Subskrybuj nas na Youtube
Zgodnie z ustawą z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1231 ze zm.), jeżeli umowa nie stanowi inaczej, to nabycie od twórcy egzemplarza projektu architektonicznego lub architektoniczno-urbanistycznego obejmuje prawo zastosowania go tylko do jednej budowy.
dr Bartosz Kleban, radca prawny, partner w Kancelarii Prawnej Jarzyński&Wspólnicy
W praktyce zasada ta jest niekiedy nadużywana do bezpodstawnego wykazywania uprawnień inwestora do dysponowania projektem budowlanym. Na unormowanie dotyczące zastosowania projektu do jednej budowy nietrafnie powołują się zwłaszcza ci inwestorzy, którzy nie nabyli wcześniej odpowiednich praw do dokumentacji projektowej, a następnie próbują poniewczasie „naprawić” (sanować) brak uprawnień do jej powielania, opracowania, przetworzenia lub nawet dalszej sprzedaży.
Przypomnijmy, że dokumentacja projektowa obejmująca dzieła techniczne, w tym projekty architektoniczne posiadające status utworu, jest przedmiotem prawa autorskiego i podlega ochronie niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności. Dla ochrony tych dzieł nie jest wymagana ich rejestracja, złożenie w organie ani zgłoszenie organizacji. Udzielanie zgody na korzystanie z takiej dokumentacji lub rozporządzanie prawami do niej następuje na tych samych zasadach, które znajdują zastosowanie do innych utworów.
Prawo autorskie wyraźnie odróżnia nabycie egzemplarza utworu (np. kupno wydruku projektu architektonicznego) od nabycia praw do tego utworu. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, to przeniesienie własności egzemplarza utworu (np. egzemplarza dokumentacji projektowej obejmującej dzieła techniczne) nie powoduje przejścia autorskich praw majątkowych do tego utworu. Natomiast umowa o przeniesienie takich praw albo licencja wyłączna zawsze wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.
Prawo zastosowania projektu do jednej budowy nie zmienia powyższych zasad przeniesienia autorskich praw majątkowych. W szczególności nabywca egzemplarza projektu architektonicznego nie uzyskuje praw do rozporządzania projektem lub korzystania z niego na różnych polach eksploatacji, tj. np. do utrwalania lub zwielokrotniania utworu albo wprowadzania do obrotu, użyczania lub najmu oryginału projektu albo jego zwielokrotnionych kopii. Do dokonania tych czynności zawsze wymagana jest zgoda uprawnionego (tj. twórcy albo podmiotu, który nabył od twórcy prawa autorskie).
Jedynym uprawnieniem przysługującym nabywcy egzemplarza projektu architektonicznego lub architektoniczno-urbanistycznego, który nie został upoważniony do korzystania z tego projektu w inny sposób (poprzez licencję albo przeniesienie praw), jest prawo jego zastosowania do jednej budowy. Budowę na podstawie takiego projektu można porównać do odtworzenia muzyki na podstawie nut. Nabycie egzemplarza projektu nie daje prawa do dalszego nim rozporządzania, podobnie jak odtworzenie muzyki z nut nie daje uprawnień do dalszego dysponowania tymi nutami (tj. ich dalszej sprzedaży, opracowania, przetworzenia, zwielokrotnienia itd.).
Zgodnie z zasadą nemo plus iuris (łac.) nikt nie może przenieść na drugą osobę więcej praw, niż sam posiada. Zastosowanie tej zasady w praktyce oznacza, że inwestor, który zamówił wykonanie dokumentacji architektonicznej, może rozporządzać i korzystać tylko z tych praw, które wcześniej sam nabył od jej twórcy. Jeżeli zatem inwestor nie nabył wcześniej praw do projektu architektonicznego, to nie może ich przenieść na osobę trzecią, a braku tego nie można naprawić (sanować) z powołaniem się na prawo zastosowania projektu do jednej budowy.
Unormowania prawa autorskiego nie powinny odwracać uwagi od podstawowych regulacji prawa zobowiązań. Warunkiem koniecznym nabycia własności egzemplarza projektu architektonicznego jest dokonanie przez nabywcę zapłaty na rzecz twórcy za jego wykonanie. Do wykonania projektu architektonicznego stosuje się przepisy kodeksu cywilnego dotyczące umowy o dzieło.
W braku odmiennej umowy przyjmującemu zamówienie należy się wynagrodzenie w chwili oddania dzieła. Jeżeli dzieło ma być oddawane częściami, a wynagrodzenie zostało obliczone za każdą część z osobna, to należy się ono z chwilą spełnienia każdego ze świadczeń częściowych.
Jeśli należność za dokumentację projektową nie zostanie w całości uiszczona (a jednocześnie strony nie zawrą np. umowy, która regulowałaby sposób płatności częściami), to co do zasady nie ziści się warunek nabycia egzemplarzy projektów, co spowoduje niemożliwość zastosowania ich dla celów jednej budowy.
„Jedna budowa” oznacza konkretną budowę jednego obiektu budowlanego, co wyłącza możliwość wznoszenia według tego samego projektu dalszych obiektów lub dalsze rozporządzenia projektem przez inwestora. Prawo autorskie wyjątkowo dozwala na korzystanie z utworu w postaci obiektu budowlanego, jego rysunku, planu lub innego ustalenia w celu odbudowy lub remontu obiektu budowlanego.
Najlepszym zabezpieczeniem przed zarzutami związanymi z brakiem uprawnień do dokumentacji projektowej przy powielaniu, opracowywaniu, przetwarzaniu lub dalszej sprzedaży tej dokumentacji jest zawarcie z twórcą lub innym podmiotem uprawnionym autorsko odpowiednich umów licencyjnych albo o przeniesienie autorskich praw majątkowych.
WażneInwestor, który zamówił wykonanie dokumentacji architektonicznej, może rozporządzać tylko tymi prawami (i korzystać z nich), które nabył od jej twórcy. Jeżeli zatem nie nabył wcześniej praw do projektu, nie może ich przenieść na osobę trzecią.