą wykonanie przedsięwzięcia, okres jego realizacji. Każde przedsięwzięcie czy umowa w celu zapewnienia ciągłości działania jednostki, realizowane w cyklu wieloletnim, muszą być ujęte w wykazie przedsięwzięć wieloletniej prognozy finansowej. W poszczególnych pozycjach prognozy (która jest dokumentem wysoce sformalizowanym) należy wykazywać przepływy finansowe, zgodnie z ich treścią ekonomiczną i w wysokościach wynikających z dokumentów (np. umów), którymi dysponuje dana JST. Do takich umów należy zaliczyć m.in. umowy ubezpieczenia mienia.
Na koniec wskazać należy, że zasady funkcjonowania wieloletniej prognozy finansowej nie zostały zmodyfikowane w poszczególnych aktach normatywnych zwanych potocznie tarczami antykryzysowi przyjętymi przez parlament na czas epidemii COVID-19. Owszem, w ustawie z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374 ze zm.) znalazły się zmiany dotyczące prognozy finansowej, ale w odmiennym zakresie przedmiotowym (np. wprowadzanie nowych inwestycji lub zakupów inwestycyjnych).
Podstawa prawna
• art. 32, art. 35 ust. 1 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 961)
• art. 226 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 869; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1175)