Subskrybuj nas na Youtube
Osoba zatrudniona na podstawie powołania może być w każdym czasie odwołana. Jeżeli jednak nastąpiło to w okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy, bieg wypowiedzenia rozpoczyna się po upływie tego okresu.
Zgodnie z przepisami kodeksu pracy pracownik zatrudniony na podstawie powołania nie korzysta na równi z pracownikami pozostającymi w stosunkach pracy na podstawie umów o pracę z ochrony trwałości stosunku pracy polegającej na ograniczeniu swobody rozwiązania stosunku pracy przez pracodawcę w przypadkach określonych w kodeksie pracy lub przepisach szczególnych. Odwołanie z wyższego stanowiska w służbie cywilnej jest więc możliwe zarówno w czasie usprawiedliwionej nieobecności w pracy pracownika (np. w czasie urlopu macierzyńskiego lub w okresie niezdolności do pracy), jak i w stosunku do pracownicy w ciąży lub pracownika w wieku przedemerytalnym.
Dwa cele
Akt odwołania pracownika z zajmowanego stanowiska wywiera podwójny skutek: pozbawia pracownika stanowiska powierzonego aktem powołania, jest też równoznaczny z wypowiedzeniem stosunku pracy lub rozwiązaniem stosunku pracy bez wypowiedzenia. Akt odwołania ma natychmiastową skuteczność w zakresie wykonywania funkcji, tj. z chwilą odwołania lub z datą wskazaną w odwołaniu pracownik traci stanowisko, na które został powołany. Natomiast rozwiązanie stosunku pracy następuje co do zasady po upływie okresu wypowiedzenia, chyba że odwołanie nastąpiło z przyczyn określonych w art. 52 lub art. 53 kodeksu pracy (dalej: k.p.). W takim przypadku skutek (w postaci rozwiązania stosunku pracy) następuje z chwilą odwołania.
Z orzecznictwa Sądu Najwyższego
Odwołanie ze stanowiska jest jednym aktem, który prowadzi do zrealizowania dwóch celów – odwołania z funkcji i wypowiedzenia/rozwiązania stosunku pracy.
Wyrok Sądu Najwyższego z 5 czerwca 2012 r., sygn. akt II PK 264/11, M.P.Pr. 2012/12/646–649
Odwołanie nie wymaga uzasadnienia, jeżeli jest dokonane z zachowaniem okresu wypowiedzenia. Przyczynę odwołania należy podać wtedy, gdy następuje ono bez zachowania okresu wypowiedzenia, i to zarówno bez winy, jak i z winy pracownika (przyczyny określone w art. 52 lub art. 53 k.p.).
W myśl art. 70 par. 3 k.p. odwołanie jest równoznaczne z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli nastąpiło z przyczyn, o których mowa w art. 52 lub art. 53 k.p. Odwołanie ze stanowiska równoznaczne z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno być dokonane na piśmie ze wskazaniem przyczyny uzasadniającej rozwiązanie stosunku pracy. Jeśli zostało dokonane z naruszeniem tego wymogu lub wskazane w oświadczeniu przyczyny nie uzasadniały skorzystania z tego trybu albo też się nie potwierdzą – pracownikowi przysługuje roszczenie o odszkodowanie.
Skuteczność odwołania
Oświadczenie woli o odwołaniu z wyższego stanowiska w służbie cywilnej powinno być sporządzone na piśmie. Przepisy prawa pracy dotyczące umów o pracę nie normują wyczerpująco sposobu składania oświadczeń woli. Nie regulują m.in. kwestii, kiedy (w jakim momencie) należy uważać, że oświadczenie woli o wypowiedzeniu (czyli odwołanie) zostało złożone. Odpowiedź na to pytanie zawiera art. 61 zdanie 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.), zgodnie z którym oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła się zapoznać z jego treścią. Przepis ten ma odpowiednie zastosowanie do stosunku pracy z powołania.
Bieg okresu wypowiedzenia rozpoczyna się od dnia odwołania. Są jednak dwa wyjątki dotyczące odłożenia w czasie rozpoczęcia biegu okresu wypowiedzenia:
ww razie odwołania w okresie usprawiedliwionej nieobecności bieg wypowiedzenia rozpoczyna się po upływie tego okresu, a jeżeli upłynęły okresy ochronne z art. 53 par. 1 k.p., to można z pracownikiem rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia (art. 72 par. 1 k.p.);
ww razie odwołania pracownicy w ciąży lub pracownika w wieku przedemerytalnym okres wypowiedzenia rozpoczyna bieg od dnia złożenia takiemu pracownikowi pisemnej propozycji podjęcia innej pracy odpowiedniej ze względu na kwalifikacje zawodowe, jeżeli propozycja ta nie została przyjęta (art. 72 par. 2 i 3 k.p.).
WAŻNE
Odwołanie powinno być dokonane w formie pisemnej. Brak formy pisemnej nie powoduje bezskuteczności odwołania. W przypadku odwołania z przyczyn określonych w art. 52 lub art. 53 k.p. brak formy pisemnej uzasadnia roszczenie pracownika o odszkodowanie na podstawie art. 56 i 58 w związku z art. 69 k.p.
