Nie każdy zgłaszający to sygnalista. Większość pism wysłanych do RPO trafiła do kosza

Przez pierwsze pół roku obowiązywania przepisów dotyczących zgłoszeń zewnętrznych od sygnalistów do rzecznika praw obywatelskich (RPO) skierowano 412 spraw. Tylko 144 z nich spełniały warunki przewidziane w ustawie z 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów (Dz.U. z 2024 r. poz. 928, dalej: u.o.s.).

To nie sygnaliści

„Wpływy, które nie zostały zweryfikowane jako zgłoszenia zewnętrzne w rozumieniu ustawy, to najczęściej zgłoszenia niepochodzące od sygnalistów, a więc takie pisma, w których podana informacja nie została uzyskana w kontekście związanym z pracą” – tłumaczy RPO. Zgodnie z art. 4 u.o.s. nie każdemu przysługuje status sygnalisty. Może nim być m.in. pracownik, pracownik tymczasowy, stażysta czy wolontariusz. Jeśli nie chce skorzystać z procedury zgłoszeń wewnętrznych – może dokonać zgłoszenia zewnętrznego.

„Do RPO wpływają także wnioski niemieszczące się w zakresie przedmiotowym ustawy o ochronie sygnalistów oraz pisma niedotyczące kompetencji Zespołu do spraw Sygnalistów. Pisma te mogą zawierać informacje o potencjalnych naruszeniach prawa, jednak ze względu na niespełnienie ustawowych przesłanek nie mogą być dalej procedowane w trybie właściwym dla zgłoszeń zewnętrznych” – dodaje RPO.

Nie wszystko zgłosi sygnalista

Katalog spraw, w których sygnaliści mogą zgłaszać naruszenie prawa, jest zamknięty. Chodzi o działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa, które dotyczą m.in. korupcji, zamówień publicznych, przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu, ochrony środowiska, zdrowia publicznego, dobrostanu zwierząt, ochrony konsumentów czy bezpieczeństwa żywności. Zgłoszeń na podstawie przepisów u.o.s. nie można złożyć w zakresie mobbingu, dyskryminacji, molestowania seksualnego czy nierównego traktowania. O potrzebie rozszerzenia działania u.o.s. w obszarze prawa pracy mówił w ostatnich tygodniach m.in. Marcin Stanecki, główny inspektor pracy.

Spośród 144 zgłoszeń przyjętych do 30 czerwca br. większość RPO przekazał właściwym organom publicznym. Zgodnie z art. 31 ust. 1 pkt 3 u.o.s. samodzielnemu rozpatrzeniu przez rzecznika podlegają te sprawy, które dotyczą naruszenia konstytucyjnych praw i wolności, i żaden inny organ publiczny nie jest właściwy do podjęcia działań następczych. Takich zgłoszeń było 14.

RPO w pewnym zakresie dopuszcza także przyjmowanie zgłoszeń anonimowych. Pod uwagę brana jest waga sprawy i jej znaczenie dla interesu publicznego. Z 89 takich zgłoszeń 42 zostały przekazane do odpowiednich organów. ©℗