Subskrybuj nas na Youtube
Procedowany obecnie projekt ustawy o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych przyznawać będzie każdemu obywatelowi prawo do otrzymania treści w formie spełniającej wymagania europejskiej normy dostępności cyfrowej. Za niewywiązanie się przewidziano sankcje sięgające do 10 tys. zł.
Zbudowanie podjazdu dla wózków może być już niewystarczające, by uznać urząd za dostępny dla osób niepełnosprawnych. W dobie e-administracji coraz większe znaczenie ma możliwość skorzystania z rozwiązań online, które jednak dla niektórych petentów mogą być równie niedostępne jak okienko na trzecim piętrze w starym budynku bez windy. Dlatego tak ważne jest zapewnienie, by dostępne technologie informacyjno-komunikacyjne ułatwiały do nich dostęp poprzez np. możliwość powiększenia czcionki, głośnego odczytania tekstu czy nawigacji głosowej. Wyznacznikiem norm w tym zakresie jest obecnie europejski standard EN 301 549 V1.1.2 (2015-04).
Jednak według kontroli przeprowadzonych przez rzecznika praw obywatelskich i Najwyższą Izbę Kontroli jedynie ok. 50 proc. stron internetowych podmiotów publicznych można uznać za spełniające stawiane im wymagania. Niektóre niedostosowania w praktyce niemal w pełni wykluczają część osób niepełnosprawnych np. błędy wpływające na prawidłowe odczytywanie zawartości strony przez programy asystujące występują na ponad 95 proc. stron. Ustawodawca nie przewidział za zaniedbania żadnych sankcji. Teraz ma się to zmienić.
Spóźnione uprawnienia
Projekt ustawy o dostępności cyfrowej wdraża do polskiego porządku prawnego unijną dyrektywę 2016/2102, która nakazuje zwiększenie dostępności cyfrowej w oparciu o wspólne wymogi dostępności wyrażone w normie EN 301 549 V1.1.2. Podmioty publiczne będą musiały m.in. publikować deklarację dostępności, która wymaga sprawdzenia dostępności cyfrowej swojej strony internetowej lub aplikacji mobilnej oraz stałego nadzoru nad nią.
Co szczególnie istotne, każdy obywatel będzie miał prawo poinformować podmiot o braku dostępności i wystąpić z żądaniem jej zapewnienia. Co do zasady jednostka będzie miała na to tylko siedem dni. Jeśli to nie nastąpi, zgłaszający ma prawo do złożenia skargi w trybie przepisów działu VIII Kodeksu postępowania administracyjnego. Dla ułatwienia obywatelom działania deklaracja dostępności ma zawierać wskazanie organu właściwego do rozpatrzenia skargi. Jeśli będzie ich dużo i będą uzasadnione, może to skutkować nałożeniem na podmiot przez Ministra Cyfryzacji w drodze decyzji administracyjnej kary w wysokości do 10 tys. zł. W przeciwieństwie bowiem do stanu obecnego projekt ustawy wprowadza sankcje finansowe za niewywiązywanie się z obowiązku zapewnienia dostępności. Osoby niepełnosprawne otrzymają więc długo oczekiwane narzędzie umożliwiające im realne egzekwowanie praw. Realizacja nowych obowiązków będzie też podlegała monitorowaniu przez ministra cyfryzacji, co zapewni jeszcze większą kontrolę.
Polska powinna przyjąć przepisy wdrażające dyrektywę 2016/2102 do 23 września 2018 r., co oznacza, że jesteśmy już spóźnieni ponad miesiąc. Po ponad trzech latach (nie)funkcjonowania wymogów dostępności określonych w Krajowych Ramach Interoperacyjności to bardzo niepokojący sygnał. Zapewnienie wsparcia osobom niepełnosprawnym w komunikacji społecznej to konstytucyjny obowiązek władz publicznych – zagadnienie to powinno być więc traktowane priorytetowo.
Zamówienia ustandaryzowane
Prawo zamówień publicznych już obecnie w przypadku zamówień przeznaczonych do użytku osób fizycznych wymaga określenia wymagań w zakresie dostępności dla osób niepełnosprawnych lub projektowania z przeznaczeniem dla wszystkich użytkowników. Zachęca też do uwzględniania wśród kryteriów wyboru oferty aspektów społecznych, w tym m.in. dostępności. Niemniej ze względu na posłużenie się przez ustawodawcę klauzulami generalnymi wielu zamawiających może nie wiedzieć, czego konkretnie powinni wymagać w tym zakresie od wykonawców, zwłaszcza w przypadku systemów informacyjno-komunikacyjnych.
Aby zapewnić dostępność cyfrową, zamawiający już obecnie mogą wykorzystywać normę EN 301 549 V1.1.2 przy sporządzaniu specyfikacji zamówienia na stronę internetową lub aplikację mobilną, np. wprost wymagając od wykonawcy zagwarantowania zgodności z normą. Odpowiednimi normami dotyczącymi dostępności warto się posiłkować nie tylko przy zamówieniach na usługi cyfrowe. Konkretyzacji wymogów związanych z dostępnością może służyć np. norma ISO 21542:2011 odnosząca się do wymagań architektonicznych.
Dlatego też w ramach prowadzonych prac nad nowym prawem zamówień publicznych warto rozważyć doprecyzowanie obowiązków związanych z dostępnością. W nowej ustawie mogłyby się znaleźć np. zapisy konkretyzujące wymóg określenia dostępności, co w przypadku usług cyfrowych mogłoby oznaczać np. odwołanie do normy EN 301 549 V1.1.2, będącej wspólnym standardem w tym zakresie w całej Unii Europejskiej. Zamawiający otrzymają w ten sposób jasną wskazówkę, jakich funkcjonalności powinni oczekiwać.
Przestrzeń wirtualna coraz bardziej dostępna
Zapewnienie dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych to tylko jeden z elementów włączania osób niepełnosprawnych w życie społeczne. Na ukończeniu są już prace nad Europejskim aktem o dostępności, który podobne wymogi przewidywać będzie dla określonych produktów i usług, m.in. sprzętu komputerowego i systemów operacyjnych, e-czytników, terminali samoobsługowych czy też prowadzenia handlu elektronicznego.
Kogo dotyczą nowe przepisy o dostępności
jednostek sektora finansów publicznych;
▪ innych państwowych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej;
▪ innych osób prawnych, utworzonych w szczególnym celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym, niemających charakteru przemysłowego ani handlowego, jeżeli powyższe podmioty finansują je w ponad 50 proc., posiadają ponad połowę udziałów albo akcji, sprawują nadzór nad organem zarządzającym lub mają prawo do powoływania ponad połowy składu organu nadzorczego lub zarządzającego;
▪ związków powyższych podmiotów;
Od kiedy?
Kluczowe obowiązki związane z e-dostępnością mają wejść w życie:
▪ z dniem 23 września 2019 r. – w zakresie stron internetowych podmiotów publicznych nieopublikowanych przed dniem 23 września 2018 r.;
▪ z dniem 23 września 2020 r. – w zakresie stron internetowych podmiotów publicznych opublikowanych przed dniem 23 września 2018 r.;
▪ z dniem 23 czerwca 2021 r. w zakresie aplikacji mobilnych podmiotów publicznych.