Nie ma natomiast znaczenia usprawiedliwiona nieobecność w pracy w okresie biegnącego wypowiedzenia odwołanego pracownika. Okres ten nie przerywa bowiem biegu wypowiedzenia i stosunek pracy zostaje rozwiązany w przewidzianym terminie. [przykład 1]
Do ustalenia długości okresu wypowiedzenia stosunku pracy na podstawie powołania znajdują zastosowanie przepisy art. 36 k.p. Długość okresu wypowiedzenia zależy więc od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy. [przykład 2]
Z orzecznictwa sądów powszechnych
Organ powołujący może odwołać powołanego na konkretne stanowisko pracownika w każdym czasie i bez podania przyczyny, a odwołanie jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę (art. 70 par. 1 i 2 k.p.). Jeżeli jednak odwołanie nastąpiło w okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy, bieg wypowiedzenia rozpoczyna się po upływie tego okresu (art. 72 par. 2 k.p.). Jednak akt odwołania, tak jak każde oświadczenie woli składane drugiej osobie, staje się skuteczne w momencie dotarcia do tej osoby w sposób, który umożliwia jej skuteczne zapoznanie się z jego treścią (art. 70 par 11 w zw. z art. 69 k.p. w zw. z art. 30 par. 3 k.p. i art. 61 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 7 października 1992 r., sygn. akt III APr 54/92
Nie ma obowiązku świadczenia pracy
Na wniosek lub za zgodą odwołanego pracownika pracodawca może zatrudnić go w okresie wypowiedzenia przy innej pracy odpowiedniej ze względu na jego kwalifikacje zawodowe, a po upływie okresu wypowiedzenia zatrudnić na uzgodnionych przez strony warunkach pracy i płacy. Pracownik odwołany ze stanowiska nie ma obowiązku podjęcia w okresie wypowiedzenia innej pracy, jeśli nawet zaproponowana praca była dla niego odpowiednia. Brak obowiązku świadczenia pracy oznacza, że pracownik jest zwolniony z powinności zgłaszania się w siedzibie pracodawcy lub w jakimkolwiek wyznaczonym przez niego miejscu, a jego nieobecność nie może być poczytana za naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Powinien jednak na polecenie pracodawcy wykorzystać w tym czasie urlop wypoczynkowy na zasadach przewidzianych w art. 1671 k.p.
Z orzecznictwa Sądu Najwyższego
Pracodawca może zobowiązać pracownika zatrudnionego na podstawie powołania, którego odwołał ze stanowiska, do wykorzystania w okresie wypowiedzenia zaległego i proporcjonalnie także bieżącego urlopu wypoczynkowego, mimo że w okresie wypowiedzenia pracownik, zachowując prawo do wynagrodzenia, nie ma obowiązku świadczenia pracy.
Wyrok Sądu Najwyższego z 26 kwietnia 2011 r., sygn. akt II PK 302/10
Pracownik odwołany ze skutkiem równoznacznym z wypowiedzeniem umowy o pracę ma prawo do wynagrodzenia w wysokości przysługującej przed odwołaniem. Odwołanemu przysługuje to wynagrodzenie również wtedy, gdy nie zgodził się na zatrudnienie przy innej pracy. Nie traci on także prawa do omawianego wynagrodzenia w razie podjęcia w okresie wypowiedzenia pracy u innego pracodawcy.
Niezależnie od wynagrodzenia za okres równy okresowi wypowiedzenia pracownikowi odwołanemu przysługują inne świadczenia związane z zakończeniem stosunku pracy, np. odprawa emerytalna i rentowa czy odprawa z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.
Z orzecznictwa Sądu Najwyższego
Przepisy z 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników stosuje się do stosunków pracy z powołania.
Pracodawca nie ma obowiązku podawania przyczyny odwołania pracownika ze stanowiska, które jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę. Jednak nie może się uwolnić od obowiązku wypłaty odprawy i podobnych do niej świadczeń związanych z rozwiązaniem stosunku pracy jedynie poprzez twierdzenie, że do odwołania doszło bez żadnej przyczyny. Następstwem takiej postawy pracodawcy jest przejście na niego ciężaru dowodu w zakresie przyczyny dokonanego odwołania, która wyłącza prawo do świadczeń pracowniczych.
Wyrok Sądu Najwyższego z 23 lipca 2009 r., sygn. akt II PK 30/09
W ciąży i w wieku przedemerytalnym
W razie odwołania pracownicy w okresie ciąży albo pracownika, któremu brakuje nie więcej niż dwa lata do nabycia prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, organ odwołujący jest zobowiązany zapewnić tym pracownikom inną pracę, odpowiednią ze względu na ich kwalifikacje zawodowe.
