Wypadek przy pracy rolniczej. Kiedy i komu przysługuje odszkodowanie?

Zgodnie z ustawą z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy rolniczej przysługuje:

• ubezpieczonemu, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej
• członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej.

Członkami rodziny są:

• małżonek;
• dzieci własne i przysposobione, pasierbowie, wnuki, rodzeństwo spełniające w dniu śmierci ubezpieczonego warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej;
• rodzice, osoby przysposabiające, macocha, ojczym, jeżeli w dniu śmierci ubezpieczonego prowadzili z nim wspólne gospodarstwo domowe lub jeżeli ubezpieczony przyczyniał się w znacznym stopniu do ich utrzymania albo jeżeli zostało ustalone, wyrokiem sądowym lub ugodą sądową, prawo do alimentów z jego strony.

Odszkodowanie nie przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli:

• spowodował wypadek umyślnie albo wskutek rażącego niedbalstwa lub
• będąc w stanie nietrzeźwości lub będąc pod wpływem środków odurzających, substancji psychotropowych lub innych środków o podobnym działaniu, sam w znacznym stopniu przyczynił się do wypadku.

Zgodnie z ustawą za wypadek przy pracy rolniczej uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło podczas wykonywania czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej albo pozostających w związku z wykonywaniem tych czynności:

• na terenie gospodarstwa rolnego, które ubezpieczony prowadzi lub w którym stale pracuje, albo na terenie gospodarstwa domowego bezpośrednio związanego z tym gospodarstwem rolnym lub
• w drodze ubezpieczonego z mieszkania do gospodarstwa rolnego (o którym mowa powyżej, w pkt 1) albo w drodze powrotnej, lub
• podczas wykonywania poza terenem gospodarstwa rolnego (o którym mowa powyżej, w pkt 1) zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej albo w związku z wykonywaniem tych czynności, lub
• w drodze do miejsca wykonywania czynności (o których mowa powyżej, w pkt 3) albo w drodze powrotnej.

W przypadku pomocnika rolnika za wypadek przy pracy rolniczej uznaje się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło podczas wykonywania przez pomocnika rolnika czynności określonych w umowie o pomocy przy zbiorach.

Jednorazowe odszkodowanie ustala się dla ubezpieczonego w wysokości proporcjonalnej do określonego procentowo stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

Za stały uszczerbek na zdrowiu uznaje się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu, które nie rokuje poprawy. Z kolei za długotrwały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie.

Jeżeli ubezpieczony wskutek wypadku przy pracy rolniczej jest niezdolny do samodzielnej egzystencji - wówczas jednorazowe odszkodowanie ulega zwiększeniu o kwotę równą jednorazowemu odszkodowaniu za 20-procentowy uszczerbek na zdrowiu. Jeżeli wskutek pogorszenia się stanu zdrowia stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu będący następstwem wypadku przy pracy rolniczej, który był podstawą przyznania jednorazowego odszkodowania, ulegnie zwiększeniu co najmniej o 10 punktów procentowych, jednorazowe odszkodowanie zwiększa się o kwotę równą wysokości jednorazowego odszkodowania, określoną w ust. 4 lub 5, za każdy procent uszczerbku na zdrowiu przewyższający procent, według którego ustalone było to odszkodowanie.

Jednorazowe odszkodowanie z tytułu śmierci ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej, zmniejsza się o kwotę odszkodowania już wypłaconą z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

Zgłoszenie wypadku przy pracy rolniczej

Wypadek zgłasza się właściwej jednostce KRUS, bezpośrednio w siedzibie tej jednostki albo za pośrednictwem poczty, telefonicznie lub pocztą elektroniczną. Właściwą jednostką do przyjęcia zgłoszenia wypadku jest oddział regionalny KRUS lub placówka terenowa, w której osoba poszkodowana jest ubezpieczona. W razie zgłoszenia wypadku innej jednostce KRUS, jednostka ta niezwłocznie przekazuje informację o zgłoszeniu wypadku jednostce właściwej.

Poszkodowany lub inna osoba zgłaszająca wypadek powinna w szczególności:

• zabezpieczyć w miarę możliwości miejsce i przedmioty związane z wypadkiem
• udostępnić miejsce wypadku i przedmioty związane z wypadkiem
• wskazać świadków wypadku
• dostarczyć posiadaną dokumentację leczenia
• udzielić informacji i wszechstronnej pomocy pracownikowi KRUS upoważnionemu do prowadzenia postępowania dowodowego w sprawie ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku.

