Byłam zatrudniona na stanowisku starszego referenta ds. księgowości. Po powrocie z urlopu macierzyńskiego dowiedziałam się, że zostałam przeniesiona na 3 miesiące na stanowisko pracownika administracyjnego. Powodem tej decyzji były rzekome skargi dotyczące jakości mojej pracy, które pojawiły się w trakcie mojej nieobecności. Wcześniej ich nie było. Na tym nowym stanowisku zaś do moich obowiązków miało należeć sortowanie korespondencji oraz archiwizacja dokumentów. Uznałam, że realizacja tych zadań leżałaby poniżej moich kwalifikacji zawodowych, dlatego odeszłam. Czy mogę domagać się od byłego zatrudniającego zadośćuczynienia za naruszenie moich dóbr osobistych (godności, dobrego imienia), a także przesłania na mój adres przeprosin?
Czytelniczka może domagać się od byłego szefa zadośćuczynienia, a także przesłania na jej adres przeprosin. Oceny, czy doszło do naruszenia dobra osobistego, dokonuje się w oparciu o przeciętne, powszechnie przyjęte oceny społeczne, a nie subiektywne odczucia osoby domagającej się ochrony przewidzianej w art. 24 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.). Przy czym odwołanie się do obiektywnych kryteriów nie oznacza, że decydujące znaczenie ma reakcja, jaką dane zachowanie wywołuje w społeczeństwie, gdyż nie reakcja jest tu ważna, ale opinia występująca w społeczeństwie (wyrok Sądu Najwyższego z 11 marca 1997 r., sygn. akt III CKN 33/97, OSNC 1997/6-7/93).
W orzecznictwie, jak i w piśmiennictwie, podkreśla się, iż powierzenie na podstawie art. 42 par. 4 kodeksu pracy (dalej: k.p.) zadań służbowych nieodpowiadających kwalifikacjom pracownika może w konkretnych okolicznościach stanowić naruszenie godności podwładnego. Powierzenie może się bowiem odbyć jedynie w granicach określonych przez ten przepis. A zgodnie z nim wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy lub płacy nie jest wymagane w razie powierzenia etatowcowi, w przypadkach uzasadnionych potrzebami zatrudniającego, innej pracy niż określona w angażu na okres nieprzekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym, jeżeli nie powoduje to obniżenia poborów i odpowiada kwalifikacjom pracownika. Powołany przepis ma charakter szczególny, co zakazuje dokonywania jego wykładni rozszerzającej oraz uniemożliwia pracodawcy korzystanie z tego uprawnienia w sposób naruszający interesy podwładnego.
Odwołując się do utrwalonego orzecznictwa, praca odpowiadająca kwalifikacjom pracownika to praca, która nie przekracza jego kwalifikacji, a jednocześnie kwalifikacje posiadane przez niego powinny znaleźć chociażby częściowe zastosowanie przy jej wykonywaniu (np. wyrok SN z 5 lutego 1998 r., sygn. akt I PKN 515/97, OSNP 1999/2/46 ). Tymczasem – w świetle poglądów doktryny – stanowisko równorzędne to takie, na którym wykonywana jest praca tego samego rodzaju, które jednocześnie gwarantuje wynagrodzenie na dotychczasowym poziomie i zapewnia dotychczasową pozycję zawodową oraz możliwości awansu, nie mniejsze od posiadanych poprzednio. Natomiast inne stanowisko pracy to takie, na którym wykonywana jest praca innego rodzaju, jednak odpowiadająca wykształceniu i doświadczeniu zawodowemu pracownika. Do działań naruszających godność pracownika można zaliczyć także wydanie pracownikowi polecenia wykonywania pracy niewchodzącej w zakres jego obowiązków pracowniczych, jeśli polecenie to miałoby na celu poniżenie pracownika (J. Piszczek, C. Przymusiński i S. Grzybowski, „Ochrona dóbr osobistych w zatrudnieniu”, pod red. H. Szewczyk, Warszawa 2007, s. 330).
Zachowanie pracodawcy wobec czytelniczki można więc uznać za bezprawne, ponieważ polegało ono na powierzeniu jej pracy, która mogła być wykonywana przez osoby nieposiadające takiego wykształcenia i umiejętności, jak zainteresowana, nie uwzględniała także posiadanych przez czytelniczkę kwalifikacji, a co za tym idzie – zatrudniający naruszył art. 42 par. 4 k.p.
Na uwagę w omawianym kontekście zasługuje wyrok sądu apelacyjnego w Białymstoku z 30 września 2014 r., sygn. akt III Apa 11/14 (LEX nr 1498932), który w uzasadnieniu orzeczenia podniósł, że przeniesienie etatowca na inne, niższe stanowisko, nieodpowiadające jego kwalifikacjom zawodowym, narusza jego dobra osobiste i jest podstawą do wypłaty mu zadośćuczynienia za doznaną z tego tytułu krzywdę.
Podstawa prawna
Art. 42 par. 4 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U z 2014 r. poz. 1502).
Art. 24 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121).