Obowiązek zapewnienia innej pracy powinien być zrealizowany przez pisemne zaproponowanie nowej pracy. Propozycja powinna wskazywać także termin rozpoczęcia nowej pracy. Zgoda na jej podjęcie oznacza nawiązanie nowego stosunku pracy. W przypadku gdy na zaproponowanym stanowisku pracy przysługuje wynagrodzenie niższe od dotychczasowego, przez okres równy okresowi wypowiedzenia pracownik ma prawo do wynagrodzenia w wysokości przysługującej przed odwołaniem.
Z orzecznictwa Sądu Najwyższego
Przez propozycję pracy odpowiedniej w rozumieniu przytoczonego przepisu art. 72 par. 3 w związku z art. 72 par. 2 k.p. należy rozumieć taką, w której kwalifikacje zawodowe pracownika zostaną należycie wykorzystane; propozycja powinna więc uwzględniać nie tylko profil wykształcenia pracownika, ale także jego doświadczenie zawodowe, dodatkowo nabytą wiedzę specjalistyczną, również z dziedzin pokrewnych do posiadanego wykształcenia.
Wyrok Sądu Najwyższego z 24 września 2004 r., sygn. akt II PK 28/04, LEX nr 122862, M.Prawn. 2004/20/918
WAŻNE
Stosunek pracy pracownicy ciężarnej lub pracownika, któremu brakuje nie więcej niż dwa lata do nabycia prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ulega rozwiązaniu po okresie równym okresowi wypowiedzenia tylko wtedy, gdy odmówią oni podjęcia takiej pracy, która jest odpowiednia. Gdy zaproponowano pracę nieodpowiednią (ostateczna ocena należy do sądu pracy) lub nie złożono żadnej propozycji, wypowiedzenie nie rozpoczyna biegu do końca okresu ciąży lub do końca okresu ochronnego pracownika w wieku przedemerytalnym
Kodeks pracy nie określa terminu przedstawienia ciężarnej pracownicy oraz pracownikowi w wieku przedemerytalnym propozycji innej pracy. Z art. 72 par. 2 zdanie drugie wynika, że oferta ta nie musi być złożona równocześnie z odwołaniem ze stanowiska. Jeżeli zostanie złożona później, a pracownica (pracownik) jej nie przyjmie, stosunek pracy ulegnie rozwiązaniu z upływem okresu równego okresowi wypowiedzenia, którego bieg rozpoczyna się od dnia zaproponowania na piśmie innej pracy. ©?
Kto kogo odwołuje
Odwołania z wyższego stanowiska w służbie cywilnej dokonuje odpowiednio w stosunku do:
● dyrektora generalnego urzędu – właściwy minister, kierownik urzędu centralnego, szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów lub wojewoda,
● kierującego komórką organizacyjną i zastępcy kierującego komórką organizacyjną – dyrektor generalny urzędu, a w urzędach, w których nie tworzy się stanowiska dyrektora generalnego urzędu – kierownik tego urzędu,
● wojewódzkiego lekarza weterynarii i jego zastępcy – główny lekarz weterynarii w porozumieniu z właściwym wojewodą,
● kierującego komórką organizacyjną w Biurze Nasiennictwa Leśnego i jego zastępcy – dyrektor Biura Nasiennictwa Leśnego.
PRZYKŁAD 1
Od kiedy wypowiedzenie
Pracownik zatrudniony na wyższym stanowisku w służbie cywilnej przebywał na zwolnieniu lekarskim od 11 do 25 kwietnia 2016 r. 15 kwietnia odebrał przesyłkę poleconą, w której znajdowało się pismo informujące o odwołaniu ze stanowiska. Pismo nie wskazywało daty, z jaką ma nastąpić odwołanie. W tej sytuacji odwołanie nastąpi z chwilą, kiedy pracownik zapoznał się z oświadczeniem woli pracodawcy, tj. 15 kwietnia 2016 r. Bieg okresu wypowiedzenia rozpocznie się natomiast po zakończeniu usprawiedliwionej nieobecności w pracy.
PRZYKŁAD 2
W trakcie urlopu macierzyńskiego
Pracownica zatrudniona na stanowisku dyrektora departamentu przebywa na urlopie macierzyńskim, a następnie rodzicielskim do 15 listopada 2016 r. W trakcie urlopu macierzyńskiego dyrektor generalny urzędu odwołał ją z wyższego stanowiska w służbie cywilnej z dniem 25 kwietnia 2016 r., o czym pracownica została wcześniej skutecznie zawiadomiona na piśmie. W tej sytuacji odwołanie jest skuteczne z dniem wskazanym w piśmie. Natomiast okres wypowiedzenia stosunku pracy rozpocznie swój bieg po zakończeniu usprawiedliwionej nieobecności w pracy, tj. od 16 listopada 2016 r. Przyjmując, że pracownicy przysługuje trzymiesięczny okres wypowiedzenia, stosunek pracy z powołania rozwiąże się 28 lutego 2017 r.
Podstawa prawna
Art. 70–72 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).
Art. 53a ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. z 2014 r. poz. 1111 ze zm.).