Zgłoszenie wypadku właściwa jednostka KRUS dokumentuje w rejestrze zgłoszeń wypadków. Niezwłocznie po przyjęciu zgłoszenia wypadku właściwa jednostka KRUS ustala czy poszkodowany podlegał ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu w dniu zaistnienia wypadku. Jeżeli poszkodowany podlegał ubezpieczeniu w dniu zaistnienia wypadku uznaje się, że jest on osobą uprawnioną do ubiegania się o jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy rolniczej i niezwłocznie wszczyna się postępowanie dowodowe w celu wyjaśnienia okoliczności i przyczyn wypadku.

Jeżeli poszkodowany, który podlegał ubezpieczeniu, zmarł wskutek tego wypadku, osobę zgłaszającą wypadek poucza się o konieczności zgłoszenia wniosku o jednorazowe odszkodowanie przez członków rodziny poszkodowanego.

Jeżeli poszkodowany nie podlegał ubezpieczeniu w dniu zaistnienia wypadku, wówczas KRUS nie wszczyna postępowania dowodowego w sprawie ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku.

Postępowanie dowodowe w sprawie ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku obejmuje m.in. ustalenie czy zaistniała zwłoka w zgłoszeniu wypadku, a jeżeli zaistniała, ustalenie przyczyn tej zwłoki oraz określenie jaki wpływ miało opóźnienie w zgłoszeniu wypadku na możliwość ustalenia okoliczności i przyczyn tego wypadku. Ponadto w trakcie postępowania KRUS-owskiego następuje przesłuchanie poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala oraz przesłuchanie świadków wypadku, których zeznania mogą przyczynić się do wyjaśnienia okoliczności tego wypadku dotyczących jego przebiegu i przyczyn. Mogą być dokonanie także oględziny miejsca i przedmiotów związanych z wypadkiem dla oceny stanu technicznego maszyn i urządzeń, warunków wykonywania pracy oraz innych okoliczności, które mogły mieć wpływ na zaistnienie wypadku.

W razie potrzeby możliwe jest także zasięgnięcie opinii rzeczoznawców oraz wystąpienie do innych właściwych instytucji i organów, w tym w szczególności do policji, prokuratury i sądu, prowadzących postępowanie dotyczące wypadku o udzielenie informacji w sprawie wypadku lub udostępnienie zebranej w sprawie dokumentacji. KRUS ma także prawo do wystąpienia do zakładów opieki zdrowotnej o udostępnienie dokumentacji lekarskiej związanej z udzielaniem poszkodowanemu pierwszej pomocy i leczeniem poszkodowanego, która może mieć wpływ na uznanie wypadku za wypadek przy pracy rolniczej lub prawo do jednorazowego odszkodowania. W trakcie postępowania ustalane jest także, czy przyczyną wypadku była wadliwość środka technicznego stosowanego przy pracy lub nieprawidłowość świadczonej usługi.

KRUS ma prawo wezwać poszkodowanego do osobistego stawienia się w jednostce w celu udziału w postępowaniu dowodowym. Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego (nie później niż w ciągu 14 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku) sporządza się protokół powypadkowy.

Protokół powypadkowy

Protokół powypadkowy zawiera m.in. datę zgłoszenia wypadku, datę złożenia wniosku o jednorazowe odszkodowanie, opis okoliczności wypadku według osoby zgłaszającej i podpis zgłaszającego, a także okoliczności, przebieg i przyczyny wypadku ustalone w toku przeprowadzonego postępowania dowodowego oraz stwierdzenie czy zachodzą okoliczności mające wpływ na utratę prawa do jednorazowego odszkodowania.

Protokół powypadkowy sporządza się w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, z których jeden doręcza się poszkodowanemu, a jeśli poszkodowany zmarł wskutek wypadku – uprawnionemu członkowi rodziny poszkodowanego ubiegającemu się o jednorazowe odszkodowanie, a drugi przechowuje w aktach sprawy wraz z dokumentacją zebraną w trakcie postępowania,

Co niezwykle istotne: poszkodowany lub uprawniony członek rodziny ubiegający się o jednorazowe odszkodowanie może zgłosić uwagi i zastrzeżenia do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym o czym poucza się w tym protokole. Protokół stanowi podstawę do uznania bądź nie uznania wypadku za wypadek przy pracy rolnicze.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników

Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2005 r. w sprawie sposobu i trybu zgłaszania wypadku przy pracy rolniczej oraz ustalania jego okoliczności i przyczyn (tekst dostępny na prawo.sejm.gov.pl)