Ustalenie, czy pracownik uległ wypadkowi przy pracy należy do pracodawcy. Jednak niezadowolony z decyzji szefa podwładny może odwołać się do sądu pracy.

Zgodnie z ustawą o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

  • podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
  • podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
  • w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Jako uraz możemy rozumieć miedzy innymi skaleczenia, rany, złamania kończyn, amputacje, oparzenia, odmrożenia, zatrucia, skutki duszenia, działania promieniowania, ale także wstrząs psychiczny, będący reakcją na stres. Co ważne, skutkiem urazu nie musi być niezdolność do pracy danej osoby (nie musi ona dostać zwolnienia lekarskiego).

Zawał serca też może być wypadkiem przy pracy>>

Ponadto czynności wykonywane przez pracownika, gdy uległ wypadkowi, nie muszą mieć charakteru bezpośrednio wytwórczego. Jeżeli zatrudniony dozna więc urazu - podczas świadczenia pracy - trakcie korzystania z pomieszczeń socjalnych lub urządzeń higieniczno-sanitarnych w zakładzie pracy, takie zdarzenie również będzie wyczerpywało znamiona wypadku przy pracy.

Tych wymagań nie spełnia natomiast ulegnięcie wypadkowi w czasie załatwiania prywatnych spraw pracownika, nawet jeśli miało to miejsce za zgodą pracodawcy w godzinach pracy.

Wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy

Tak jak wypadek przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się także wypadek (mówimy wtedy o wypadku zrównanym z wypadkiem przy pracy), któremu pracownik uległ:

  • w czasie podróży służbowej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
  • podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
  • przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Inne zdarzenia traktowane jak wypadek przy pracy

Jako wypadek przy pracy traktuje się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas:

  • uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe;
  • wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
  • pełnienia mandatu posła lub senatora, pobierającego uposażenie;
  • odbywania szkolenia lub stażu przez absolwenta pobierającego stypendium w okresie odbywania tego stażu lub szkolenia na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy;
  • wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności oraz wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni pracy na rzecz tych spółdzielni;
  • wykonywania pracy (lub współpracy przy wykonywaniu pracy) na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług;
  • wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy;
  • wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi;
  • odbywania zastępczych form służby wojskowej;
  • nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej przez słuchaczy pobierających stypendium.

Kiedy pracodawca stwierdza, że to nie wypadek

Zdarzenia, które wydaje się mieć znamiona wypadku przy pracy, pracownik powinien niezwłocznie zgłosić pracodawcy. Ten powołuje zespół wypadkowy, który ustala w jakich okolicznościach doszło do zdarzenia i czy można je uznać za wypadek przy pracy. Nie później niż w ciągu 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku zespół sporządza protokół powypadkowy, który musi zaakceptować pracodawca.

W wypadku, gdy zdarzenie zostanie uznane za wypadek przy pracy, pracownik może liczyć na świadczenia z ubezpieczenia społecznego, w tym między innymi jednorazowe odszkodowanie, świadczenie rehabilitacyjne lub rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Jeżeli jednak pracodawca nie uzna zdarzenia za wypadek przy pracy, niezadowolony pracownik może odwołać się do sądu pracy - takie prawo przysługuje także spadkobiercom pracownika, który zginął w wyniku wypadku. Pracodawca będzie musiał wypłacić świadczenie - odszkodowanie, zadośćuczynienie, rentę wyrównawczą lub jednorazowe odszkodowanie - o ile sąd orzeknie, że dane zdarzenie jest wypadkiem, a pracodawca ponosi za niego winę lub odpowiada za swoje działania na zasadzie ryzyka.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. 2002 nr 199 poz. 1673)

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 1997 r. (II UKN 47/96)